yashnaganidan sng tanazzulni boshidan kechirar hamda barcha yangiliklarga - shakllanayotgan feodal munosabatlarga, xristianlikka, varvarlik madaniyatiga jiddiy qarshilik krsatar edi. Rim hali uzoq davr mobaynida qulchilik va majusiylik markazi bolib qolgan. Ayni paytda u arbiy Yevropaning eng yirik madaniy kuchi blib, xalqlarning buyuk kchishidan sng qaror topa boshlagan millatlarning shakllanish jarayoniga ulkan ta’sir krsatgan. IX asrgacha lotin tili imperiya xarobalarida shakllangan davlatlarning rasmiy tili blib qolgan va ulaming zi tili va yozuvi shakllanishi uchun zamin yaratgan (butun roman-german guruhi). Lotin tili ham jonli til blmay, Yevropa tili, keyinchalik xalqaro munosabatlarga oid jahon tili, cherkov va fan tili blib qoldi. X asrda Germaniya atrofida Yevropadagi eng yirik erlar birlashuvi qaror topgach, uni obr uchun Germaniya millatlaming muqaddas Rim imperiyasi deya atashgan, uning imperatorlari qurol ishlatib blsa ham toj kiyish uchun Rimga borishgan. Sharqiy Rim imperiyasi grek madaniyati markazi blmish yerlarda ham qulchilikning Rimdagi kabi avj nuqtasiga erishmagan. Ayni paytda Konstantinopol atrofida shakllangan yangi markazda qulchilik innovatsiyalarning kirib kelishiga to’sqinlik qila olmagan. 325-yildayoq bu yerda xristianlik davlat dini deb e’lon qilingan, Konstantinopol pravoslav dini tarqalgan jahon markazi blgan, www.ziyouz.com kutubxonasi
keyinchalik Yevropaning ming yil hukm surgan qudratli feodal imperiyasi - Vizantiyaga aylangan. VI asming rtalariga kelib Vizantiya hukmronligi sobiq Rim imperiyasi hududida Karpat Alp, Pireneya tog’laridan janubga tomon ta’sir krsatgan. Rim ham, Ravenna ham Vizantiya provintsiyalariga aylangan va