- 55 -
Burada bir şeyi xüsusilə vurğulayaq. Allahdan bəşərə
bir nur zolağı uzanır. Özündə bu nurun ucunu,
mənbəyini
kəşf edən şəxslər sanki vahid bir məkana düşmüş olurlar.
Əlbəttə, ola bilsin ki, ora gedən yolda kimsə kimə isə
bələdçilik etmiş olur. Lakin həmin məkana çatandan sonra
yeganə bir Bələdçini – Allahı tanımaqla yanaşı, öz fər-
diyyətini, məhz onun üçün nəzərdə tutulmuş missiyanı ay-
dınca dərk etmiş olur.
Tarixə baxanda belə gənclərin
həqiqətən də izsiz ke-
çib-getmədiyinin, nəinki «
balaca cığır», bəzilərinin hətta bö-
yük yollar da saldığının şahidi olarıq. Şihabəddin Sührəvərdi
XIII əsrdə məşşailik fəlsəfəsinin və təsəvvüfün birləşdiyi
zirvə nöqtəsində bu gün belə aktuallığını itirməmiş işraqilik
fəlsəfəsini yaratdı. Eynəlqüzat Miyanəci yazır: «Təqlidin
ətəyindən bəsirət zirvəsinə yüksəlmək axtarışı ilə kəlam
kitablarını
mütaliə
etdim.
Məqsədimə
çatmadım.
Məzhəblərin yalnışlığını gördüm».
1
Gördü və təsəvvüf fəl-
səfəsinin özək xətti olan vəhdət əl-vücud nəzəriyyəsini
sistemləşdirməyə cəhd göstərdi. Kyerkeqor öz fəlsəfəsində
dövrünün ən tanınmış və nüfuzlu filosoflarını
inkar etdi və
özü sonralar böyük bir fəlsəfi cərəyana çevriləcək
ekzistensializmin əsas ideyalarını irəli sürdü.
Təsadüfi deyil ki, belə gənclər öz cəmiyyətlərində
məhz cəsarətli addımları, qorxmazlıqları, ən şiddətli təqib-
lərin, hətta edam təhlükəsinin qarşısında
belə geri çəkil-
məməkləri ilə diqqəti cəlb ediblər. Onlar olduqları cəmiy-
yətdən o dərəcədə yuxarı qalxa bilirlər ki,
reallığı, onun hələ
işıq düşməyən səhifələrini belə görə bilirlər və həmin
1
Йеня орада, с. 117.
-56 -
qaranlığı işıqlandıracaq sözü demək iddiasına düşürlər. Və
yəqin ki, onların hər birinin ürəyindən Ülvinin dediyi bu arzu
keçir:
…
Bilin, deyilməyənləri
Demək üçün yaşayıram.
1
Burada bir daha vurğulamaq lazımdır ki, əslində üzə-
rində ali missiyanı hiss edən hər bir insana bu duyğu yad
deyil. Gəncin bu duyğusunda
isə bir az tələskənliyin, bir az
hisslərin, pərakəndə enerjinin çoxluğunun, bir az tənhalığın,
bir az qorxunun, bir az üsyankarlığın, bir az da fədakarlığın,
cəngavərliyin izlərini sezmək olar. Bu qədər qarışıq, dolaşıq
hisslərin arasında öz məqsədini itirməyib yalnız ona doğru
getməyin özü də bir hünər istəyir! Bu, obrazlı desək, fikri
dağınıq, gözləri xəyalpərvərliklə göylərə dikilən bir adamın
çəkici barmağına deyil, düz mismarın üstünə vurub bir zərbə
ilə onu dibinə qədər taxtaya çalmağına bənzəyir.
Öz mülkündə – mən-ində
bütün aləmi kəşf edən gənc
öz ətrafını – maddi aləmi tanısa da, özünün bu aləmdə yerini
görə bilmir, öz artıqlığını, lazımsızlığını hiss edir və düşünür
ki, heç kəsin ondan xəbəri yoxdur. Və bu səbəbdən oradan
gələn təhlükəni, hiyləni də görmür. Bu səbəbdən belə
gəncləri aldatmaq,
tora salmaq, onlara xata toxumaq çox
asandır. Kyerkeqor yazır: «Dahi hər şey etməyi bacarır.
Bununla belə, o, heç kimin görmədiyi bir boş şeydən asılıdır.
Elə boş şey ki, dahi yalnız özünün qüdrəti sayəsində ona
1
Dostları ilə paylaş: