Jizzax yengil sanoat kasb-hunar kolleji

Disketa. Ma'lumotlarni, programmalarni doimiy saqlash, ayirboshlash maqsadida 
disketalar ishlatiladi. Unga FDD (Floppy Disk Driver – egiluvchan disk qurilmasi) yordamida 
ma'lumotlar va programmalar yoziladi va undan o`qiladi. Hozirda HD (Higy density-yuqori 
zichlik) asosan hajmi 1,44 yoki o`ta yuqori 2,88 Mbaytga teng bo`lgani keng ishlatilmoqda. Ayni 
paytda 120 Mbayt siQimli Floppy disketalar ham ishlab chiqarilish arafasidadir. 
Klaviatura va sichqoncha:Klaviatura va sichqoncha ma'lum ma'noda bir-birining 
o`rnini bosadigan, ma'lumotlarni kiritadigan va kompyuter bilan muloqot qilish vazifasiri 
o`taydigan qurilmalardirlar. Ularsiz kompyuterda xususan, operatsion sistemasida ishlab 
bo`lmaydi. Ular yordamida siz operatsion sistemaga va uning boshqaruvi ostida ishlaydigan 

---

24 
programmalarga buyruqlar, shuningdek, bu qurilmalar yordamida programmalarga kerak
bo`lgan ma'lumotlar kiritiladi.
Sichqoncha. Sichqoncha odatda ikki yoki uch klavishali bo`ladi: chap, o`ng va o`rta. 
Chap va o`ng klavishalar programma asosida almashtirilishi mumkin. Odatda chap klavisha 
yordamida asosiy amallar (ajratish, surish, bajarish va h.k.) bajariladi. O`ng klavisha kontekst 
meny deb ataluvchi amallarni bajarish uchun xizmat qiladi. Kontekst menyning vazifasi joriy 
holatda u yoki bu amalni tezroq bajarish bilan bog`liq. O`rta klavisha hozirda xususan, varaqlash 
(Page Down, Page Up amaliga o`xshab) maqsadlari uchun qulay. 
Klaviatura. Klaviatura 101-105 klavishlardan iborat.
O`z vazifalariga ko`ra klavishlar beshta guruhga bo`linadi: 
1. Harflar va sonlarni kiritadigan klavishlar. Ular oddiy yozuv mashinkalarning
klavishlariga o`xshaydi. 
2. Boshqaruvga oid klavishlar. 
3. Funksional yoki amal klavishlar. 
4. Kichik sonlar kiritadigan klavishlar. 
5. Maxsus belgilardan iborat klavishlar. 
Eng katta guruh-birinchi guruh bo`lib, ular yordamida rus va lotin katta-kichik harflari, 
sonlar, maxsus belgilar, tinish belgilari kompyuterga kiritiladi. Pastda joylashgan uzun, hech 
qanaqa belgisi bo`lmagan klavishning nomi Spacerbar yoki Space deb ataladi va bo`shliq 
belgisini kiritishga mo`ljallangandir. Boshqa klavishlar bir necha nomga ega, chunki ular 
klaviaturaning ish tartibiga (registriga) qarab turli belgilarni kiritishga mo`ljallangan. 
Pastki registrda kichik yuqori registrda esa katta harflar kiritiladi. 
Rus alifbosidan lotin (ingliz) alifbosiga yoki aksincha, lotinchadan ruschaga o`tish siz 
ishlaydigan programmaga bog`liq. Masalan, WINDOWS da alifbo avtomatik ravishda tanlanadi. 
(Ekranning eng pastki qismida). 
Ekranga belgi tushadigan joy maxsus usul bilan belgilanadi. Buning uchun maxsus
belgi bor, u kursor deb ataladi. Agar ekran matn kiritish holatida ishlab turgan bo`lsa, unda 
kursor o`chib-yonib turadigan vertikal chiziqcha yoki harfning ustiga tushadigan
to`rtburchakka o`xshaydi va matn kursori deb nomlanadi. 
Boshqarishga oid klavishlar har xil boshqarish vazifalarini bajaradi. Ayrim klavishlar, 
masalan: CAPSLOCK, NUMLOCK va SCROLL LOCK klavishlarining ishlash vazifasini 
o`zgartirib turadi. SHIFT, CTRL, ALT klavishlari boshqa klavishlar bilan birga ishlaydi. 
Masalan, CTRL + ALT + F degani CTRL, ALT va F klavishlarini birdaniga bosishni 
bildiradi. 

---

25