Йусиф Вязир Чямянзяминли (Мягаляляр вя фелйатонлар)

SerafimoviÇ
(Tərcümeyi-halı və əsərlərinə dair

bir neçə söz)
Serafimoviç hal-hazırın ən qüvvətli inqilabçı ədiblərindəndir.

Don vilayətində Nijnikormoyar qəsəbəsində 1863-cü ildə dün­yaya gəlmiş­dir. Atası mütəqaid kazak zabiti olub, anası da ağıllı, həlim və mühitində məruf bir qadın idi. Bütün ətrafdakı xalq bu şə­f­qətli xanımı tanıyır və zərurət zamanı ondan kömək dilərdi. Tibbi təhsili yox idisə də, uzun təcrübə və tədqiq sa­yə­sində bir çox xəs­tə­liklər haqqında ümumi məlumat əldə et­miş­di və ona müraciət edən kim­­­səsiz və həkimsiz azarlılara dava ve­rirdi və mualicələrinə çalı­şardı.

Atası da xalqı unutmazdı, məhkəmə və hökumət müəs­sisə­lə­rinə işi düşən fəqirlərə məsləhət ilə, ərizə yazmaq ilə kömə­yə gələrdi. Böy­ləcə iki rəhmdil ata və ananın övladı olan və həmişə həyatın ən coşqun yerində böyüyən Serafimoviç xalqı görür, dərdlərini öyrə­nirdi. Serafimoviçin artıq müstəqil ədəbi fəaliyyətinin nə şəklə girəcəyi aşkar idi: bütün mövzuları əmək­­­çi kütlənin yaşayışından alınmalı idi. Böylə də oldu: ədi­bin çox yazıları füqəranın ağır və çəkilməz əzablarına aiddir.
* * *
Orta təhsilini qurtardıqdan sonra Serafimoviç Peterburq Da­rül­fünununa daxil olur. Birinci kursda ikən Karl Marksın “Ka­pi­tal”ını tədqiq etməyə həvəslənir. Serafimoviç yalnız nə­zə­riyyə ilə deyil, sosializmin əməli cəhətində də fəaliyyət gös­tərir və nəticədə cəzalanır. Çar Üçüncü Aleksandrı qətl etmək is­təyən narodovoltsı xalqçı terroristlər istibdad hökuməti tə­rəfindən ölümə məhkum olunduğu məlumdur. O zaman ter­ro­rist­lərin hərəkətini haqlı görən və hökuməti zəmm edən bir xi­tab­­namə münasibətilə Serafimoviçi qə­bahətləndirib, üç illiyə Me­zen və sonra Arxangel vilayətinə sürdülər.

Sürgün həyatı da ədib üçün faidəsiz olmadı. Burada məf­ku­rə yolunda işgəncələrə təhəmmül edən qəhrəmanlara rast gəl­di, onları tədqiq etdi. Bir çox şəxslər arasında Moiseyenko adlı bir işçi ədibə böyük intibalar bəxş etdi. Bunun vasitəsilə işçi həyatını bütün acılıqları ilə bərabər incədən-incəyə öyrən­di.

Cəmiyyəti-bəşərdəki siniflər arasında görünən təzad Sera­fi­moviçi məşğul etdi: bir tərəfdə qullar, o biri tərəfdə ağalar, biri ac, səfil, pərişan, o biri tox, həmişə keyf və ləzzətdə…

İki aləm, iki məfkurə – birinin arzusu: “hər şey bənim üçün”, o birininki: “hər şey ümum üçün”.

Ədibin hankı yolu tutub və hankı məfkurə dalınca gedəcəyi bəlli idi.

Serafimoviçin türk dilində ilk dəfə nəşrə başlayan hekayə­lə­­ri həm oxucuların geniş təbəqəsi üçün faidəli, həm də köhnə ədəbiyyatdan üz döndərib yenilik axtaran gənc qələmlərə ör­nək­dir. Serafimoviç şairanə lövhələri çox sevmirsə də, heka­yə­ləri can sıxmır. Məişətin əziyyət və məşəqqətləri oxucunu bəd­binliyə deyil, mübarizəyə dəvət edir.

Y.V.