Izlanishlar, yechimlar

143
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
ustida ishlashga yoʻnaltirish, oʻqituvchilar orqaligina joylarga yetkazish va buning 
ustida ishlash muhimligini anglatish trenerning vazifasidir. 
MUSTAQIL ISH: Mashgʻulot yakunida umumiy muhokamalar uyushtirishga 
muomala bilan inson oʻz maqsadiga erishish mumkinligi tushuntiriladi.
Oʻqituvchilarning asosiy vazifalari quyidagilardan iborat:
mashgʻulotda oʻrganganlari asosida oʻzlari belgilangan mavzu boʻyicha 
topshiriq tayyorlashlari kerak;
topshiriq tayyorlash uchun birinchi ishni matn tanlashdan boshlash lozim;
matnning topshiriqlar chiqara olish statistik maʼlumotlarga boyligi, turli 
jadval va diagrammalar tuzish mumkinligi, 
 
mantiqqa asoslanganligi hamda 
xulosalanganligiga ahamiyat qaratish lozim;
matn mazmunidan kelib chiqilgan holda, topshiriqlar turi, shakli va formatiga 
qarab uzviyligi soddadan murakkabligi boʻyicha matn ichidan tayyorlaydi.
Trener mustaqil ish jarayonida asosan, koʻmaklashuvchi va kuzatuvchi 
sifatida ishtirok etadi. Qoʻllanmada berilgan matnlar namunaviy boʻlib, 
oʻqituvchilar muomala odobiga xos matn tanlashi mumkin. Bu mavzuning 
tanlanishidan maqsad, bugungi oʻquvchilarimizga nutqda ham odob qoidalari, 
muomala madaniyatining inson hayotida muhimligini anglatishdir. Oʻqituvchilar 
bu topshiriq ustida ishlashi pirovardida oʻquvchisiga yetkazadi va tushuntiradi. 
Trenerlar bu mashgʻulotlarida maktablarda tanqidiy fikrlash va ijodkorlik 
koʻnikmalarini rivojlantirishni asosiy talablardan biri, deb qarashlari lozim. Buyuk 
olim Pifagorning “Avval senga yaqin joydagi narsalarni o‘rganishga harakat qil, 
so‘ngra sening nigohingdan uzoqdagilarni”, degan so‘zlariga muvofiq, imkoniyat 
darajasidagi matnni tanlash va shunga mos topshiriqlar ustida ishlash ham 
o‘quvchilarda ko‘nikmalar shakllantirishga olib keladi.
Taʼlim tizimida tatbiq etilayotgan oʻquv dasturlarimizda ham shu jihatlarga 
alohida ahamiyat qaratilgan boʻlib, bilimlarni nazariy oʻrganish emas, balki 
oʻrgangan bilimlarini hayotda qoʻllay oladigan, hayotimizga tezkor kirib 
kelayotgan maʼlumotlardan oʻrinli foydalanadigan, bunyodkorlik ishlarini amalga 
oshiradigan komil shaxsni tarbiyalashdan iborat. Zero, buyuk o‘zbek pedagogi 
Abdulla Avloniy ta’kidlab o‘tganidek, “amaliy hayot bilan uzviy bog‘lanmagan 
ta’limning safsatadan farqi yo‘qtur…”
Taʼkidlash joizki, oʻqitish jarayonida oʻqituvchi oʻquvchilar intellektualini 
oshiruvchi innovatsion metodlardan foydalanish, boʻshliqlarini toʻldirishga 
(fikrlash aqliy faoliyat, qiziqish, munosabat, xulq-atvorning tashqi shakllari) 
eʼtibor qaratishi zarur. Bu ishlarimiz zamirida pedagoglarimiz oʻquvchilarni 
xalqaro tanlovlarga tayyorlash maqsadidan ham yuqori maqsadlar turganligini 

---

144
A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TAʼLIMI 
MUAMMOLARINI O‘RGANISH VA ISTIQBOLLARINI 
BELGILASH ILMIY-TADQIQOT INSTITUTI
anglasalargina kundalik hayotiy koʻnikmalarini rivojlantirishga erishadi. Demak, 
oʻqituvchilar mahoratini oshirishga kirishgan trenerlarning salohiyati har 
qachongidan yuqori boʻlishiga ishonamiz.
Oʻqituvchilarning mashgʻulot jarayonlarida yaratilgan namunaviy test 
va topshiriqlarini amalda qoʻllash pirovardida texnika asrida oʻsib kelayotgan 
yosh avlodning intellektual va maʼnaviy-axloqiy, madaniy, mediasavodxonlik 
va ijodkorlik hamda hayotiy koʻnikmalarni rivojlantirish, taʼlim samaradorligini 
oshirishdan iborat.
Xulosa shuki, dunyoda taʼlim sifati, saviyasi va darajasini aniqlab 
beruvchi ushbu xalqaro dasturda yuqori natijalarga erishish — rivojlangan 
davlatlar qatorida taʼlim sifati va uning xalqaro standartlarda egallagan oʻrni, 
xalqaro dasturlarga mosligi va yoshlarning jahon bilan boʻylasha oladigan 
salohiyati borligiga asos boʻladi.

---