Jahon adabiyoti: mod е rnizm va postmod

 
shart. Biroq shunda 
ham omad unga kulib boqadimi
-
yo‘qmi – bir narsa deyish 
qiyin. Chunki o‘z so‘ziga, o‘z qiyofasiga ega katta ijodkor 
bo‘lishning ikkinchi tomoni taqdiri azalda inson pesho-
nasiga bitilgan qismatga borib bog‘lanadi. «Xudo bergan 
iste’dod» deyishadi-ku... Shuning mohiyatida talantli ijod-
kor qismatining
 
chinakam san’atkornikiga monand bo‘lishi 
ham ko‘zda tutiladi. Soddaroq aytganda, shoirda yuqorida 
sanalganlarning hammasi bo‘lgani holda, u yana o‘z qis-
mati tomonidan shunaqangi iskanjaga olinmog‘i zarurki, 
natijada ushbu qafasdan qutulmoq uchun uning butun 
iste’dodi, bilimi, ehtirosi... hamma-hammasi to‘la ravishda 
ishga solingan bo‘lsin!.. Shundagina ijodkor qiyofasi tug‘i-
ladi. Biroq, inkor etolmaymizki, hech qaysi sog‘lom fikrlov-
chi odam o‘ziga hech qanaqa dard, hech qanday aziyatni 
tilab olmaydi... Mana, nima uchun har bir ijodkor o‘z qiyo-
fasiga ega bo‘lishni istaydi-yu, biroq kamdan kam shoir yo 
yozuvchi, qo‘shiqchi yo rassomning o‘z so‘zi, o‘z qiyofasi 
bo‘ladi. Siz yuqorida sanagan olimona, darveshsifat yoki 
jangovor-u sentimental qiyofalar ham qaysidir ma’noda 
umumqiyofadir. Yaxshi bilamizki, XX asr o‘zbek she’riyati 
«yukini ko‘tarib turgan» eng baquvvat shoirlarining o‘z qi-
yofalari mavjudki, bu bilan ular o‘z davrining ijodkorlariga 
«yopishtirilgan» yorliq – umumqiyofadan ajralib turadi. 
Yana shunday kuchli qiyofalar borki, ular davr qiyofasini 
belgilab berishadi. Natijada ko‘pchilik ularga ergashib, o‘z 
qiyofalarini ularning qiyofalarida «g‘arq qilishadi». Bular 
endi alohida suhbatlar mavzusi...

---

216
217
badiiy adabiyot haqidagi nazariy fikrlar asarlardan oldin-
roqda yurishi kerak emasmi?
Ulug‘bek HAMDAM:
Nazarimda, katta shoir (umu-
man, ijodkor)ning ichida yaxshigina adabiyotshunos ham 
yashaydi. Garchand u hech qachon adabiy
-
ilmiy maqo-
lalar yozmasa ham. Bas, shunday ekan, sho irning yoz-
ganlari o‘z botinidagi adabiyotshunos olim tomonidan 
nazorat qilib turiladi.
Bevosita savolingizga kelsak, to‘g‘ri, ba’zan adabiy-il-
miy fikr badiiy-estetik dunyoqarashdan o‘zib ketishi ham 
mumkin. Biroq buning uchun adabiyotshunos dunyoni 
badiiy-estetik qabul qilish bobida shoirdan oldinroq-
da yurishi shart deb o‘ylayman. Shundagina adabiyot, 
she’riyat adabiyotshunoslikning ortidan yetib keladi. Bu-
larning ham masi aylanib borib shoirning ham, adabiyo-
tshunosning ham o‘ziga, uning shaxslik, ma’rifatga daxl-
dorlik, iste’dod darajasiga bog‘lanadi.
Sanjar NAZAR:
She’riyatda «aqlli» va «iste’dodli» de-
gan sifatlar doim ham mos kelishi shartmi? Umuman, 
sizningcha, san’atning ushbu turida daholikning asosiy 
ko‘rsatkichlari nimalar?