Jahon ijtimoiy-iqtisodiy geografiyasi

shartnomasining asosiy talablari yana bir bor qllab quwatlandi, hamda 12 
mamlakatni yagona bozorga tishi byicha yo’l belgilandi. Keyinchalik YIH 
Yevropa hamjamiyati, 1991 -yilning dekabr oyidan boshlab esa Yevropa Ittifoqi 
(Yel) deb atala boshladi.
YESA 1959-yilda Buyuk Britaniya tashabbusi byicha YelHga qarama-qarshi 
tashkilot sifatida tuzildi. Dastlab ungaAvstriya, BuyukBritaniya, Daniya, Norvegiya, 
Portugaliya, Shvetsiyava Shveytsariya, keyinchalik Islandiya va Finlandiya qabul 
qilindi. Lekin, 1973-yilda mazkur tashkilot tarkibini Buyuk Britaniya va Daniya, 
1986-yilda esa Portugaliya tark etdi. Shunga qaramasdan, uning tarkibidagi 
mamlakatlar savdo aloqalarini rivojlantirishda davom etdilar. YESAda YIHdan 
farqli o’laroq, davlatlarning suveren huquqlari saqlanadi.
Xuddi shu yili Maastrix shahrida (Niderlandiya) “Yevropa n ikkiligi” siyosiy 
va valyuta - moliya ittifoqi tg’risida shartnomalar qabul qildi. Ikkinchi shartnomaga 
binoan 1998-yilning lyanvar kunida ittifoqning barcha mamlakatlarida yagona 
valyuta - EKYU muomalaga kiritildi. Hozirgi vaqtda EKYU bilan AQSh dollari quwati 
rtasida deyarli katta farq kuzatilyapti. 1995-yil Avstriya, Shvetsiya va Finlandiya 
Yel a’zolari bo’ldilar. Hozirgi vaqtda Yel tarkibiga Sharqiy Yevropaning qator 
mamlaktalari (Polsha, Vengriya, Chexiya va boshqalar) qabul qilindi. G’arbiy 
yarimsharda AQSh dastlab (1989 yil) va Kanada keyinchalik (1992 yil) Meksika 
a’zoligida erkin savdo haqidagi Shimoliy Amerika kelishuvi (NAFTA) faoliyat 
krsatmoqda. NAFTA mamlakatlari yagona valyuta Ьафо qilish, tashqi siyosiy 
hamda xavfsizlik siyosatini o’tkazish bo’yicha maslahatlashganlar. Lekin, NAFTA 
YaMM hajmi bo’yicha Yel va boshqa tashkilotlardan ustun turadi. Yuqorida nomi