Ызбекистон республикаси олий ва ырта

Hisobga olgan xolda 
belgilanadi 
-ish xajmini; 
-ishlar muddatini; 
-mavjud 
va 
kutilayotgan 
imkoniyatlarni; 
-kutilayotgan natijalarni; 
-xodimlar 
bo‘yicha 
taqsimlanishni; 
-moslashuvchanlik 
va 
to‘g‘rilashlar 
kiritish 
imkoniyatlarini; 
-boshqaruvning 
barcha 
darajalarida 
taqqoslash, 
solishtirish, imkoniyatlarini; 
-ishlovchilar 
malakasining 
oshishini; 
Korxona
maqsadla
ri
Mazmuni 
va aks 
ettirish
shakli 
Xoxish iroda 
va kеlishuv

---

45 
mahsuldor g‘oya bilan kirishga harakat qilayotgan yangi korxona va firmalar odatda 
moliyaviy strategiyaga katta e‘tibor qaratadilar. Bozorda ma‘lum ma‘noda barqaror 
o‘ringa ega bo‘lgan boshqa korxonalar esa asosiy e‘tiborni ishlab chiqarish 
strategiyasiga qaratadilar. 
Hamma korxonalar bir xil emasligi sababli ularning har biri uchun biznes-rejani 
ishlab chiqish bo‘yicha detalli tavsiya berishning imkoni yo‘q. Shunday bo‘lsada, 
zamonaviy iqtisodiyot fanida biznes-rejaning taxminiy tuzilmasi ishlab chiqilgan bo‘lib, 
quyida uning ayrim variantlari keltirilgan (4.4-jadval). 
4-jadval 
Biznes-rejaning taxminiy tuzilmasi 
I variant 
II variant 
III variant 
IV variant 
V variant 
1.
Bo‘lajak 
biznesni qisqacha 
ta‘riflash. 
2.
Bozor.
3.
Xodimlar 
malakasi va 
tajribasi, mavjud 
moliyaviy vositalar. 
4.
Taklif 
qilinayotgan 
mahsulotning 
ustunliklari. 
5.
Bo‘lajak 
biznesni tashkil 
qilish. 
6.
Kelajakka 
nazar. 
7.
Moliyaviy 
vazifalar. 
8.
Pul 
mablag‘laridan 
foydalanish.
9.
Ilova.
10. Biznes tarixi. 
1.
Biznes-rejaga 
kirish. 
2.
Biznesni 
identifikatsiya-
lash. 
3.
Maqsad. 
4.
Biznesni 
ta‘riflash. 
5.
Bozor.
6.
Raqobat. 
7.
Menejment. 
8.
Xodimlar.
9.
Joylashuv.
10.
Moliyaviy 
ma‘lumotlar. 
11.
Hisobot . 
12.
Qisqacha 
mazmun 
(rezyume). 
1.
Tanlangan 
biznes 
kontseptsiyasi. 
2.
Ayni paytdagi 
vaziyat. 
3.
Yaratilayotgan 
korxona 
tavsifnomasi. 
4.
Boshqaruv. 
5.
Bozor tahlili 
va tadqiqotlari. 
6.
Marketing 
harakatlari rejasi. 
7.
Ishlab 
chiqarish rejasi. 
8.
Tavakkalchi 
likni baholash. 
9.
Moliyaviy 
reja. 
1.
Kirish.
2.
Korxonani 
ta‘riflash. 
3.
Mahsulotni 
ta‘riflash.
4.
Marketing 
rejasi. 
5.
Ishlab 
chiqarish rejasi.
6.
Tashkiliy reja 
va menejment. 
7.
Moliyaviy reja. 
8.
Loyiha 
samaradorligi. 
9.
Ilova.
1.
Firma 
imkoniyatlari 
(rezyume). 
2.
Tovar (xizmat) 
turlari. 
3.
Tovar (xizmat) 
sotuv bozori. 
4.
Sotuv bozorida 
raqobat. 
5.
Marketing rejasi. 
6.
Ishlab chiqarish 
rejasi. 
7.
Tashkiliy reja. 
8.
Firma 
faoliyatining 
huquqiy ta‘minoti. 
9.
Tavakkalchilikni 
baholash va 
sug‘urtalash. 
10.
Moliyaviy 
reja. 
11.
Moliyalash 
tirish strategiyasi.
Keltirilgan variantlardan ko‘rinib turibdiki, biznes-rejaning qat‘iy tartibga 
solingan tuzilmasi mavjud emas. Biroq biznes-rejalarning har bir turi uchun xarakterli 
bo‘limlar mavjud bo‘lib, ularda tanlangan biznes (ishlab chiqarish) kontseptsiyasi, taklif 
qilinayotgan mahsulot yoki xizmatning o‘ziga xosliklari, marketing va menejment, 
tavakkalchilikni baholash, moliyaviy ta‘minot va natijalar aks ettiriladi. Qabul qilingan 
har bir biznes-reja tuzilmasi quyidagi savollarga javob berishi lozim: ishlab chiqarishni 
nimadan yoki qanday boshlash kerak, ishlab chiqarishni qay tarzda samarali tashkil 
qilish mumkin, ilk daromad (foyda) qachon olinadi, investorlar va kreditorlar bilan 
qanchalik tez hisob-kitob qilish mumkin, tavakkalchilik darajasi va uni kamaytirish 
imkoniyatlari qanday. 
Biznes-rejaning har bir bo‘limi o‘z mazmuniga, ko‘rsatkichlar tizimi va ularni 
hisob-kitob qilish usullariga ega bo‘ladi. Biroq, bu biznes-rejaning yaxlit va to‘liqligiga 
putur etkazmaydi. Barcha bo‘limlar o‘zaro bog‘liq bo‘lishi hamda korxonaning 
potentsial ishlab chiqarish imkoniyatlarini amalga oshirishga xizmat qilishi lozim. 

---

46 
Biznes-rejaning bo‘limlarini mazkur qo‘llanmaning mos keluvchi boblarida alohida 
ko‘rib chiqamiz. Bozor munosabatlari sharoitlarida biznes-reja qonun maqomiga ega 
bo‘lmasligi hamda bozordagi vaziyatga bog‘liq bo‘lgan holda turli o‘zgarishlarga 
uchrashi, iste‘molchilarning hali qondirilmagan ehtiyojlariga moslashtirilishi lozim. 
Biroq bunday tarzda qayta ko‘rib chiqish har bir holatda jiddiy ravishda etarlicha asoslab 
berilishi zarur.