Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik

Ijodiy faoliyat
49
Jahon harbiy san’ati taraqqiyotida 
turkiy xalqlar o‘ziga xos o‘rinni egallaydi. 
Arab adibi Johiz turkiy xalqlarning xislat
-
lari haqida bitilgan «Manoqib al-atrok» 
asarida: «Sosoniy-forslar barcha xalq
-
lardan davlatni boshqarish sohasida, 
xitoyliklar — hunarmandchilikda, yunon
-
lar — ilm-fanda, turklar — harbiy ishda 
ustundirlar», — deb yozadi.
Ijodiy faoliyat
Birgalikda tahlil qilamiz. To‘rt ja-
moaga bo‘linib, arab adibi Johiz-
ning fikrlarini tahlil qiling. Nima uchun to‘rtta 
xalq aynan ushbu sohalarda ustun bo‘lgan? 
Fikringizni asoslashga harakat qiling.
Sosoniy-forslar — davlatni 
boshqarish sohasida
Xitoyliklar — hunarmandchilikda
Yunonlar — ilm-fanda
Turklar — harbiy ishda
Turkiyalik olim Usmon Turonning «Turkiy xalq-
lar mafkurasi» nomli kitobida keltirilishicha, 
turkiylar:
Birinchi bo‘lib otdan jang vositasi sifatida 
foydalanganlar.
Egar-jabduq, uzangi va tizgin kabi anjom-
larni kashf etganlar.
Chinliklar turklardan otga minishni, uzun 
qilichdan foydalanishni va jangovar kiyim 
yasashni o‘rganib olganlar.
Chodir-hammom va kasalxonalar kashf etib, 
ularni qo‘shin bilan birga otda olib yurishgan.
Turklar umrlarini ot ustida kechirganlar: 
ular ot ustida ovqatlanishar, mashvarat 
o‘tkazishar, nihoyat jang-u jadal qilishardi.
Dovuldek paydo bo‘lib, qush kabi bir zum-
da ko‘zdan yo‘qoladi, deya tasvirlangan. 

---

Turon hududi milodiy 
V asrda eftaliylar tarkibiga 
kirgan. Eftaliylar mam
-
lakatda kushonlar 
siyo 
satini davom etti-
rib, O‘rta Osiyo, Sharqiy 
Eron, Shimoliy Hindiston 
va Sharqiy Turkiston 
xalqlarini yagona 
davlatga birlash-
tirgan. Eftaliy-
larning aksariy-
ati otliqlardan iborat 
kuchli qo‘shinga ega bo‘lish-
gan. Eftaliylar jangda 
asosan gurzilardan 
foy dalanishgan. Shu-
ningdek, kamon va 
shamshirlar ham 
qo‘llanilgan. 
Demak, mamla-
katimiz xalqlari harbiy si
-
yosat yuritish, qo‘shinning 
jangovarligini 
oshirish, 
qurol-yarog‘lar yasash va 
ulardan foydalanish, mu
-
dofaa inshootlarini qurish 
kabi sohalarni muntazam takomillashtirib borishgan. 
Turk xoqonligi davrida harbiy san’at yanada rivojlan
-
gan. Har bir ibodatxona qoshida tashkil etilgan ta’lim