K. Bünyadzadə
Yüklə 1,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Бцнйадзадя Ц. Ады чяк. ясяр, с. 90.
- 57 - ümumi əhəmiyyət verir». 1 Əslində, gənc hər şeyi görür, lakin bütün bu təhlükələrin onun ruhundan çox-çox uzaq olduğunu düşünür. Şellinq yazır: «Zahiri qüvvə yalnız zahiri nemətləri oğurlaya bilər, ruha dəyə bilməz; o, zaman daxilindəki əlaqəni kəsə bilər, əbədi, həqiqi ilahi eşqin əlaqəsini deyil. Ruh sərt və hissiz və ya sevgidən imtina edən kimi çıxış etmir, ancaq göstərir ki, məhz iztirablarda sevgi hissi varlıqdan daha uzun sürən bir hissdir və o, ilahi halədə zahiri həyatın və ya xoşbəxtliyin xarabalıqları üzərində yüksəlir». 2 Bəli, ruhunu düşünən gənc üçün maddi həyatın heç bir əhəmiyyəti qalmır. Miyanəci öz taleyi ilə Mənsur Həllaca bənzəyəcəyini hiss edərək bildirir ki, «biz Allahdan ölüm və şəhadəti özümüz istəmişik. Özü də onu üç qiymətsiz şeylə istəmişik. Haqq necə tələb etmişsə, o sayaq istəmişik». 3 Bəlkə də ruhunu, dolayısı ilə bütün bəşəriyyəti düşünərək maddi tələbatlar hüdudundan kənara çıxa bilməyən qanunları heçə saymasıdır (daha doğrusu, onların fövqünə qalxmasıdır) ki, hər kəsi ona düşmən kəsir. Öz kiçik dünyasında nəinki bütün aləmi, Mütləq Həqi- qətin özünü də axtarıb tapan gənc gördüklərini, yaşadıqlarını öz içində saxlamaq qüdrətində olmur. Bildiklərini, dərk et- diklərini bacarıqlarına müvafiq olaraq bəşəriyyətə çatdırmağa başlayır. Lermontov dediyi kimi, Şair də belədir: fikir gəldimi Ruhunu boşaldıb – deyir qələmə. Oynaq rübabının söz sehri kimi 1 Кйегкегор С. Ады чяк. ясяр, с. 193-194. 2 Шеллинг Ф.В. Ады чяк. ясяр, с. 919. 3 Ейнялгцзат Мийаняжи. Тямщидат, Бакы, Адилоьлу, 2006, с. 5 -58 - Nəğmə deyə-deyə dünya-aləmə, Cənnət yuxusunda bayılar gedər. 1 O, Yaradanın lütfü ilə yaratmaq ehtiyacı hiss edir. O, bunu öz alın yazısı, yaradılışının səbəbi, ətrafı üçün nəzərdə tutulan missiyası kimi qəbul edir, onunla doğmalaşır. Yarat- maq qüdrəti, yaradıcılıq eşqi bütün digər hissləri üstələyir. Məhz o, gəncə bütün çətinliklərə sinə gərmək, maddi zərbə- lərdən sınmamaq əzmi verir. O, gəncin qarışıq hissləri, dü- şüncələri arasında yeganə aydınlıqdır. O, min bir qorxunun, təhlükənin arasındakı sabitlikdir, etibardır. O, məhdudiyyətlər arasında azadlıqdır. Ən əsası isə, o, özünüifadə və özünütəsdiqdir. O, dilbilməz cəmiyyətlə yeganə ünsiyyət vasitəsidir. Çünki Kyerkoqor dediyi kimi, «…saf bəşərilikdə qapanıb qalmaqla, yaxud ümumi tarixə heyran qalanın rolunu oynamaqla öz-özünü aldatmağa dəyərmi?». 2 Yaradıcılıq artıq bir ürəyə sığmayıb aşıb-daşan hisslərin, düşüncələrin ətrafa saçılmasıdır ki, Şellinq də onu «hadisə deyil, əməl» 3 adlandırır. Dediyimiz kimi, gənclər yalnız öz mən-lərindən çıxış etsələr də, yazdıqları, çatdırmaq istədikləri bütün bəşəriyyəti ehtiva edir. Özünü «zəmanənin qəhrəmanı» kimi təsvir edən Lermontov bunu belə əsaslandırır: «İnsan ruhunun, hətta ən xırda bir insan ruhunun tarixi, bütün bir xalqın tarixindən çə- tin ki, az maraqlı və xeyirli olsun, bu tarix bilavasitə yetkin bir zəkanın özü üzərində apardığı müşahidələrin nəticəsi olduqda, həm də başqalarında riqqət və təəccüb oyatmamaq 1 Лермонтов М.Й. Ады чяк. ясяр, 2006, с. 15. 2 Кйеркегор С. Ады чяк. ясяр, с. 251. 3 Шеллинг Ф.В. Ады чяк. ясяр, с.1009. - 59 - arzusu ilə yazılmadığı zaman daha maraqlı və xeyirlidir». 1 Lakin bu, sıradan adi bir insanın həyatı, düşündükləri deyil. Söhbət ruhu ilahi aləmlə vəhdətdə olan, düşündükləri əsrlərdən bəri öz varlığını qoruyub saxlayan ideyalar dünyasından qaynaqlanan, ta-a qədimdən bu günə uzanıb gələn insanlıq zəncirinin bir halqası olan insandan gedir. Əlbəttə, danılmaz faktdır ki, hər şəxsi hisslərin ifadəsi olan əsər nəinki bəşəriyyət, heç cəmiyyət üçün də yararlı ol- maya bilər. Bu gün o qədər yaradıcılığa baş vurmaq həvəsində olan gənc var ki, nəinki şəxsiyyətin forma- laşmasına, insanda ilahi zərrənin daşıyıcısı olan mən-in potensialının düzgün reallaşmasına xidmət etmir, üstəlik mən-in dağılmasına gətirir. Bəli, hər yaratdığı ilə gəncin «Mən» adlı sarayının kərpicləri də qurulur. Lakin məqsədin- dən, mahiyyətindən asılı olaraq bu saray bir nur mənbəyi də ola bilər, gectəsirli partlayıcı da. Bəs söhbət hansı mən-dən, hansı düşüncədən gedir? Əvvəla, yalnız öz məhdud maddi çərçivəsində qalma- yan və özünün ilahi mənbəyinə yolu açıq olan, məhz oradan qidalanan mən-in yaratdıqları bəşəriyyət üçün ola bilər, yəni Yüklə 1,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|