29
Tizimli platada joylashgan xotiraning yana bir turi - doimiy xotira qurilmasi (DXQ,) yoki
doimiy xotira (DX) deb ataladi.
Doimiy xotira BIOS (Basic Inrut - Outrut System - kiritish va chiqarishning baza tizimi)
nomli zavodda yozilgan boshqaruv dasturlari to’plamini saqlovchi mikrosxemadir. Doimiy
xotirada saqlanayotgan axborotni tezkor xotiradagilardan farqi shuki, kompyuter tok manbaidan
o’chirilganda ham axborot saqlanib qoladi.
Undagi axborot bir marta zavodda mikrosxema tayyorlash jarayonida kiritiladi, uni
o’zgartirish mumkin emas.
DXQ (BIOS) - quyidagi vazifalarni bajaruvchi dasturlar to’plamidir. Birinchidan,
kompyuter manbaga ulanganda uning hamma qurilmalarini, masalan diskyurituvchi va
vinchesterlarni boshqarishga imkon bersa, ikkinchidan taymer kompyuterdagi to’xtovsiz
ishlaydigan elektron soat, vaqtini va yilini aniqlash uchun xizmat qiluvchi mikrosxema.
Kengaytirish raz’yomlari - kompyuter imkoniyatlarini kengaytirib, uning yordamida
kompyuterlarga qo’shimcha qurilmalar ulanadi. Odatda kengaytirish raz’yomlarida qurilmani
boshqaradigan alohida maxsus platalar qo’yiladi. Bunday platalar nazoratchilar deb nomlanadi.
Masalan, monitor ishini boshqaradigan plata videonazoratchilar deb nomlanadi. Kompyuterning
barcha qurilmalari uchun boshqaruv signallar beruvchi vosita markaziy protsessor bo’lsa-da,
nima uchun nazoratchilar mavjud degan, savol tug’iladi. Buning mohiyati shuki, markaziy
protsessor boshqaruv signallarini umumiy tartibda beradi, nazoratchi ularni qabul qilib, bevosita
qatnashishi talab qilinmaydigan qator yumushlarni bajaradi. Hayotiy bir misol timsolida
masalan, bosh oshpaz o’z yordamchilariga palov damlashni buyuradi, buni markaziy protsessor
boshqaruv signaliga qiyoslasak, oshpazlar esa sabzi, guruch, o’tinlarni tayyorlaydi, bu -
nazoratchi bajaradigan ishlar deb tushunsa bo’ladi.
Tizimli platada yana boshqa ko’plab qurilmalar joylashgan, biroq, ular to’g’risida
ma’lumot kompyuter ishini chuqur o’rganishni hohlagan foydalanuvchi uchun muhim bo’lishi
mumkin.
Dostları ilə paylaş: