Ызбекистон республикаси олий ва ырта махсус таълим вазирлиги

Tayanch iboralar:

Algoritm - berilgan masalani yechish uchun ma’lum tartib bilan bajarilishi kerak bo‘lgan chekli sondagi buyruqlar ketma-ketligiga aytiladi.

Blok-sxema - algoritmning ma’lum geometrik shakllar yordamida yozilishidir.
Algoritmik tillar - algoritmlarni yozish uchun qo‘llaniladigan tillar.
Dasturlash tili - Algoritmik tilni EHM ham tushunsa bo‘ladigan tillar.
Siklik algoritm - takrorlanuvchi qism mavjud bo‘lgan algoritm.
Iterativ jarayon - ketma-ket yaqinlashish yo‘li bilan yechimi topiladigan jarayon.
Ichma-ich joylashgan sikllar - Bir sikl ichida boshqa bir sikl bajarishga aytiladi.

Nazorat savollari:

1. 
   Hisoblash jarayonlari va uning tarkibiy tuzilishini aytib bering.
   
2. 
   Chiziqli hisoblash jarayoniga misol keltiring va uning algoritmini tuzing.
   
3. 
   Tarmoqlanuvchi hisoblash jarayoniga misol keltiring va uning algoritmini tuzing.
   
4. 
   y=ax²⁺bx+c ifodaning blok sxemasi tuzing.
   
5. 
   Murakkab tarmoqlanuvchi hisoblash jarayoniga misol keltiring va uni tushuntiring.
   

Adabiyotlar:
1. S.S.G‘ulomov va boshqalar. Iqtisodiy informatika -- T- O‘zbekiston 1999. 139-186 b.
2. S.I.Raxmonqulova, C.S.G‘ulomov, X.N.Zayniddinov. IBM PC shaxsiy kompyuteridan foydalanuvchilar uchun o‘quv qo‘llanma. -T. 1994 yil, 17 b.
3.V.E.Figurnov IBM PC для пользователя. - М. Финансы и статистика1991,19-55 s.
4. C.I.Raxmonqulova. IBM PC shaxsiy kompyuterda ishlash. “Sharq“ –T. 1998,7-23 b.
5.A.Sattorov, B.Kurmonboyev. Informatika va hisoblash texnikasi asoslari. “Ukituvchi”, -T.,1996.

13-Ma’ruza. Hisoblash jarayonlari (davomi)
Reja:
1. Oddiy va murakkab takrorlanuvchi hisoblash jarayonlari.
2. Iteratsion hisoblash jarayoni.
3. Misollar.

Yuqorida biz ikki chiziqli va tarmoqlanuvchi hisoblash jarayonlari haqida ma’lumotlar berdik. Undan tashqari takrorlanuvchi va iteratsion hisoblash jarayonlari ham mavjuddir.

Takrorlanuvchi hisoblash jarayoni deb algoritmning ma’lum bir qismini ikki yoki undan ortiq marotaba takrorlanishini tushunamiz.
Misol tariqasida:

ko‘rinishidagi yig‘indini keltirish mumkin. Bunda har bir m ta b larni yig‘indisi hisoblanadi. Keltirgan misoldan tashqari -
ko‘rinishidagi ko‘paytmani ham keltirish mumkin. Bunday keltirilgan ifodalarning blok-sxemasini yozadigan bo‘lsak ular 1-sxemadagi ko‘rinishda bo‘ladi. ning algoritmi.
Bunda m -kiritilyapti B1 yig‘indisini boshlang‘ich holati uchun S=0 i=0 deb qabul qilinyapti. Keyingi modifikatsiya bloki i=i+1 ya’ni i=0+1 tashkil qilinyapti. Undan keyin kiritish blokida B1 ni so‘ralib navbatdagi S=S+Bi ya’ni S=0+B_i hisoblanib, S=B_i hosil qilinyapti. Shartni tekshirish bloki i4 – sxema.

Bundan tashkari murakkab takrorlanuvchi hisoblash jarayoni ham mavjud. Unda ikki yoki undan ortik marotaba takrorlanish amalga oshiriladi.

Masalan -

Bu ifodaning algoritmi:

Bunda birinchi bo‘lib yuqoridagi keltirilgan tartibda yig‘indi, undan keyin ko‘paytma hisoblanmoqda.

5-sxema
Undan tashqari ichma-ich joylashgan takrorlanuvchi hisoblash jarayoni mavjud, unga ya’ni 20x20 li matritsa qiymatlari yig‘indisini misol keltirish mumkin.

Uning algoritmi mana bu ko‘rinishda bo‘ladi:
6-sxema

Bunda birinchi navbatda ichki taqshi takrorlashni amalga oshiriladi.

Shuning uchun uni ichma-ich takrorlanuvchi hisoblash jarayoni deb ataladi. Masalan:

Bu ifodaning algoritmi:
Bunda birinchi bo‘lib yuqoridagi keltirilgan tartibda yigindi, undan keyin ko’paytma hisoblanmoqda.

7-sxema