Jizzax davlat pedagogika instituti

 

 

 

 

2-bosqich 

Asosiy bo‘lim 

(50 daqiqa) 

2.1.Ma’ruzaning  birinchi  savoli  « 

Qonun  tushunchasi.  Qonunlarning 

turlari»ni 

muammoli 

vizual 

materiallar  (4,5-ilovalar)  yordamida 

yoritib  beradi  va  «blis-so’rov»  (6-

ilova)  orqali  talabalarni  mavzuni 

o‘zlashtirishini faollashtiradi 

 

 

Tinglaydi. 

Fikrini erkin 

bayon qiladi 

2. 2. O‘quv mashg‘ulotining ikkinchi 

savolibo‘yicha ma’ruza qiladi. 

«qarama – qarshiliklar birligi va 

o’zaro ta’siri qonuni»ni tahlilqiladi 

(7,8,9-slaydlar) 

Tinglaydi, 

kuzatadi va 

yozib oladi 

2.3.  «  Miqdor  o’zgarishlaridan  sifat 

o’zgarishlariga 

o’tish 

qonuni» 

Tinglaydi, 

kuzatadi va 

 

aqliy hujum, jamoa bo’lib ishlash 

 

O‘qitish sharoiti  

Texnik vositalar bilan ta’minlangan o‘quv 

xonasi 

Monitoring va baholash 

 

 

Og‘zaki nazorat, savol-javob, o‘z-o‘zini 

nazorat qilish, 

reyting tizimi asosida baholash 

---

59 

 

masalasini  yoritib  beradi(10,  11,  12, 

13-ilovalar) 

yozib oladi 

2.4.  Ma’ruzaning  to’rtinchi  savoli  « 

Inkorni  inkor  qonuni»ni  muammoli 

vizual  materiallar 

(14,15,16-ilovalar)

 

yordamida  yoritib  beradi  va  «FSMU 

jadvali» 

(17-ilova)

orqali  talabalarni 

mavzuni o‘zlashtirishini faollashtiradi 

 

Tinglaydi. 

Fikrini erkin 

bayon qiladi, 

topshiriqni 

bajaradi 

 

 

3-bosqich 

Yakuniy qism 

(10 daqiqa) 

3. 1. Mavzu bo‘yicha yakunlovchi 

xulosa chiqaradi

(18-ilova).

Mavzu 

yuzasidankrasvord yechish

(19-

ilova)

hamda mashqlar

(20-

ilova)

usulida o’rganilgan bilimlarni 

mustahkamlaydi 

Tinglaydi. 

Krasvordni 

echishda 

ishtirok etadi 

3. 2. Faol talabalar rag‘batlantiriladi  

 O‘z-o‘zini 

nazorat 

qiladi 

3. 3. Kelgusi mashg‘ulot mavzusi va 

unga tayyorgarlik ko‘rish uchun 

adabiyotlar tavsiya etiladi 

Tinglaydi 

Yozib oladi 

 

oo 

---

60 

 

ILOVALAR 

1-ilova 

 

 

2-ilova 

 

 

 

---

61 

 

3-ilova 

 

4-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qarama-qarshiliklar 

birligi va kurashi 

qonuni 

 

Miqdor 

o’zgarishlarining 

sifat o’zgarishlariga 

o’tish qonuni 

 

Inkorni  

inkor qonuni 

 

1.  Eng umumiy qonun. 

2.   Taraqqiyot 

nima 

uchun  sodir  bo’ladi, 

degan  savolga  javob 

beradi. 

3.   Taraqqiyotning 

maktabini ochib beradi. 

4.   Umuman,  taraqqiyot 

jarayonini tavsiflaydi.  

 

1.  Eng umumiy qonun. 

2.   Taraqqiyot  qanday 

sodir  bo’ladi  degan 

savolga javob beradi. 

3.   Taraqqiyotning 

mexanizmini 

ochib 

beradi. 

4.   Umuman,  taraqqiyot 

jarayonini tavsiflaydi. 

 

1.  Umumiy qonun. 

2.  Taraqqiyotning 

tendensiyasi  qanaqa, 

degan  savolga  javob 

beradi. 

3.  Taraqqiyotning 

umumiy 

tendensiyasini  ochib 

beradi. 

4.   Umuman, 

taraqqiyot 

jarayonini 

tavsiflaydi. 

5.   

TARAQQIYOT 

 

 TARAQQIYOT QONUNLARINING UMUMIY TASNIFI 

 

---

62 

 

5-ilova 

 

 

 

 

 

 

Qonun, qonuniyat,  

(qonunning umumiy tavsifi) 

 

1.  Qonun – eng umumiy shakl; 

2.  Qonun – zaruriy aloqalar ifodasi; 

3.  Qonun – muhim aloqalar ifodasi; 

4.  Qonun – hodisaga nisbatan 

soddaroq, lekin jarayonlarning ichki 

mohiyatini ko’proq ochib beradi; 

5.  Qonun – barqaror, doimiy aloqalarni 

ifodalaydi; 

6.  Tabiat va jamiyat qonunlari 

ob’yektiv xarakterga ega. 

7.   

Qonun qoidalarning bir 

tomoni sifatida namoyon 

bo’ladi, qonuniyat esa, 

qonun amal qilishining 

natijasining majmui sifatida 

namoyon bo’ladi.  

 

Qonuning xarakterli 

xususiyatlari 

 

Farqli jihatlar 

 

Qonun real olamning zaruriy, umumiy, 

nisbatan muhim, barqaror, 

takrorlanuvchi aloqalarini ifodalaydi, 

bunda mavjud shart-sharoitlar asosida 

taraqqiyotning xarakteri, yo’nalishi 

natijasida aniqlanadi  

 

Qonun 

 

1.  Hodisalarning 

ob’yektiv mavjud, 

zaruriy, muhim, 

takrorlanuvchi 

aloqalari. 

2.  Qonunlar majmui 

amal qiluvchi 

zaruriy jarayon. 

 

Qonuniyat 

 

---

63 

 

6-ilova 

 

7-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qarama-qarshiliklar birligi va 

kurashish qonunining mohiyati 

 

Qarama-qarshiliklarning ayniyligi 

(qarama-qarshiliklarning bir-biriga 

o’tishi) 

 

Qarama-

qarshiliklar 

birligi 

 

Qarama-

qarshilmklar 

kurashi. 

 

Taraqqiyotning asosi: 

taraqqiyotning ichki manbai,  

o’z-o’zidan harakat 

 

qonunlar tuzilishi (strukturasi) 

 

қонуннинг амал билиш 

механизми 

Qarama-qarshiliklar 

 

Qarama-qarshiliklar 

kurashi 

 

Muhim farqlar 

 

Ziddiyatlar 

 

Farqlar 

 

Qarama-qarshiliklar 

birligi 

 

O’zaro bir-biriga 

o’tish va o’zaro 

ta’sir 

 

Qisman mos kelish 

 

Nisbiy muvozanat 

 

Тараққиёт пайдо бўлиши, 

ҳаракат ва қарама-

қаршилик-ларни ҳал 

қилувчи жараён 

QARAMA-QARShILIKLAR BIRLIGI VA KURAShI QONUNI 

 

---

64 

 

8-ilova 

Aloqalarning tasnifi va xususiyati 

 

Aloqalarning  asosiy turlari 

Aloqalarnnig 

xususiyatlari 

Materiyaning asosiy turlariga va 

uning harakat shakllariga xos 

bo’lgan aloqalar 

Materiya 

mavjudligining 

asosiy shakllariga 

xos bo’lgan 

aloqalar 

Qonun, 

hodisani 

belgilaydigan 

aloqalar 

Qonun, 

hodisani 

belgilamaydi

-gan 

aloqalar 

Ijtimoiy  

Moddiy-energetik 

 

Makonga doir 

Ichki 

Tashqi 

Biologik 

Vaqtga doir 

Muhim 

Ahamiyatsiz 

Kimyoviy 

Strukturaviy 

Zaruriy 

Tasodifiy 

Fizik 

Informatsion 

Genetik 

Barqaror 

Beqaror 

Mexanik 

Sababiy 

Umumiy 

Yakka 

Funksional 

 

 

9-ilova 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ziddiyatlarning tasnifi 

 

Vujudga kelish 

xususiyatiga ko’ra 

 

Zaruriy 

 

Tasodifiy 

 

Namoyon bo’lish 

shakliga ko’ra 

 

Ichki 

 

Tashqi 

 

Rivojlanishdagi 

roliga ko’ra 

 

Asosiy 

 

Ikkinchi darajali 

 

Jamiyatdagi 

tipiga ko’ra 

 

Antagonistik 

 

Noantagonist

ik 

 

---

65 

 

10-ilova 

 

 

 

11-ilova 

 

 

---

66 

 

12-ilova 

 

 

 

13-ilova 

 

 

 

---

67 

 

14-ilova

 

 

 

 

 

15-ilova 

 

 

 

---

68 

 

16-ilova 

 

 

 

 

17-ilova 

 

 

---

69 

 

(18-ilova)

 

 

 

 

 

(19-ilova) 

 

O‘zaro aloqadorlik va rivojlanish qonunlari mavzusi bo‘yicha 

krasvord 

Eniga:  2.  Prinsip.  4.  Moddiy  va  ma’naviy  hodisalarning  ularning 

harakat  va  rivojlanish  xususiyati  va  yo‘nalishini  belgilovchi  ob’ektiv,  muhim, 

zaruriy,  barqaror  va  umumiy  aloqasi.  9.  Nemis  faylasuf.  10.  Suhbat  qurish 

san’ati.  11.  Predmet  muayyan  xossasining  namoyon  bo‘lishi,  intensivligi 

darajasi. 12. Garmoniya, disgarmoniya, .... 14. Avvalgi holatdan saqlanib qolgan 

xossalar  ustunlik  qilgani  holda,  ayni  bir  predmet  xossalarining  mos 

kelmasligidir.  16.  Bir  sifatning  boshqa  sifatga  aylanish  vaqti,  shakli,  usuli, 

miqdor  o‘zgarishlarining  uzluksizligi,  bosqichma-bosqichligidagi  uzilish.17. 

Narsaning ichki xususiyati, predmetni  mazkur jihatdan farqlash uchun zarur va 

etarli bo‘lgan xossalar majmui.  

Bo‘yiga: 1. «Evolyusiya – … ». 3. Inkorni - ... qonuni. 5. Borliqning nisbatan 

mustaqil va nisbatan barqaror holda mavjud bo‘lgan bir qismidir 6. Bu narsalar, 

hodisalarning bir holatdan boshqa holatga o‘tishi. 7. Nemis faylasuf. 8. Narsa 

yoki hodisa qarama-qarshi tomonlarining bir-birini istisno etish va bir-biriga 

o‘tish munosabatlaridir. 9. Predmet borlig‘ining chegarasi. 13. Predmetning 

jihati bo‘lib, uning boshqa predmetlardan farqi yoki ular bilan o‘xshashligini 

belgilaydi va ular bilan o‘zaro aloqada namoyon bo‘ladi. 15. Qarshiliklar – 

predmetning bir-birini istisno etuvchi va bir-birini nazarda tutuvchi 

tomonlaridir.

  

---

70