Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati

5.3. Eksperiment ilmiy tadqiqot metodi 
Ilmiy tekshirishning bu metodi tekshiruvchining o‘zi tomonidan uyushtirilgan bo‘lib, uning o‘zini aktiv 
aralashuvi orqali olib boriladi. Bu metodda tekshiralayotgan jarayon maxsus sharoitda yoki tajribani yana qaytadan 
takrorlash uchun imkoniyat yaratiladi. Ushbu tadqiqot uslubining qulay yoki qimmatli tomoni xam ana shunda. 
Jismoniy tarbiya jarayonida olib borilayotgan tajribani maxsus sharoitni xisobga olmay yoki sunoiy qaytadan 
o‘sha sharoitni yaratishda nazoratdagi masalaga oid bo‘lmagan muammolar xam yuzaga kelishi mumkin. Bu ilmiy 
tadqiqot usuliyatining salbiy tomonidir. Eksperimentni oboektiv o‘tkazish amaliyotida tabiiy, modulli va laboratoriya 
eksperi-mentlari deb nomlangan eksperiment xillaridan foydala-niladi. 
Tabiiy eksperiment xayotiy sharoitda olib boriladi. Undan tajriba ishtirokchilar butunlay bexabar (samaraligi 
xam shunda) bo‘lishi xam mumkin. Masalan, bir maktabning ikki sinfidagi jismoniy tarbiya darslarida dastur 
materialini o‘zlashtirilishi anoanaviy o‘qitish uslullari bilan, boshqasida esa maxsus tanlangan usuliyatlar bilan olib 
borilib, natijani taqqoslash orqali qaysi sinfda samaradorligni yuqori bo‘lganligini aniqlash mumkin bo‘ladi. 
Modulli eksperiment metodidan kuzatuvchi xayotda uchray-digan oddiy sharoitdan bir oz o‘zgargan muxitda 
tajriba o‘tkaziladi. Masalan, muskul kuchini o‘stirishda sportga yangi kelganlar bilan ish olib borilib, ular xaftada uch 
marta, aloxida guruxlarga bo‘linib, birinchi guruxi yotgan shtangada mashq qilish, ikkinchi guruxi esa o‘zining tanasi 
oirligidan foydalanib, uchinchi guruxi faqat gantel ko‘tarish bilan maolum belgilangan muddat davomida mashq 
qiladi. Xar qaysi guruxning moduli aloxida (shtanga, gavdasi oirligi, gantel) mashqlar faqat yelka kamar 
muskullarining kuchini ortirishga yo‘nalti-rilgan. Eksperimentdan so‘ng natijalar taqqoslanib samara bergan modul va 
uning mashqlari, uslubiyati effekti eolon qilinadi.