Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik

44
Mulohaza uchun
VI asr ikkinchi yarmidan Chochda 
Turk xoqonligi hukmronligi o‘rnatilib, voha 
aholisi etnik tarkibida turkiylar salmog‘i keskin oshdi. 
Mahalliy turkiy tilli aholi xoqonlik vakillari kabi 
«turk»
deb ataladi. Choch vassal mulk sifatida Istami yab g‘u-
xoqon tasarrufida, xoqonlik ikkiga bo‘lin gach, G‘ar
-
biy Turk xoqonligi tarkibida bo‘ldi. Xoqon Choch
-
ga hokim etib Tegin Tyanchjini tayinlaydi. Tegin 
Tyanchji G‘arbiy Turk xoqonligi yaratgan iqtiso
-
diy va siyosiy erkinlikdan foydalanib, Xitoy bilan 
diplomatik aloqa o‘rnatdi.
Teginlar sulolasi Chochni boshqardi. Choch 
ma’muriy boshqaruvida tegindan (shahzoda, 
taxt vorisi) keyin soliq yig‘ish bo‘yicha nozirlar 
– 
tudunlar
(soliq yig‘imlari nozirlari) turgan. G‘ar-
biy Turk hukmdori To‘n yabg‘u o‘z qarorgohini Choch 
yaqinidagi Mingbuloq mavzesiga ko‘chirgan.

---

1. Buyuk ipak yo‘li keng yoyilgan hududlarni xarita tarzida daf-
taringizda tasvirlang. Har bir o‘quvchi o‘zi chegaralab chizib 
chiqqan xaritasini dars yakunida sinfdoshlari bilan muhokama qiladi.
2. Buyuk ipak yo‘lining asosiy tovar mahsulotlari ro‘yxatini tuzing va ularning 
ichidan bugungi kunda ham muhimligini yo‘qotmagan tovarlarning ostiga 
chizib chiqing.
Ijodiy faoliyat
Choch tangasi, 
625-725-yillar
To‘n yabg‘u boshqaruvda islohotlar o‘tkazib, qaram 
o‘lkalarga o‘z vakillari – 
eltabar
(el (davlat) boshqaruv-
chilar)ni yubordi. Tushadigan soliq nazoratini tudunlar 
orqali amalga oshirdi. 
Bu davrda poytaxtning ko‘chirilishi siyosiy va 
iqtisodiy masalalarni hal qilishga imkon berdi va 
Ipak yo‘lida savdo nazorati hamda tijorat ishi
-
ning jonlanishini ta’minladi. Vohada dehqon
-
chilik va hunarmandchilik rivojlanib, ko‘plab 
manzilgohlar, qal’a va shaharlar qad rostladi. 
Davlat tash qi savdoda 
Lashkarak kumushlarini, 
Tunkat va To‘qkat metallini, moviy feruzalarini 
chetga chiqardi. Ichki bozor uchun ham tan
-
galar zarb etildi. Choch hududida G‘arbiy Turk 
xoqoni Tardu xoqon nomi chekilgan tangalari, ke
-
yinchalik To‘n yabg‘u xoqonning
yabg‘u-xoqon puli
deb nomlanuvchi tangalari muomalada bo‘lgan.
45

---

Nima uchun V–VII asr larda mavjud bo‘lgan va rivojlangan davlatlarning muhrlarida 
oldida hukmdor va orqasida o‘z davri uchun muhim bo‘lgan buyum yoki jonzotlarning 
tasviri tushirilgan? Buning o‘z davri uchun tarixiy ahamiyati qanday bo‘lgan?