Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Ichki daromadlilik normasi
(IRR) muayyan investitsiya loyihasining diskont 
stavkasi yordamida ifodalanuvchi daromadlilik darajasini tavsiflaydi, unga ko‘ra pul 
oqimlarining kelajakdagi qiymati investitsiya mablag‘larining hozirgi qiymatiga 
keltiriladi. Ichki daromadlilik normasini sof keltirilgan daromad diskontlash 
jarayonida nolga keltiriluvchi diskont stavkasi sifatida ham tavsiflash mumkin. 
0 = 
 
 
;
1
1
1
1
)
(
1
1
t
m
t
t
t
t
t
n
t
i
K
i
X
H










Misol.
Yuqorida ko’rib chiqilgan investitsiya loyihalari ma’lumotlaridan 
foydalanib, ularning ichki daromadlilik normasini hisoblab chiqamiz. «A» loyihasi 
bo’yicha pul oqimining hozirgi qiymati (8758 doll) ikki yil ichida investitsiya 
mablag’lari (7000 doll) miqdoriga keltiriluvchi diskont stavkasini topish kerak. Bu 
ko’rsatkich 11,9% ga teng bo’lib, mazkur loyihaning ichki daromadlilik normasini 
aks ettiradi. «B» loyihasi bo’yicha pul oqimining hozirgi qiymati (8221 doll) ikki yil 
ichida investitsiya mablag’lari (6700 doll) miqdoriga keltiriluvchi diskont stavkasi 
5,2%ni tashkil qiladi. Ichki daromadlilik normasini solishtirishda shuni ko’rish 

---

138 
mumkinki, «A» loyihasida bu ko’rsatkich ikki marta ko’p bo’lib, uning «B» 
loyihasiga qaraganda ustunligi katta ekanligidan dalolat beradi. 
«Ichki daromadlilik normasi» ko‘rsatkichini tavsiflashda shunga e‘tibor 
qaratish kerakki, u solishtirma baholash uchun eng to‘g‘ri keluvchi ko‘rsatkich 
hisoblanadi. Bunda solishtirma baholash nafaqat investitsiya loyihalari doirasida, 
balki undan keng miqyosda ham qo‘llanishi mumkin (masalan, investitsiya loyihasi 
bo‘yicha ichki daromadlilik normasini kompaniyaning joriy xo‘jalik faoliyati 
jarayonida foydalaniluvchi aktivlarning foydalilik darajasi bilan, investitsiyalar 
foydaliligining o‘rtacha normasi bilan, muqobil investitsiyalash bo‘yicha foydalilik 
normasi bilan solishtirish). 
Bundan tashqari, har bir kompaniya o‘zining investitsiya tavakkalchiligi 
darajasini hisobga olgan holda o‘zi uchun investitsiya loyihalarini baholashda ichki 
daromadlilik normasining mezon ko‘rsatkichini belgilashi mumkin. Ichki 
daromadlilik normasi pastroq bo‘lgan loyihalar avtomatik ravishda real investitsiyalar 
samaradorligiga mos kelmasligi sababli rad qilinadi. Bunday ko‘rsatkich investitsiya 
loyihalarini baholash amaliyotida «ichki daromadlilik normasining yo‘l qo‘yish 
mumkin bo‘lgan stavkasi» nomini olgan. 
«Ichki daromadlilik normasi» ko‘rsatkichi shuningdek, boshqa nomlarga ham 
ega, masalan, «investitsiyalar rentabellik normasi».
Yuqorida ko‘rib chiqilgan ko‘rsatkichlarning barchasi o‘rtasida o‘zaro aloqa 
mavjud. Shu sababli real investitsiyalar samaradorligini baholashda bu 
ko‘rsatkichlarni kompleksli ravishda ko‘rib chiqish maqsadga muvofiq.