Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan
Yüklə 2,59 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ilyosjon SIDDIQOV,
Farg‘ona davlat universiteti dotsenti, falsafa fanlari doktori RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VOSITASIDA BO‘LAJAK TARIX O‘QITUVCHILARIDA INFORMATSION-ANALITIK KOMPETENTLIKNI RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK TEXNOLOGIYASI XXI asrda axborot va kommunikatsion texnologiyalarning rivojlanis - hi barcha sohalarda bo‘lgani kabi ta’lim tizimida, xususan tarix fanini o‘qitishda ham zamonaviy talablar asosida ta’lim sifatini yanada oshirishni taqozo qilmoqda. Shu jihatdan, mamlakatimiz Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ta’kidlaganidek, “Taraqqiyotga erishish uchun raqamli bilimlar va zamona - viy axborot texnologiyalarini egallashimiz zarur va shart. Bu bizga yuksalishning eng qisqa yo‘lidan borish imkoniyatini beradi. Zero, bugun dunyoda barcha sohalarga ax - borot texnologiyalari chuqur kirib bormoqda”. Raqamli texnologiyalarning o‘rni YUNESKO tomonidan 2015-yilda “Ta’lim – 2030” 7 doirasida qabul qilingan “Barqaror rivojlanish uchun ta’lim” dasturida ham alohida ta’kidlangan. Shu nuqtayi nazardan, Xalqaro ta’lim texnologiyalari jamiyati ma’lumotla - riga ko‘ra, texnologiya talabalarga axborot texnologiyalari bilan ishlash, muammolarni hal qilish va qarorlar qabul qilish, mazkur vositadan ijodiy va samarali foydalanuvchi bo‘lish imkonini beradi (ISTE, 2000). Ta’lim jarayonida texnologiyani qo‘llash orqali bu boradagi ko‘nikma va malakalarini shakllantirish talabalari kelajakdagi kasb-hunarga tayyorlashga yordam beradi. Bugungi zamonaviy talabalar allaqachon raqamli, kibernetik bo‘lib, ularning hayo - ti, nutqi, fikrlari, xatti-harakatlari murakkab qurilmalar va mahsulotlar bilan shakllantiril - gan. Zamonaviy bo‘lish bugungi davrning talablaridan biri. Shunday qilib, talabalarda raqamli texnologiyalar bilan ishlash bo‘yicha ko‘nikmalarni shakllantirishda tarix fani uchun ajratilgan o‘quv soatlari, mavzularda raqamli texnologiyalar bilan ishlash im - koniyatlarini inobatga olgan holda o‘quv materiallarni ikki guruhga ajratish mumkin: nazariy darslarda foydalanish uchun mo‘ljallangan interaktiv vositalar hamda amaliy bajarish uchun mo‘ljallangan grafik ilovalar. Raqamli texnologiyalar yordamida yaratiladigan multimediali formatdagi materi - allar o‘zining tasvirlarni aniq taqdim qilish, ma’lumotlarni yanada chuqurroq anglash uchun maxsus effektlarni yarata olish hamda keng ko‘lamli vizual ma’lumotlar taqdim eta olish imkoniyatlari bilan ta’lim sohasida beqiyos salohiyatga ega. Pedagogning raqamli texnologiyalar borasidagi savodxonligi uning darslarni tashkil etishi, ma’lumot - larni tez va sifatli yetkazib berishi hamda talabalarda ham zamonaviy bilimlarni shakl - lantirishida alohida o‘ringa ega. Raqamli texnologiyalar bilan ishlay olish o‘quv jarayonining har ikki subyekti fa - olligini oshiradi, o‘quv jarayonini individuallashuviga olib boradi, talaba shaxsining ri - vojlanishi rag‘batlantiriladi – uning qarorlari mustaqilligi, tashabbusi, vazifalarni aniq bajarishga bo‘gan talablar ortadi, o‘qituvchi va talaba o‘rtasida mavzuni o‘zlashtirish bo‘yicha qaytar aloqa sezilarli darajada oshadi. Masalaning pedagogik tomoniga e’ti - bor qaratadigan bo‘lsak, shuni ta’kidlash kerakki, informatsion raqamli texnologiyalarini joriy etish ta’limning asosiy tamoyillari – ko‘rgazmalilik va qulaylik tamoyillarini amalga oshirishga yordam beradi. Ta’lim jarayonida qo‘llanmalarni (elektron yoki bosma) ishla - tish, shuningdek, ularni mustaqil ravishda ishlab chiqarish va har xil turdagi pedagogik ehtiyojlar uchun ko‘rgazmali material tayyorlash imkoniyatlari raqamli texnologiyalar asosida amalga oshiriladi. Informatsion texnologiyalari sohasida mahorat va bilimlarga ega bo‘lgan pedagog talabalarning turli yosh guruhlarida nazariy va amaliy bilimlar blokini o‘zlashtirish jara - yonini sezilarli darajada yengillashtirishi va tezlashtirishi, shuningdek, o‘rganilayotgan ma’lumotlarni taqdim etish uslubini sezilarli darajada yaxshilashi mumkin. Hozirgi davr nuqtayi nazaridan kelib chiqib bunday talablarga javob bera oladi - gan shaxsni shakllantirishda quyidagi mezonlarni tashkil etilishi muhim ahamiyat kasb etadi: 1. Zamonaviy va ilg‘or ta’lim texnologiyalari. 2. Raqamli texnologiya + zamonaviy va ilg‘or pedagogik texnologiya. 3. Xalqaro tajribalar. Texnologiyalar bilan hamnafas yurish yoshlarni madaniyat bilan bog‘laydigan va ta’limda an’anaviy ravishda taklif qilinadigan modellarga qaraganda yoshlarni o‘rga - nish jarayoniga faolroq jalb qiladigan metodlarni loyihalashtirish, yaratishga ko‘mak - lashadi hamda talabalardagi tanqidiy fikrlashni rag‘batlantiradi. Shuningdek, raqamli 8 “XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali. 2023. № 2. www.pubedu.uz texnologiyalar darslardagi interfaollikni ham oshirishga xizmat qiladi. Interfaollik tus - hunchasi bu yangi muhitda o‘rganish haqida fikr yuritganimizda asosiy xususiyatga aylanadi. Ta’lim nazariyotchilari o‘tmishda auditoriya sharoitida interaktivlikka katta e’tibor be rishgan, lekin asosan guruhda muammolarini hal qilish, guruhli muhokama, qisqa namoyishlarni kiritish yoki qisqa, asossiz yozish kabi ta’lim strategiyalariga e’ti - bor berishgan, mashqlar, fikr-mulohazalar, bahs-munozaralar, muammolarni hal qilish modellari va rolli o‘yinlaridan foydalanishgan. Hozirda esa mazkur metodlar bilan bir qatorda yangi vositalar orqali interaktivlikning o‘rni va uning faol ta’lim bilan aloqasi o‘rganilmoqda. Raqamli texnologiyalarni tarix ta’limida o‘qitishda qo‘llash borasida fikr yuritilgan - da, ta’lim mazmuniga mosligi va talabalarda shakllantirilishi lozim bo‘lgan kompeten - siyalar bilan bog‘liqligini inobatga olish zarur. Xususan, Pepplerning fikricha raqamli texnologiyalarning tarkibiy qismi bo‘lgan informatsion ta’minotni yaratish uchun muhim uchta keng tushunchalar mavjud: – o‘quv jarayonida faol ishtirok etish; – yoshlarning o‘z ishi bilan shaxsiy aloqasi, bu o‘rganishga umumiy muhabbatni uyg‘otadi va avvalgi tajribalariga asoslanadi; – keng jamoatchilik uchun muhim bo‘lgan loyihalarni yaratish. Raqamli texnologiyalar vositasida bo‘lajak tarix o‘qituvchilarida informatsion- analitik kompetentlikni rivojlantirish texnologiyasining tashkiliy-pedagogik komponen - tini takomillashtirish maqsadida ikkita blokdan iborat o‘quv topshiriqlari majmui ishlab chiqildi: informatsion-analitik kompetensiyani va tarixiy-analitik kompetensiyani rivoj - lantirishga doir. I. Yüklə 2,59 Mb. Dostları ilə paylaş:
|