J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019

Byudjet mablag‘lari hisobdan ajratiladigan uzoq muddatli xalqaro kreditlar.
Byudjet mablag‘lari hisobidan ajratiladigan uzoq muddatli (muddatlari 10-15 yil va 
undan ortiq) xalqaro kreditlarning quyidagi shakllari farqlanadi: 
1)
hukumatlarning ikki taraflama kreditlari. Davlatlararo uzoq muddatli kredit 
birinchi jahon urushi davrida keng ko‘lamda shakllandi va urushdan keyingi yillarda 
yanada rivojlandi. AQSh asosiy kreditor sifatida chiqdi va davlatlararo nizolarni 
kuchaytirib yuborgan hukumatlararo qarzdorlik (11 mlrd. oltin dollarlari, foizlarni 
hisobga olmaganda) paydo bo‘ldi. O‘z kreditlarini Frantsiya nemis reparatsiyalari 
hisobiga, Germaniya esa AQShdan yangi kreditlarni olish hisobiga so‘ndirdi. 1929-1933 
yillarda yuzaga kelgan jahon iqtisodiy inqirozi davrida Germaniya va boshqa 25 davlat 
qarz bo‘yicha to‘lovlarni to‘xtatib qo‘ydilar. Ikkinchi jahon urushi davrida hukumatlararo 
qarzlar muhim rol o‘ynamadi. Harbiy va boshqa turdagi materiallarning etkazib berilishi 
asosan “lend-liz” (ijara) shartlari asosida amalga oshirildi. Ikkinchi jahon urushidan keyin 
dastlab AQSh, so‘ngra boshqa dunyoning etakchi davlatlari o‘zlarining tashqi iqtisodiy 
manfaatlar uchun xukumatlararo kreditlardan keng foydalanishdi; 
2)
xalqaro va xududiy valyuta-kredit hamda moliyaviy tashkilotlarning kreditlari; 
3)
yordam ko‘rsatish bo‘yicha imtiyozli shartlar asosida berilgan kreditlar, texnik 
yordam, beminnat xayriya mablag‘lari, subsidiyalar. 

---

85 
Ayrim holatlarda 
xalqaro kreditning aralash turi
qo‘llaniladi. Masalan, eksportni 
kreditlashning odatdagi shakllari imtiyozli shartlar asosida ya’ni unga yordam ko‘rsatish 
orqali amalga oshirilishi mumkin. Xalqaro kreditning yangi shakllaridan biri bo‘lib bir 
nechta kredit muassasalari tomonidan yirik loyihalarni