Ызбекистон республикаси олий ва ырта

 

---

82 
8.3. Bozorni baholash va iste’molchilik talabini o’rganish 
 
Marketing tadqiqotlari marketing faoliyatining barcha jabhalari bo‘yicha qaror 
qabul qilish bilan bog‘liq. Bozorni baholash va iste‘molchilik talabini o‘rganish bo‘yicha 
marketing tadqiqotlarining asosiy yo‘nalishlarini tavsiflaymiz. 
Bozorni va sotuvni tadqiq qilish.
U korxonaning kelgusi faoliyatini belgilash 
uchun bozor sharoitlari to‘g‘risida ma‘lumotlar olish maqsadida amalga oshiriladi. 
Bozorni va sotuvni tadqiq qilishning asosiy yo‘nalishlari quyidagilarni qamrab oladi: 

bozor sig‘imini baholash; 

bozorni segmentlash;

bozor o‘zgarishlari va rivojlanish tendentsiyalari tahlili, xususan, iqtisodiy, 
fan-texnika, demografik, ekologik, qonunchilik va boshqa omillarni tahlil qilish; 

bozor tuzilmasini o‘rganish; 

sotuv hajmini bashorat qilish. 
Bozor sig‘imini aniqlash bozor tadqiqotlarining asosiy vazifasi hisoblanadi. Tovar 
bozori sig‘imi deganda belgilangan darajada va baholarda tovarni sotish imkoniyatlari 
tushuniladi. U iste‘molchilar talabi va tovar taklifi miqdori bilan tavsiflanadi. Bozor 
sig‘imi tadqiqotlari kutilayotgan sotuv hajmini bashorat qilishga imkon beradi.
Bozor sig’imining 
ikki xil darajasi mavjud: potentsial va real (haqiqiy). 
Bozorning haqiqiy sig‘imi birinchi bosqich sanaladi. Potentsial daraja shaxsiy va jamiyat 
ehtiyojlari bilan belgilanadi hamda ularga mos keluvchi tovar sotuvini aks ettiradi. Real 
bozor sig‘imi potentsial bozor sig‘imiga mos kelmasligi ham mumkin. 
Bozor sig‘imini baholash natural va qiymat o‘lchamida o‘lchanib, quyidagi 
formulaga asosan topiladi: 
BS = MM + IX - EX, 
bu erda: 
BS – bozor sig‘imi; 
MM – milliy mahsulot ishlab chiqarish; 
IX – import hajmi; 
EX - eksporta hajmi. 
Bozorning import sig‘imi quyidagicha aniqlanadi