J. Ataniyazov, E. Alimardonov, F. Hamidova xalqaro moliya bozori tahlili toshkent-2019

 
6-Mavzu. Xalqaro investitsiya bozori 
6.1. Xalqaro faoliyatni uzoq muddatli moliyalashtirish shakllari 
6.2. Investitsiya loyihalarni uzoq muddatli xalqaro moliyalashtirish 
6.3. Xalqaro lizing operatsiyalari 
 
6.1. Xalqaro faoliyatni uzoq muddatli moliyalashtirish shakllari 
“Uzoq muddatli kredit” atamasi amaliyotda kredit muassasalarining ssudalariga 
aloqador bo‘lib, u odatda, davlat va xususiy korxonalar, banklar tomonidan o‘z qarz 
majburiyatlarini chiqarish orqali milliy hamda jahon ssuda kapitallari bozorlaridan qarz 
mablag‘larini jalb etish shaklida amalga oshiriladi. Uzoq muddatli kredit va qarzlar 
mashina hamda asbob-uskunalar eksportiga, iqtisodiyotning sanoat tarmog‘ida turli yirik 
loyihalarni amalga oshirishga, asosiy kapital orqali takror ishlab chiqarishni 
kengaytirishga xizmat ko‘rsatadi. Yirik kredit muassasalari uzoq muddatli xalqaro 
kreditlarni nazariy jihatdan 40 yilgacha, amalda esa 10-15 yil muddatga taqdim etadilar. 
Kompensatsion bitimlar bo‘yicha kreditlar.
Banklar tovar qiymatiga teng 
bo‘lgan, o‘zaro etkazib berishga asoslangan kompensatsion bitimlar bo‘yicha uzoq va 
qisqa mudatli kreditlarni taqdim etadilar. Korxonani barpo etish va qayta tiklash, tabiiy 
resurslarni o‘zlashtirish uchun mashina va asbob-uskunalarni 8-15 yil muddatga kreditga 
olgani holda qarz oluvchi uni mazkur kredit asosida qurilgan va qurilayotgan korxonalar 

---

84 
mahsulotlari hisobiga so‘ndirilishini ta’minlaydi. Kompensatsion bitimlarni o‘ziga xos 
xususiyatlari ularning keng qo‘lamli, uzoq muddatli ekanligi hamda eksport-import 
bitimlarini o‘zaro bog‘liqligi bilan ajralib turadi. Kompensatsion bitimlar bo‘yicha 
kreditlar va importyor sotib olinadigan mashina va asbob-uskunalar uchun to‘lov hamda 
tegishli xarajatlarni qoplash uchun tovarlarni qayta eksport qilishdan tushum hisobiga 
o‘zaro bog‘liq bo‘lishadi. Kompensatsion bitimlarni amalga oshirishda odatda 
firma(tijorat) kreditlariga nisbatan uzoq muddatli konsortsial yoki sindikat kreditlar keng 
ko‘llaniladi. Bunday kreditlarni bank konsortsiumlari yoki sindikatlari taqdim etadilar. 
Amaliyotda mazkur holatning yuzaga kelishiga asosiy sabab birinchidan, milliy 
qonunchiliklarda banklar uchun bir qarz oluvchiga ajratiladigan kredit limitini o‘rnatilishi 
bo‘lsa, ikkinchidan banklar kreditlarni taqdim etishda risk darajasini cheklashga harakat 
qilishi hisoblanadi.