Jizzax davlat pedagogika instituti

Ziddiyatlarning  turlari.  Ziddiyatlarning  butun  rang-barangligi  turli 

asoslarga ko‘ra tasniflanadi. Xususan, 1) namoyon bo‘lish shakliga ko‘ra – ichki 

va tashqi ziddiyatlar; 

2) rivojlanishdagi roliga ko‘ra – asosiy va ikkinchi darajali ziddiyatlar; 

3) vujudga kelish xususiyatiga ko‘ra – zaruriy va tasodifiy ziddiyatlar; 

4)  jamiyatdagi  tipiga  ko‘ra  –  antagonistik  va  noantagonistik  ziddiyatlar 

farqlanadi. 

Asosiy  ziddiyatlar  strukturaning  qarama-qarshi  tomonlari  o‘rtasida, 

ikkinchi darajali ziddiyatlar esa – bog‘lovchi bo‘g‘inlar o‘rtasida yuzaga keladi. 

Asosiy  ziddiyatlar  sifatli,  muhim  va  zarurdir.  Asosiy  ziddiyatlarsiz  predmet, 

uning  sifat  jihatidan  muayyanligi  va  yaxlitligi  mavjud  bo‘lmaydi.  Ikkinchi 

darajali ziddiyatlar tasodifiy xususiyat kasb etadi, ularning borligi yoki yo‘qligi 

---

31 

 

predmetning  sifatini  o‘zgartirmaydi.  zaruriy  ziddiyatlar  –  bir  lahzalik 

ziddiyatlardir:  ular  ichki  yoki  tashqi,  asosiy  yoki  ikkinchi  darajali  bo‘lishi 

mumkin.  Masalan,  inson  hayoti  qil  ustida  turadigan  avtomobil  halokati  yuz 

bergan  paytda  barcha  ichki  ziddiyatlar  (psixologik  konfliktlar,  stresslar  va 

fiziologik patologiyalar) ikkinchi darajali ahamiyat kasb etadi.  

Borliqning  ichdan  ziddiyatliligi  –  ob’ektiv  hodisa,  tabiat  va  jamiyatning 

asosiy va umumiy xossasidir. Har bir inson hayotiga kelsak, u ziddiyatlar bilan 

har  kuni  to‘qnash  keladi,  qarorlar  qabul  qiladi,  baholar  beradi,  o‘z 

qilmishlaridan  pushaymon  bo‘ladi,  ko‘pincha  yo‘l  qo‘ygan  xatolaridan  afsus 

chekadi. Har qanday voqea, vaziyat, taxminning ichki ziddiyatlarini ko‘rib, o‘zi 

qabul  qilayotgan  qarorlarning  ijobiy  va  salbiy  tomonlarini  taroziga  solish 

tafakkurning etuklik belgisidir.