Izlanishlar, yechimlar

Qanday qilib o‘quvchilarni o‘rganishga undash mumkin? 
Har bir o‘quvchi, uning yoshi yoki darajasidan qat’iy nazar, u qiyinchilik 
ostiga olinishi kerak, ya’ni o‘zlashtirish mas’uliyatini his qilishi kerak. Agar hech 
qanday qiyinchilik mavjud bo‘lmasa, unda o‘rganish bo‘lmaydi. Agar o‘rganish 

---

99
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
bo‘lmasa, motivatsiya bo‘lmaydi. O‘quvchilar oldin o‘rgangan va bilgan narsalar 
haqida o‘qituvchi o‘ylab ko‘rishi va dars mashg‘ulotida ularga bir xil narsani 
o‘rgatmasligiga ishonch hosil qilishi kerak. 
O‘quvchilar oldin o‘rgangan bilimlari qanday aniqlanadi?
O‘quvchilarga tekshirish kerakligini aytib, avvalgi bilimlarni ko‘rib chiqishimiz 
mumkin. Bir terminni bitta darsda o‘rgatilganda, bu uni barcha o‘quvchilar 
o‘rgandi, degani emas. O‘quvchilarga ko‘proq amaliyotli vaziyatlarni berish 
muhim.
Darsning maqsadlari nimalardan iborat? 
Har doim o‘quvchilar nima uchun mashg‘ulotlar, o‘yinlar yoki qo‘shiqlar 
kuylash bilan shug‘ullanayotganliklari haqida o‘ylashlari juda muhimdir. Dars 
rejadagi hamma narsa ilmiy bo‘lishi kerak. Agar o‘qituvchi qanday faoliyatni 
o‘rgatayotganini bilmasa, uni fan dasturidan olishi kerak.
O‘quvchilarning ilmiy so‘z boyligini ham dars reja yozayotgan paytda, 
ilmiy so‘zlarga aniq diqqatni jamlab, qanday taqdim etishga oldindan 
tayyorlangandagina, ularni bolalarga aniq tushuntirib bera olamiz.
Darsni qanday tushuntirish mumkin? 
Har bir mashg‘ulotni qanday qilib tushuntirmoqchi bo‘lishimizni, 
oldindan hech bo‘lmaganda, ruhiy jihatdan bilishimiz lozim. Tushuntiriladigan 
tushunchalar qisqa, aniq va vizual materiallar ko‘rishga qulay tarzda bo‘lishi 
kerak. 
Dars reja uchun qancha tafsilotlar kerak? 
Agar o‘qituvchi kitob bilan ishlayotgan bo‘lsa, unda mavzuning sahifa 
raqamlarini hisobga olishi muhim. Sinfni va dars o‘tishni o‘zi bo‘lmagan paytda 
ham kimdir qamrab olishi kerakligini oldindan tasavvur qilish, ular rejani tushuna 
olishlari va darsni o‘ta olishlari kerakligi hisobga olinadi.