Исследование в XXI веке январрь, 02 г 481 nikoh va oila sotsiologiyasi

XOZIRGI DAVRDA OILA RIVOJIDAGI SOTSIAL XUSUSIYATLAR. 
"Xozirgi vaqtda oilaning haqiqiy moddiy axvolini, ularning ma'naviy va madaniy 
qizikishlarini mahalladan ko'ra yaxshirok biladigan boshqa tuzilma yuk, shuning uchun 
xozirda oila sotsiologiyasi mahalla doirasida kengrok o`rganilmog'i zarur. Bozor 
munosabatlari barchani tobora chuqurroq o'z doirasiga tortayotgan ekan, bu holat oilaviy 
munosabatlarga ham o'z ta'sirini o`tkazmay qolmaydi albatta. Oilaning ishga yaroqli 
bo'lgan barcha a'zolari tirikchilik bilan band bo'lib, bolalar o'z xoliga tashlanib quyilayotgani 
ham haqiqatdir. Ana shunday vaziyatlarda mahallalarning ro'lini, mas'uliyatini oshirish 
to`g`risidagi da'vat va tegishli farmoyishlar, oilalardagi muammolarni keng jamoatchilik 
muammolari sifatida qabul qilinishi davr taqozosi ekanligidan dalolat beradi. Bolalar 
jamiyatning kelajagi ekanligi e'tirof etilar ekan, ularning tarbiyasi uchun shu jamiyatning 
har bir a'zosi mas'ul ekanligini e'tiborga olgan holda, eng avvalo oila o'z farzandining 
tarbiyasi, uning kelajagi, jamiyat oldidagi burchini anglab yetishida javobgar ekanligini 
ta'kidlash bilan uning zimmasiga eng og'ir mas'uliyat tushishini anglab yetib, o'z funksional 
vazifasiga sodiq holda jamiyat taraqqiyoti bilan birga rivojlanib borishi talab etiladi. 

---

Международный
научный
журнал
№
6
(100), 
часть
1
 
«
Новости
образования
: 
исследование
в 
XXI 
веке
»
январрь
, 202
3
г 
485 
"Farzandlaringizni izzat-ikrom qilish bilan birga, ahloq-odobini ham yaxshilangizlar", - 
deyiladi xadislarda. Farzand - xayotning guli. Darhaqiqat, odobli farzand bilan xayotimiz 
fayzlidir. Biroq, farzandlarimiz xatti-harakatida ham goxo nuqsonlar ko'zga tashlanadi, 
ularni o'z vaqtida oldini olib, bartaraf etmaslik gunoh ishlarga olib boradi. Shuning uchun 
oilada farzandlarimizga xadis namunalarini uqtirib borishimiz ham foydadan xoli emas. 
Pedogogika fani atamasida "tarbiyasi qiyin" degan tushuncha mavjud. Bu tushuncha 
odatda shux va qaysar o'quvchilarga nisbatan ishlatiladi. Shuningdek, tarbiyasi og'ir bolalar 
qatoriga o'zboshimcha, xatto bezori bolalar va zararkunanda darajasiga tushib qolgan 
usmirlar ham kiradi: ularni tarbiyalash, xayotida haqikiy tug'ri yo'lga solib yuborish oson ish 
emas albatta. Biroq, astoydil, e'tiqod va fidoyilik ko'rsatib, ijtimoiy fanlar qonuniyatlariga 
suyanib, bu og'ir va mashaqqatli ishda muvaffaqiyatga erishadigan tarbiyachi-murabbiylar 
ham yuk emas. 
Bola ruhiyati va madaniyatining nuqsonlarini o'z vaqtida payqab, ularni bartaraf etish 
tadbirlarini izlash va mohirona ish yuritib, tarbiyaviy ta'sir ko'rsatib, shubhasiz, samarali 
natijalarga erishish mumkin. Buning uchun ruhiyat va pedagogika fanlarining yutuqlariga 
suyangan holda oilalarda, ota-onalar universitetlari ishlarini jonlantirgan holda, bu vazifaga 
mutasaddi bo'lgan mutaxassislarning mas'ulyatini oshirish talab etiladi. 
Oila a'zolari o'rtasida nutq odobi masalasi ham g'oyat muhim ahamiyatga egadir. 
Biroq, bu ishni amalga oshirishda, birinchi galda ota-onalarning o'zlari namuna ko'rsatib, 
sof ona tilida so'zlashlari lozim. Ma'lumki, "sen" va "siz" so'zlari ham bir og'izdan chiqadi. 
Ayniqsa, o'zbek elinining xush odobi, mehnatsevarligi, uddaburon va chaqqonligi, 
saramjon-sarishtaligi xususiyatlari bilan hammada xavas uyg'otibgina qolmay, shirin so'z, 
xushmuomala, yoqimtoylik fazilatlari bilan xonadonga nur yog'diradilar. Baliq suv bilan tirik 
deganlaridek, odam-odam bilan hayotdir. Buning asl ma'nosida odamlarning o'zaro 
muloqotidagi aloqa qurolining ijtimoiy sifatlari yotadi. Bulajak oila vakillari, bular farzandlar 
ekan, ularning kelgusida qanday oila qurishlari, qanday oila egasi-yu, qanday uy bekasi 
bo'lishi, ular usib-unayotgan oilasida shakillanadi. "Qush uyasida ko`rganini qiladi", - degan 
naql bejiz emas. Oiladagi an'analar, udumlar asrlar osha davom etaveradi. Undagi yaxshi va 
yomon fazilatlar, hamda illatlar kelgusi avlodlar xayotida o'z aksini topadi. Shuning uchun, 
iloji boricha oilada ijobiy xislatlari kengroq shakillantirib, nuqsonlarni bartaraf etib borilishi 
ota-onaning va oiladagi boshqa keksa avlodlarning jamiyat oldidagi jiddiy burchi 
hisoblanadi. 
Oilada bolaning kitobxonligini uyushtirish ham jiddiy ahamiyatga ega bo'lib, uni 
quyidagicha amalga oshirish mumkin: 
1. Har qaysi yoshdagi bolalar uchun badiiy asarlami to`g`ri tanlash va olib berish. 
2. Ma'lum tartib asosida badiiy kitoblarni o`qish uchun vaqt hamda sharoitni asosida 
badiiy kitoblari o`qishni belgilash. 
3. Badiiy asarlarning tarbiyaviy tomonidan ta'sir ko'rsatadiganlarini tanlash va kerakli 
adabiyotlarni to`plab, oila kutubxonasini tashkil etish. 

---

Международный
научный
журнал
№
6
(100),