Jo‘rayev 0 ‘zbekiston tarixi (Milliy istiqlol davri) uchinchi kitob «sharq» nashriy ot-matb aa aksiyadorlik kompaniyasi bosh tahririyati toshkent 2011

yoshla-
rimizning hayotiy manfaatlarini ta’minlash - bu ularning zamo-
naviy ta’lim va tarbiya olishi, zarur kasb-hunarlarni egallashi
bo‘ladimi, ish o‘rniga ega bo‘lishi, o‘z qobiliyati va salohiyati-
ni yuzaga chiqarishi uchun imkoniyat yaratish bo‘ladimi, yosh
oilalarni qo‘llab-quwatlash, oyoqqa turg‘azish boiadim i - bu
masalalarning barchasi biz uchun eng muhim va ustuvor masala
bo‘lib qolaveradi», 
deb ta’kidladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida 
aholining eng faol qatlami hisoblangan yoshlaming bandligi va faol- 
ligini amaliy ta’minlash orqali ular o ‘z oilasi uchun zarur moliyaviy 
mablag’lami tadbirkorlik qobiliyatini ro‘yobga chiqarib yoki biror- 
bir ish o ‘miga ega bo‘lib ishlab topadi va ijtimoiy himoyaga muhtoj- 
lik sezmaydi. Aksincha yoshlar ana shunday qatlamlar uchun zarur 
mablag’lar yig‘iladigan budjetga soliqlar va yig‘imlar to‘lovchiga 
hamda zarur hollarda homiylik faoliyati bilan shug‘ullanuvchiga 
aylanadi.
Mamlakatimizda 2007-yilning «Ijtimoiy himoya yili» deb e’lon 
qilinishi aholini ijtimoiy himoya qilishni ta’minlash, uning turmush 
va farovonlik darajasini izchil oshirishga qaratilgan keng ko’lamli 
davlat siyosatining amaliy ifodasi boidi.
Shu m a’noda, 2007-yil 19-martda qabul qilingan 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Prezidentining «Aholini ijtimoiy himoya qilish tizimi- 
ni yanada takomillashtirish va mustahkamlashga oid chora-tadbirlar 
to‘g ‘risida»gi Farmoni muhim ahamiyatga ega. Mazkur hujjat aho­
lining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlarini qo‘ 11 ab-quvvatlash va 
ular uchun munosib turmush sharoitini ta’minlashga qaratilgan islo- 
hotlaming mantiqiy davomidir.
Ushbu Farmon aholining yordamga muhtoj qatlamlarini ijtimoiy 
himoya qilishni kuchaytirish, barcha ijtimoiy muassasalar xodim- 
lari mehnatiga haq toiashni yaxshilash, shuningdek, nogironlar, 
qariyalar va yolg’iz fuqarolar uchun intemat-uylar, urush va meh- 
nat faxriylari sanatoriylari, nogironlar reabilitatsiya markazlarining 
moddiy-texnika bazasini tubdan mustahkamlash bo’yicha keng 
koiam li chora-tadbirlar majmuini ko’zda tutadi. Yuqoridagi chora- 
tadbirlami to‘liq amalga oshirish uchun asosan davlat budjeti hisobi- 
dan qo’shimcha ravishda yiliga 31,5 milliard so‘m ajratilmoqda.
Jumladan, Farmonda davlat budjetidan kam ta’minlangan 
oilalarga moddiy yordam to’lash uchun ajratiladigan budjet 
mablag‘larini 1,5 baravarga oshirish ko’zda tutilgan. Bu esa dav-
2 8 0

---

lat budjetidan qo‘shimcha ravishda 10 milliard so‘mdan ortiq mab- 
lag‘ ajratishni talab qiladi. Buning hisobidan yil davomida yana 100 
ming kam ta’minlangan oila oylik moddiy yordam olish imkoniga 
ega bo‘ladi. Ayni vaqtda moddiy yordam to‘lash muddati ikki bara- 
var - 3 oydan 6 oygacha uzaytirildi.
2008-yilda 0 ‘zbekistonda ijtimoiy maqsadlar uchun davlat bud­
jetidan ajratiladigan mablag1 laming umumiy hajmi barcha budjet 
xarajatlarining 55 foizini tashkil etadi, bevosita kam ta’minlangan 
oilalarga ijtimoiy yordam ko‘rsatish uchun esa budjetning 9 foizga 
yaqin qismi (460 milliard so‘m) sarflanadi. Bu ko‘rsatkich ushbu 
maqsadlar uchun xarajatlar umumiy budjetining 2 foizdan 5 foiz- 
gachasini tashkil etadigan MDHning boshqa davlatlari va dunyoning 
ko‘pchilik rivojlangan mamlakatlaridagiga qaraganda ancha yuqo- 
ridir. 2008 yilda hammasi bo‘lib oilalaming 28 foizini ijtimoiy na- 
faqalar va moddiy yordam to’lovlari bilan ta’minlash nazarda tutil- 
moqda.
Shuningdek, Farmonda ehtiyojmand oilalarga davlat tomonidan 
ijtimoiy yordam ko‘rsatish mexanizmlarini amalga oshirishda fuqa- 
rolaming o ‘zini o‘zi boshqarish organlari rioya etishi lozim boigan 
asosiy tamoyillar yanada takomillashtirildi. Bu, awalambor, ijtimo­
iy adolat, xolislik va oshkoralik tamoyillariga qat’iy amal qilish, 
moddiy yordamni haqiqiy ehtiyojmand oilalarga berish, ajratilgan 
mablag‘lardan maqsadli va samarali foydalanishdan iborat.
Pensionerlar, *yolg‘iz qariyalar va nogironlarga ijtimoiy yor­
dam ko‘rsatish xizmati xodimlarini moddiy va m a’naviy rag‘bat- 
lantirishga katta e’tibor berilgan. Farmonda tibbiy-ijtimoiy muassa- 
salar xodimlarini moddiy rag‘batlantirish fondi miqdorini 15 foizdan 
25 foizgacha oshirish, «Muruwat» bolalar intemat-uylari tarbiyachi- 
lari, o‘quv-yordamchi xodimlar va sanitarlar ish haqini o‘rtacha 10 
foizga ko‘paytirish belgilab qo‘yilgan. Shuningdek, nogiron bolalar 
bilan olib boriladigan o ‘quv-tarbiya ishlari sifatini oshirish maqsadi- 
da «Muruwat» intemat-uylari tarbiyachilari uchun ish me’yori 3 ba- 
ravar, ya’ni har bir tarbiyachi uchun 15-18 nafar boladan 5-6 nafar 
bolaga kamaytirildi, bu esa xalqaro me’yorlarga to‘liq javob beradi.
Bundan tashqari, 2007-yildan boshlab nogironlarga uyda xiz- 
mat ko‘rsatuvchi ijtimoiy xodimlar va pedagoglarga jamoat trans- 
portida yo‘l haqi xarajatlari uchun har oyda 12420 so‘mdan 18630 
so‘mgacha kompensatsiya to‘lash joriy qilinadi. Bu maqsadlar uchun
2007-yilda budjetdan qo‘shimcha 2 milliard so‘mdan ziyod mablag4 
ajratildi.
Yolg‘iz fuqarolar, qariyalar va nogironlarga ijtimoiy xizmat
281

---

ko‘rsatish sifatini oshirish maqsadida Farmonda qariyalar va nogi- 
ronlar uchun intemat-uylari, urush va mehnat faxriylari sanatoriylari, 
nogironlar reabilitatsiya markazlarining moddiy-texnika ta’minotini 
yaxshilash bo‘yicha aniq chora-tadbirlar belgilangan. Bu ehtiyojlar 
uchun, aw al ko‘zda tutilgan mablag‘larga qo‘shimcha ravishda, 9,5 
milliard so‘m, shu jumladan budjetdan 5,2 milliard so‘mdan ortiq, 
budjetdan tashqari manbalar hisobidan esa 4,3 milliard so‘m ajratil- 
gan.
Bundan tashqari, «Mehribonlik» uylari va ixtisoslashgan 
maktab-intematlami kapital ta’mirlash, jihozlash va ularga maxsus 
transport sotib olish uchun avval ko‘zda tutilgan moliyalash hajm- 
lariga qo‘shimcha ravishda budjetdan 8,2 milliard so‘m ajratish 
mo‘ljallanmoqda.
Xullas, 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmonining amal- 
ga oshirilishi aholini ijtimoiy himoya qilish tizimini yanada kuchay- 
tirishni ta’minlaydi, qo‘shimcha ijtimoiy himoya choralariga muh- 
toj kam ta’minlangan oilalar va fuqarolaming farovonligini oshirish 
uchun asos bo‘lib xizmat qiladi hamda «Ijtimoiy himoya yili» Dav- 
lat dasturi chora-tadbirlarini to iiq amalga oshirishda muhim omil 
bo‘ladi.