Исследование в XXI веке январь, 02 г 809 mehnat nizolari tushunchasi va turlari

часть
2
 
«
Новости
образования
: 
исследование
в 
XXI 
веке
»
январь
, 202
3
г 
817 
sharoitlarida o‘zgarishlarni o‘rnatish bilan bog‘liq holda yuzaga keladi; 
4)
tomonlarning ziddiyati mehnat nizolarini hal qilish huquqiga ega bo‘lgan vakolatli 
(Yurisdiksiya) organiga o‘tkaziladi. 
Har qanday mehnat nizosi, subyektlarning huquqiy normalarni qo‘llash, o‘zgartirish, 
talqin qilish natijasida kelib chiqadigan qarama- qarshi manfaatlar bilan to‘qnashuvini 
tavsiflovchi huquqiy nizo hisoblanadi. 
Tomonlar o‘rtasidagi kelishmovchiliklar hal qilinmaganligi natijasida ziddiyat yuz 
beradi. Huquqiy munosabatlarning normal amalga oshirilishiga to‘sqinlik qiladi. Vakolatli 
organga murojaat qilish uni hal qilish usullaridan biri hisoblanadi. 
Huquqiy nizolarning maxsus turi sifatida mehnat nizosi o‘ziga xos tuzilishga ega 
bo‘lib, ularning asosiy elementlari taraflar, obyekt va subyekt, subyektiv va obyektiv 
tomonlari mavjud. 
Har qanday mehnat nizosining taraflari (subyektlari) mehnat nizolari turi va o‘ziga 
xos holatlarga qarab, shaxsan yoki tegishli vakillar (kasaba uyushma organlari, tashkilotlar 
rahbarlari va boshqalar) orqali xodimlar va ish beruvchilardir. 
Mehnat nizosining obyekti xodimlarning ham, ish beruvchilarning ham manfaatlarini 
ro‘yobga chiqarishni ta’minlaydigan mehnat huquqiy munosabatlarning normal bajarilishi 
hisoblanadi. Mehnat nizosining predmeti, o‘z navbatida, mehnat munosabatlari 
subyektlarining subyektiv huquqlarini, qonuniy manfaatlarini va majburiyatlarini 
shakllantiradi. 
Mehnat nizosining subyektiv tomoni uning ichki, psixologik tomonini tavsiflaydi. U 
tomonlarning motivlari va maqsadlarini, ularning mehnat munosabatlari normal ishlashi 
imkonsizligiga olib kelgan voqealar va harakatlarga (harakatsizlikka) ichki munosabatini 
qamrab oladi. Xodimlar va ish beruvchilarning subyektiv mehnat huquqlari va qonuniy 
majburiyatlari tegishli tartibda bajarilmaganligi tufayli (masalan, xodim o‘z ish joyida 20 
daqiqa davomida asossiz yo‘q bo‘lishi: xodim chekish uchun o‘ziga tanaffus e’lon qilishi 
sababli unga hayfsan beriladi), va aybsiz xatti-harakatlar (masalan, xodim ikki hafta 
davomida kasal bo‘lib qoladi, bu vaqtincha mehnatga layoqatsizligi to‘g‘risidagi 
ma’lumotnoma bilan tasdiqlanadi va ish beruvchi uni ishda bo‘lmagani uchun mehnat 
shartnomasini bekor qiladi) yoki huquq va majburiyatlarni tushunmaslik sababli, 
shuningdek, tomonlardan birining harakatlarini (harakatsizligini) noto‘g‘ri qabul qilishi 
natijasida tortishuvlarga sabab bo‘lishi mumkin. 
Obyektiv tomon - mehnat nizosining tashqi, xulq-atvor tomonidir. Unda xodimlar, ish 
beruvchilar va ularning vakolatli vakillarining xatti- harakatlari, ularning ma’lum bir 
vaqtda, ma’lum bir joyda sodir etilgan va tomonlarning mehnat huquqlari, majburiyatlari 
va manfaatlarini amalga oshirishga xalaqit beradigan yuridik ahamiyatga ega xatti-
harakatlari tushuniladi. Mehnat huquqiy munosabatlarini amalga oshirishning mumkin 
emasligi ba’zi bir zararli oqibatlarga olib kelishi mumkin, ular nizoning obyektiv tomoni 
xususiyatlariga ham kiradi. 

---

Международный
научный
журнал
№
6
(100),