Iv asrdan XIII asr boshlarigacha 7-sinf o‘quvchilari uchun darslik
Yüklə 0,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mulohaza uchun
|
Ijodiy faoliyat
Somoniylar hukmdori jangda. San’at asari 90 IX–X asrlarda katta yer egalari kadivarlarni ishlatish- dan ko‘ra, o‘z yerlarini qishloq jamoa- larining kam yerli a’zolariga ijaraga be - rishni afzal ko‘ra dilar. O‘sha zamonda ijarachilar «barzikor» yoki «qo‘sh chilar» deb atalardi. Davlat soliqlari (xiroj va ushr) yer egasidan ham, qo‘shchilardan ham alohida-alohida olinar edi. Somoniylarning har biy yurishlari, hukmron sulolaning ichki nizola - ri, mahalliy ho kim larning o‘zbo- shimcha harakatlari borgan sari avj olib bordi. Oqibatda mamla - katda iqtisodiy tanglik yuzaga keldi. Hatto harbiylar, shu jumladan, amirning mun - tazam turk sarbozlari qo‘shiniga maosh to‘lash uchun mablag‘ topilmaydi. Bunday og‘ir ahvoldan chiqish uchun aholidan ikki marta soliq undirib olinadi. Behad tartib - sizlik mamlakatdagi vaziyatni yanada kes - kinlashtirib, aholi turli tabaqalarining ho - kimiyatga qarshi qo‘zg‘alishiga sabab bo‘ladi. Mulohaza uchun Ismoil Farg‘onada 849-yilda tug‘ilgan. 14 yoshida otasi Ahmad vafot etib, akasi Nasr qo‘lida qoladi. Manba tili bilan aytganda «aqlli, adolatli, fikr va tadbir egasi» bo‘lmish Ismoil, 892-yili butun Movarounnahr hukmini o‘z qo‘liga olishga erishib, «haqiqatan ham podshohlik- ka loyiq va haqli» ekanini isbotlaydi... Ismoil davlatchiligimiz tarixidagi tajriba va an’analarni uddaburonlik bilan davom ettira bilgan davlat arbobi hisoblanadi. U, eng avvalo, mamlakatimiz siyosiy birligini ta’minlash ishi- ga bel bog‘lab, Farg‘ona, Isfijob, Shosh, Samarqand, Buxoro, Xorazm, Chag‘oniyon, Xuttalon, Kesh, Xuroson, Seyiston, G‘azna kabi qator viloyatlarni o‘z hukmi ostida birlashtirdi... Ismoil markazlashgan davlatchilik asoslarini qaytadan tiklashga muvaffaq bo‘lgan. Azamat Ziyo, «O‘zbek davlatchiligi tarixi» Nasr Ahmad tangasi Somoniylar otlig‘i Somoniylar davriga oid idish Somoniylarning harbiy qismlarida, ma’muriy lavozimlarida turklar xizmat qil - ganlar. Turkiy qullar boshqa mamlakatlarga savdoga chiqarilgan. Qul qochib ketsa, uni hech kim qidirma - gan. Somoniylar xizmatida ham turkiy qullar oz bo‘lma - gan. Bularning ichidan viloyat hokimlari, harbiylar, hat - to davlat boshliqlari yetishib chiqqan: Samjuriy, Alpte - gin, Tosh, Foyiq va boshqalar shular jumlasidan. Alptegin somoniylarning sobiq quli, keyinchalik yi - rik harbiy sarkarda, Xuroson viloyatining hokimi va yirik yer egasi bo‘lgan. U boyib, Xuroson va Movarounnahr- da joylashgan qishloqlarni sotib olgan, har bir shahar - da qasri, hovli-joylari, karvonsaroylari mavjud bo‘lgan. Alpteginning Nishopur bozoridan sotib olgan Sabuk (keyinchalik Sabuktegin) ismli yana bir quli o‘z iste’dodi bilan yirik harbiy sarkarda darajasiga ko‘tarilgan. Yüklə 0,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|