Ájiniyaz atíndaǵÍ NÓkis mámleketlik pedagogikalíq institutí “Tastıyıqlayman” Túrkiy tiller fakulteti dekanı B. Davletov 2021-jıl «MÁmleketlik tilde is júrgiziw»

Citatanıń irkilis belgileri

Sóylewshi yamasa avtor óz pikirin tastıyıqlaw, túsindiriw yamasa tiykarlı etip aytıw ushın basqa birewdiń miynetlerindegi pikirlerden de paydalanadı. Bul sıyaqlı keltirme pikirler citatalıq xızmetti atqaradı. Citata dúzilisine qaray tolıq gáp túrinde, bir neshe gáplerdiń dizbegi túrinde de, yamasa sóylewshiniń (avtor) gápiniń ishinde onıń bir bólegi (tuwra gáp) túrinde de beriledi. Olardıń irkilis belgileri tómendegishe:
1. Eger citata tuwra gáp túrinde keltirilse, onda ol, kóbinese avtor gápi menen birge aralas túrinde qollanıladı. Bunday jaǵdayda citatalı gáplerdiń irkilis belgileri tuwra gáptiń irkilis belgileri menen birdey boladı. Citata, tiykarınan, tırnaqshaǵa alınıp, bas háripten baslanıp jazıladı: Marat Kóptilew ulı Nurmuxamedov Berdaqtı basqa xalıqlardıń ullı shayırları menen teńestirip, bılay jazdı: «Pushkin-orıs xalqı, Shevchenko-ukrain xalqı, Rustaveli-gruzin xalqı, Nawayı-ózbek xalqı, Abay-qazaq xalqı, Maqtumqulı-túrkmen xalıqları ushın qanday qádirli bolsa, Berdaq ta qaraqalpaq xalqı ushın sonday qádirli» (M.Nurmuhamedov «Berdaq haqqında sóz»). Berdaqtıń yoshlı qosıqları-dedi Nájim Dáwqaraev,-sharshawdı bilmesten, miynetkeshler massasın azatlıq ushın gúreske shaqırdı» (Ámiwdárya» jurnalı).
2. Egerde citata tolıq túrinde berilmey, qısqartılıp alınsa, onda qısqartılǵan orınǵa kóp noqat qoyıladı: I.Yusupov qaraqalpaq xalqınıń ullı klassik shayırı Ájiniyazdıń shıǵarmaların joqarı bahalap, onıń «... Asqar biyik ármanları xalıq tárepinen iske astı»-dep jazdı. (Ámiwdárya»).
3. Eger qosıq úzindileri avtor tárepinen óz pikirin dálillew ushın citata retinde keltirilse, tırnaqshaǵa alınbay jazıladı: Ótesh shayır «Ótti dúnyadan» degen qosıǵında Berdaqtı joqarı bahalap, bılay dep jazǵan edi:
Berdaq endi shayırlardıń danası,
Sózine iyildi adam balası,
Berdaq dep quwanar xalıqtıń arası,
Mudam qosıq aytıp ótti dúnyadan.
(M.Nurmuxamedov «Berdaq haqqında sóz»).


5-MODUL. RÁSMIY ISLER STILI

Jobası:

1. 
   Leksikalıq ózgeshelikleri:
   
2. 
   Morfologiyalıq ózgeshelikler:
   
3. 
   Sintaksislik ózgeshelikler: