Kafedra: halq tibbiyoti, reabilitologiya va jismoniy tarbiya fan: vrach nazaroti tibbiy profilaktika fakulteti

Baholashmezoni:

Maksimalball15	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
20-16-a`lo	15-12-yaxshi	11-7-o’rta	6-4-qoniqarsiz	3 vaundankam-yomon
100%-86%	85%-73%	72-56%	55%-46%	45% vaundankam

4. Amaliyqism

MustaqilravishdabemorlargadavolashdaDJTvazifalariga asoslanibharakattartibotlarinito’g`ritanlashvavazifalarinito’g`riqo’yish. CHiniqishasosiyprintsiplari qo’llash.

5. Malaka, ko’nikmavabilimnitekshirishusullari

- og`zaki;

• 
  yozma;
  
• 
  organayzerlar;
  
• 
  test;
  
• 
  vaziyatlimasalalarechish;
  
• 
  egallanganamaliyko’nikmalarninamoyishetish;
  

5.1.Talabalarbilmi, ko’nikmavamaxoratinibaholashdaqo’llaniladigannazoratmezonlari

№	Baho	a`lo	yaxshi	o’rta	qoniqarsiz	yomon
	O’zlashtirish % hisobida	100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% vaundankam
1	Nazariyqism	20-19 ball	18-17 ball	16-15 ball	14-13 ball	12 ball
2	Analitikqism: organayzer	15-14 ball	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
3	Test	15-14 ball	13-12 ball	11-10 ball	9-8 ball	7-6ball
4	Amaliyqism	40-34,4-ball	34-28,4ball	28-22ball	21,6-14,8 ball	14,4 ball
5	Nazoratsavollari	10-7,9	7,75-5,6	5,5-4,25	4,1-2,5	2,4 ball

5.2.Joriynazoratnibaholashmezoni.

№	O’zlashtirish %	Baho	Talabaningbilimdarajasi
1	96-100	A`lo «5»	Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi, barchaberilgansavollargato’liq to’g`ijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi.Mavzubo’yichavaziyatlimasalalarniechadi, testsavollarigato’liqvato’g`rijavobberadi. Erkintasavvurgaegabo’lib, kerakbo’lgandao’qituvchibilano’zfikrinialmashaoladi.
2	91-95		Mavzubo’yichao’zfikrinito’liqbayonetadi,barchaberilgansavollargato’liqto’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi,ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdafaolqatnashadi, mustaqilmushohadayuritadi. Mavzumohiyatinitushuntiraoladi, erkintasavvurgaegabo’ladi, o’qituvchibilanbemalolfikralmashaoladi.
3.	86-90		Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiyfikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi. Mavzubo’yichaamaliyishnatijalaribo’yichamustaqiltekshirishbayonnomasinito’ldiradi.
4	81-85	Yaxshi «4»	Mavzubo’yichao’zfikrinietarlidarajadabayonetadi, barchaberilgansavollargato’g`rijavobberadi, tahlilqiladivaxulosachiqaradi, ijodiy fikrlaydi, auditoriyadamavzunimuhokamaqilishdaqatnashadi.
5	76-80		Javoblarto’g`ri,ammoto’liqemas, o’qituvchiningqo’shimchasavollaribo’yichakamchiliknito’ldiradi, mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol. Auditoriyadagitopshiriklarnibajarishdakatnashadi.
6.	71-75		Mavzunimuhokamaqilishdaetarlichafaol, ammoxatoliklargayo’lqo’yadi, Auditoriyaishlarinibajarishdaqatnashadi, kerakliyozishlarniamalgaoshiradi.
7.	66-70	Qoniqarli «3»	Javoblar 50% gato’g`ri, ammoberilgansavolningmohiyatinitushunadi; topshiriqlarnibajaraoladi,biroqunda 2-3 xatoliklargayo’lqo’yadi.
8	61-65		Javoblar 50%gato’g`ri, savolmohiyatinihammavaqthamto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarnio’qituvchiyordamidabajaradivashundaham 2-3 taxatogayo’lqo’yadi.
9	55-60		Javoblar 40% gato’g`ri,javobberishdayanglishibketadi, savolmohiyatinihammavaqtto’g`ritushunmaydi, topshiriqlarniboshqatalabayokio’qituvchiyordamidabajaradi.
10	54-30	Qoniqarsiz «2»	40% gachato’g`rijavobberaoladi, javoblaraniqemas, topshiriqlarnibajaraolmaydi. Uyvazifasibajarilmagan.
11	20-30		Amaliymashg`ulotgaqatnashadi, formada, daftaribor. Uygaberilganvazifabajarilmagan.

6.Nazoratsavollari.

1.Davolash-reabilitatsiyakompleksidaShJTqandaymaqsaddaqo’llaniladi?

2.DJTningusullarivaularningafzalliklari?

3.Harakattartibotinikengaytirishqachonvakimbilanxaletiladi?

4. StatsionardavasanatoriylardaHarakattartibotlarivaularningvazifalariqanday?

5.Shifobaxshgimnastikamuolajasinito’zishdanimagae`tiborberishkerak?

6 DJTvazifalari?

7 CHiniqishasosiyprintsiplari.

8 Insonhayotidachiniqishningahamiyati?

Baholash mezoni:

100%-86%	85%-71%	70-55%	54%-37%	36% vaundankam
10-7,9-a`lo	7,75-5,6-yaxshi	5,5-4,25-o’rta	4,1-2,5-qoniqarsiz	2,4 vaundankam-yomon

7.Tavsiyaetilganadabietlar

Asosiy

1.Epifanov V.A., Apanasenko G.L. «Lechebnaya fizkultura i vrachebnыy qontrol» M., 1990

Ko’shimchaadabiyotlar

1.Epifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000

2.Popov V.I. CHogovadze V.G. « Fizicheskaya reabilitatsiya» Rostov naDonu 2001

3.EpifanovV.A. “ Lechebnayafizicheskayakultura” M. 2003

4.DubrovskiyV.A. “ Lechebnayafizkultura” M. 2004

5.Lektsionnыe materialы i uchebno-metodicheskie razrabotki

6.Epifanov V.A. «Lechebnaya fizkultura i sportivnaya meditsina» M., 2000

7.Rixsieva O.A. «Massaj» T. 1996

8.EvdokimovaT.A. MilyukovaI.V. Noveyshiyspravochnik“ Lechebnayafizkultura” M. 2004

9.«Meditsinskie osnovы fizicheskogo vospitaniya i formirovaniya zdorovya i garmonichnogo razvitiya detey i podrostkov» prof. Nazirov F.G. prof. Axmedova D.M. prof. Suyumov F.A. dots. Vasilev V.D, prof. Shayxova G.I. Tashkent 2003

10.Karpman V.L. «Serdtse i sport» M., 1999

11.Edvard T. Xouli, B. Don-Frenks « Rukovodstvo instruktoraozdorovitel-nogo fitnessa» Kiev 2004

12.BetShou “YogafitTreningdlyazdorovya” M. 2005

13.MilyukovaI.V.EvdokimovaT.A. “ Gimnastikadlyadetey” M. 2004

14.A. BokovS. Sergeev “ Yogadlyadetey” M. 2004

15.Epifanov V.A., Moshkov V.N. «Lechebnaya fizkultura (spravochnik)» M.1997

16.M., Aulik I.V. «Opredelenie fizicheskoy rabotosposobnosti v klinike i sporte» M., 1990

17.YUldashev K.YU. «Nemedikamentoznыe metodы lecheniya profilaktiki i meditsinskoy reabilitatsii». Sb. nauch. trudov. T.-1994

18. CHeteladabieti:

Teylor S.B., Miller N.H. “ Basic physiologic principils relatied to

Group exirsise programs” Filadelphiya 1988

Tehaxton L. “ Phithiological and psythological effects of short term exirsise

eddiction on habitual runners.” 1992

19.Internetistochniki:

www.doktor.ru, www. medinfo. home.ml.org

http://www.restart-med.ru

http://www.mirmed.ru

http://micropolarization.narod.ru

http://skolioz.mccinet.ru

http://www.sportpsy.cz

Child in motion /cf/ (Rada Pisot)- http://www.zrs-kp.si/projekti/otrokvgibanju/Otrok%20v%20gibanju.pdf

www. aapmr.org, www.alhealth.com, www.docguide.com, www.healthweb.com, www.acsm.org, www.apta.org, www.sportsmed.org.

www.jphysiol.org, www.physsportmed.com
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI SOG`LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI

TOSHKENT TIBBIYOT AKADEMIYASI
“TASDIQLAYMAN

O’quvishlaribo’yichaprorektor

prof. ___________TeshaevO.R.

“_____”_________________2012 yil
Kafedra: Xalqtibbiyoti, Reabilitologiyavajismoniytarbiya
Fan: Shifokor nazorati

TIBBIYPROFILAKTIKAFAKULTETI 3-KURS

TALABALARIUCHUN

YAGONAUSLUBIYTIZIM

MAVZU: “Massaj (organizmgata`sirmexanizmi, texnikavametodikasi). Gigienik, profilaktik, davolovchi, kosmetikmassaj.”
Mavzusibo’yichaamaliymashg`ulot№15

TA`LIMTEXNOLOGIYASI

Toshkent–2012

uzuvchi: katta o’qituvchi Mirbabaeva D.B.


O’quv texnologiyasi tasdiqlangan:

kafedra yig`ilishida protokol №______ ____________12 y.

Fanning ta`limtexnologiyasi Toshkent tibbiyot akademiyasi Ilmiy-uslubiy kengashi “Ichki kasalliklar” sektsiyasida 2012 yil «____»dagi «_____»-son majlis bayoni bilan ma`qullangan.
Rayis: Professor,t.f.d. Karimov M.Sh.

O’quv mashg`ulotida ta`lim texnologiyasi modeli

Mavzu № 15 Massaj (organizmgata`sirmexanizmi, texnikavametodikasi). Gigienik, profilaktik, davolovchi, kosmetikmassaj.

Ta`lim berish texnologiyasi (amaliy mashg`ulot)

Vaqt: 90 daqiqa	Talabalarsoni:8-10
O’quv mashg`ulotining shakli va turi	Amaliymashg`ulot
O’quvmashg`ulotiningtuzilishi	1.Kirish qism.. 2. Nazariy qism 3.Analitik qism: -organayzer -Test va vaziyatli masalalarlar 4. Amaliy qism
O’quvmashg`ulotimaqsadi:	Massajturlari,texnikavametodika, ta`siretishmexanizmi, ko’rsatmavaqarshiko’rsatmalarbilantanishtirishvatushunchaberish. Turlikasalliklardashifobaxshmassajniko’llashni. Bemorlarnidavolashdamassajahamiyatinitushuntirish.
Talababilishikerak:	Massajturlarini,texnikavametodikalarni, ta`siretishmexanizmini, ko’rsatmavaqarshiko’rsatmalarni. Turlikasalliklardashifobaxshmassajniko’llashni. Bemorlarnidavolashdamassajahamiyatinibilishikerak.
Talababajaraolishilozim:	mustaqilravishdamassajturlarini,texnikavametodikalarniqo’llashni, ko’rsatmavaqarshiko’rsatmalargatushunchaberishni. Turlikasalliklardashifobaxshmassajniko’llashni.
Pedagogikvazifalar: Massajturlari,texnikavametodika, ta`siretishmexanizmi, ko’rsatmavaqarshiko’rsatmalarbilantanishtirishvatushunchaberish. Turlikasalliklardashifobaxshmassajniko’llashni. Shifobaxshmassaj. Bemorlarnidavolashdamassajahamiyatinitushuntirish.	O’quvfaoliyatinatijalari: mustaqilravishdamassajturlarini,texnikavametodikalarniqo’llashni, ko’rsatmavaqarshiko’rsatmalargatushunchaberishni. Turlikasalliklardashifobaxshmassajniko’llashni.
Ta`limusullari	Ma`ruza, aqliyhujum, hikoya, namoyish, videousul, amaliyishusuli, kitobbilanishlash, suhbat, ta`limiyo’yin, organayzer.
Ta`limshakli	Jamoaviy, guruhlardaishlash («Birgalikdao’qiymiz», «O’ylang-Juftlikdaishlang-Fikralmashing»), yakkatartibli
Ta`limvositalari	Doska-stend, videofilmlar, yozuvtaxtasi, sxema, eslatma, nazoratvarag`i, matnlar, nazoratsavollari, testlar, vaziyatlimasalalar, mavzugaoidbemorlar
Ta`limberishsharoiti	Maxsus texnika vositalari bilan jihozlangan, guruhli shakllarda ishlashga mo’ljallangan xonalar (massaj muolajasi kabineti, kushetka,stol,stul).
Monitoringvabaholash	Og`zakiso’rov: tezkor-so’rov,yozmaso’rov: test

O’quvmashg`ulotiningtexnologikharitasi

Ish bosqichlari va vaqti (90 daqiqa)	Faoliyat
	ta`limberuvchi		ta`limoluvchilar
1-bosqich. 5 daqiqa 15 daqiqa	Nazariy qism 1.1. Daftarlar va davomatnitekshirish 1.2 Mavzuning nomi, maqsad va kutilayotgan natijalarni etkazadi. Mashg`ulot rejasi bilan tanishtiradi. 1.3. Mavzu bo’yicha asosiy tushunchalarni; mustaqil ishlash uchun adabiyotlar ro’yxatini aytadi (ilova №.8) 1.4. O’quv mashg`ulotida o’quv ishlarini baholash mezonlari bilan tanishtiradi (ilova№6)		Tinglaydilar, yozib oladilar. Aniqlashtiradilar, savollar beradilar
2-bosqich. 5daqiqa 10 daqiqa 10daqiqa 15 daqiqa	Analitik qism 2.1. Tezkor-so’rov/ savol-javob/ aqliy hujum orqali bilimlarni faollashtiradi. 2.2. Amaliy mashg`ulotning rejasi va tuzilishiga muvofiq ta`lim jarayonini tashqil etish bo’yicha harakatlar tartibini bayon qiladi («Aylanma stol ishbilarmon o’yini) (ilova №3) 2.3. Klaster va kontseptual jadval organayzerlarni ishlash tartibini tushuntiradi va talabalarni guruhlarga ajratadi (ilova №4) 2.4.Tanafus 2.5.Talabalargamavzunio’zlashtirishuchunbelgilanganko’rgazmaliqurollar (testvavaziyatlimasala, kompyuterdasturlari, )nitaqdimetish, ulardanfoydalanishbo’yichako’rsatmalarvatushuntirishberish(ilova №4)		Javob beradilar YOzadilar. Guruhlarda ishlaydilar, taqdimotqiladilar vabosh.
3-bosqich. 10daqiqa 5daqiqa 10daqiqa 5daqiqa	Amaliy qism 3.1. Amaliy ko’nikmalarni bajarish (ilova№5) 3.2.Mavzu bo’yicha yakun qiladi, qilingan ishlarni kelgusida kasbiy faoliyatlarida ahamiyatga ega ekanligi muhimligiga talabalar e`tiborini qaratadi. 3.3. Guruhlar ishini baholaydilar, o’quv mashg`ulotining maqsadga erishish darajasini taxlil qiladi. Qontrol savollar taxlili (ilova №7) 3.4. Mustaqil ish uchun topshiriq beradi va uningbaholashmezonlarinietkazadi		Amaliy kunikmalarni bajaradilar O’z-o’zini, o’zaro baholashni o’tkazadilar. Savolberadilar Topshiriqniyozadilar
		1.Kirish 1.1. Mashg`ulotnio’tkazishjoyivajihozlanishi Maxsus texnika vositalari bilan jihozlangan, guruhli shakllarda ishlashga mo’ljallangan xonalar (massaj muolajasi kabineti, kushetka,stol,stul). 1.2.Motivatsiya

Massajturlarini,texnikavametodikalarni, ta`siretishmexanizmini, ko’rsatmavaqarshiko’rsatmalarni,turlikasalliklardashifobaxshmassajniko’llashni,bemorlarnidavolashdamassajaxamiyatiniyaxshi bilish va qo’llash katta axamiyatga egadir.Talabatomonidano’zlashtirilganbilimvaamaliyko’nikmalarunikelajakdao’zmutaxassislikamaliyotidaishonchbilanqo’lashimkoniyatiniberadi.

1.3.Fanlararovafanlarichraaloqalar Sporttibbiyotifanibo’yichata`limberishvertikalintegratsiyabo’yichanormalanatomiya, normalvapatologikfiziologiya, ichkikasalliklarpropedevtikasi, gorizontalintegratsiyabo’yichafakultativvagospitalterapiya, travmatologiyavaortopediya, jismoniytarbiyavaShJTfanlaribilano’zviybog`langan

2. Nazariyqism 2.1. MAShG`ULOTNINGQISQACHAMAZMUNI

Massaj – bukasalliknidavolashvaoldiniolishusulidir. Ubilantanayuzasigayokiba`ziorganlargamaxsususullarbilanta`sirtiladi. massajasosanqo’lbilanqilinadi, lekinmaxsusasboblaryordamidaapparatbilanhamo’tkaziladi. Uko’pyillardavomidaamaliyqo’llanilib, ilmiyasoslangan, odamorganizmiuchunengfiziologiksog`lomlashtirishvositasibo’libhisoblanadi. Uniprofilaktikmaqsadda, ya`niorganizmnimustaxkamlashuchunvatibbiyotningharxiltarmoqlarida, ya`nijarrohlikda, ortopediyada, ginekologiyada, terapiyada, nevrologiyadavaboshqalardakengqo’llaniladi. Shifobaxshmassajmustaqilusulsifatidaqo’llanilishimumkin, shuningdekboshqadavolashusullaribilanbirgalikdaqo’llanilishimumkin. Massajdavolashmaqsadidafaqatshifokorningtavsiyasibilanamalgaoshiriladi. Massajyordamidacharchoqniolishmumkin, shuningdekkattajismoniyyuklamalargatayyorgarlikko’rishmumkin, shuninguchunmassajsportchilarga, shubilanbirgakattajismoniyvaaqliyyuklamanitalabqiluvchikasbegallarigazarurdir. Massajgigienikvakosmetikmaqsadlaridajudakengqo’llaniladi.Massajhammasog`lominsonlargako’rsatilgan, lekinyoshigavaasabsistemasiningreaktivligigaqarabdifferentsialyondoshishkerak.YOshikattavaorganizmizaiflashganodamlargamassajqisqavaqtdavomidavaintensivo’tkazilishikerak, bundahammamassajninghammausullariqo’llanilishishartemas.Hozirgikunda 4 tamassajsistemasima`lum : rossiya, fin, shvedvasharqiy.Sharqiysistemao’tkazilishtexnikasibilanklassiksistemadanfraqqiladi. Bundauqalanayotganmushaklarvenozqonlardanozodqilinadivabo’g`imlargaharakatchanlikberadi. Sharqmassajifaqatqo’llarbilanemas, balkioyoqlarbilanhamqilinadi. Buusulko’pinchasportchilarningkuchlimushaklariniuqalashdaqo’llaniladi.Rossiya, finvashvedsistemalaribir-birigajudao’xshash, chunkiko’pyillardavomidabir-biridanmassajningyaxshitomonlariniolib, takomillashtiribborganlar.Shvedmassajsistemasiasosanbo’g`imlarniuqalashgaqaratilgan. Asosiyusullaribo’libsilash, surtishvaharakathisoblanadi; vaqtningko’pqismi (60 – 70 %) surtishgaqaratilgan. Qonaylanishinivalimfaoqiminingyaxshilashgaqaratilganklassikmassajfarqliravishda, shvedmassajiningasosiyvazifasibo’libmushaklarnivanerv-tomirbog`laminicho’zish, hamdato’qimalardahosilbo’lganbezlarnisurtishbo’libhisoblanadi. Shvedsistemasidaqo’l-oyoqlarnimassajqilishtartibiklassikmassajnikigaqarama-qarshidir (oyoqlaruchun – tovon, tizza, son; qo’llaruchun – barmoq, bilak, elka), ya`niungaso’ribolisheffektixosemas. Boshqasistemalardanyanafarqishundaki, shvedmassajidashvedgimnastikasidanfoydalaniladi.Finsistemasidamassajqilingandaasosiyusulsifatidakattabarmoqningyuzasibilanyumshatishqo’llaniladivayassimushaklarnimassajqilishdayaxshinatijalarberadi. Lekinboshqasohalardayaxshinatijabermaydi, klassikmassajningboshqahammabarmoqlarishtirokidagiusullariniqo’llashgaimqonbermaydi. Finsistemasigashvedmassajidansurtish, rossiyamassajidanyumshatishusullarikiritilgan.Rossiyasistemasishvedsistemasidanavvalpaydobo’lganvaasosiye`tiborsilashvasurtishusullarigaqaratilgan.Massajniorganizmninguqalanayotganto’qimasigafaqatmexaniqta`siretadidebtushunishmumkinemas, buta`sirmurakkabfiziologikjarayonbo’lib, undamarkaziynervsistemasimuhimrolegallaydi.Organizmgamassajningta`sirmexanizmida 3 taomilfarqlanadi : asab, gumoralvamexaniq.Birinchinavbatdamassajmarkaziyvavegetativnervsistemasigata`siretadi. Massajningboshlang`ichbosqichidaterida, mushakda, tog`ayda, bo’g`imholatida, bog`lamvatomirdevorlaridajoylashganretseptorlarningqo’zg`alishibo’ladi. So’ngrasezgiryo’llarorqalihosilbo’lganimpulslarmarkaziynervsistemasigao’zatiladivaboshmiyayarimsharipo’stlog`iningtaalluqlisohalarigaetkaziladi. Shuasosdamurakkabumumiyjarayonlaryuzagakelib, organizmdafunktsionalqo’zg`alishlarnichaqiradi. Organizmgamassajningta`siridankelibchiqadigannatijalarimarkaziynervsistemasidamassajo’tkazishvaqtidaqandayjarayonlarustunligigabog`liq, ya`niqo’zg`alishyokitormozlanish, hamdamassajningdavomiyligiga, qo’llanilayotganusullarharakterigavaboshqalargabog`liq.Massajjarayonidagumoralomilhame`tiborgaolinadi. Uqalashnatijasidateridabiologikaktivmoddalarhosilbo’ladivaqongatushadi (to’qimagormonlari), natijadatomirreaktsiyalarivaimpulsningo’zatilishiamalgaoshiriladi.D.E.AlperivaN.S.Zvonitskiylaro’zkuzatishlaridamassajta`siridagistaminvagistamingao’xshashmoddalarningtezhosilbo’lishiniisbotlashgan. Oqsilningparchalanishmaxsulotlari (aminokislotalar, polipeptidlar) bilanbirgaqonvalimfaorqaliorganizmbo’yichatarqaladivatomirlarga, ichkiorganlargavasistemalargashifobaxshta`siretadi. Gistaminbuyrakustibezigata`siretib, adrenalinningajralishiniko’paytiradi. Atsetilholinbirasabxujayrasidanikkinchisigaqo’zg`alishnio’zatuvchivositasifatidata`siretib, skeletmushaklariningfaoliyatiuchunqulaysharoityaratibberadi. Shubilanbirqatordamaydaarterniyalariningkengayishigavanafasningqo’zg`alishigasababbo’ladi. Shuningdekko’pginato’qimalarningmahalliygormonibo’libhisoblanadi.Massajta`sirining 3-chiomilibo’libmexaniqomilhisoblanadivacho’zish, joyinio’zgartirish, bosimko’rinishidanamoyonbo’lib, qon, limfa, to’qimalararosuyuqliktsirkulyatsiyasiningtezlashishiga, epidermisningajralganxujayralardantozalanishigaolibkeladi. Massajningmexaniqta`sirinatijasidaorganizmdadimlanishholatlariyo’qotiladi, uqalanayotgansohadamoddaalmashinuvivaterinafasiningtezlashishikuzatiladi.

Massajningterigata`siriquyidagicha :

1.Teriorqalimarkaziynervsistemasigaqo’zg`atisho’zatilib, organizmningvaayrimorganlariningjavobreaktsiyalarianiqlanadi.

2.Massajo’lganepidermisxujayralariniteriningyuzaqismidantozalab, tervayog`bezlariningfaoliyatiniyaxshilaydi.

3.Massajta`siridateriningqonbilanta`minlanishiyaxshilanadivavenozdimlanishyo’qotiladi.

4.Uqalanayotgansohadaharoratoshadi, bualmashinuvvafermentativjarayonlariningtezlashishigaolibkeladi.

Qonbilanta`minlanishningtezlashganligisababliuqalanayotganteriqizaradivataranglashadi. Uningmexaniqvaharoratlita`sirlarigaqarshiligioshadi. Silashnatijasidalimfatomirlaridalimfaoqimitezlashadivavenalardadimlanishyo’qotiladi. Bujarayonlarfaqatuqalanayotgansohadagitomirlardaginaemas, balkiungayaqinyotgantomirlardahamkuzatiladi. Buso’ribolishta`siriuqalanayotgantomirlardabosimningpasayishinitushuntiradi. Massajteri-mushaktonusinioshirib, teriningtashqiko’rinishigata`siretadivaunisilliqvaelastikqiladi. Terito’qimalaridamoddaalmashinuvinitezlashtirib, butunorganizmdakechadiganmoddaalmashinuvigaijobiyta`siretadi.

Massajta`siridabo’g`imvaungayaqinyotganto’qimalarningqonbilanta`minlanishiyaxshilanadi, bo’g`imichidagisinovialsuyuqligininghosilbo’lishivaharakatitezlashadi, natijadabog`lamlarningelastikligioshadi.Bajarilgankuchlijismoniyyuklamavamikrojaroxatlarnatijasidabo’g`imlardaharakatningchegaralanishi, shishishi, bo’g`imxaltasiningburishishi, sinovialsuyuqligitarkibiningo’zgarishinikuzatishimizmumkin. Massajyordamidabo’g`imto’qimalariningoziqlanishiniyaxshilab, yuqoridagikasallikbelgilariniyo’qotibginaqolmay, balkiularninghosilbo’lishiningoldinihamolishmumkin. Bundantashqarimassajningo’zvaqtidaqilinishiartrozlarniyuzagakeltiruvchitog`ayto’qimasiningzararlanishiningoldiolinadi. Massajyordamidatos-son, elka, bilak, umurtqaoralig`ibo’g`imlariningharakatamplitudasinioshirishmumkin.

Insonda 400 danortiqskeletmushaklaribo’lib, ulartanavaznining 30-40% nitashqiletadi. Mushaklarumumiyvaznining 80%niqo’l-oyoqmushaklarihosilqiladi. Hammaskeletmushaklaritana, boshvaqo’l-oyoqmushaklarigabo’linadi. Tanamushaklario’znavbatidaorqa (ensavaorqamushaklari) vaoldingi (bo’yin, ko’krakvaqorinmushaklari) mushaklargafarqlanadi. Mushaklarmushaktolalaridantashqiltopganbo’lib, ularningasosiyxususiyatiqo’zg`alishvaqisqarishdaniboratdir. Skeletmushaklario’zigaxossezuvchiorganlargaxosbo’lib, o’zidanimpulslarnimarkaziynervsistemasigao’tkazadivaqaytishidaasab-mushakoxirlariorqalio’tib, undaatsetilholinninghosilbo’lishigaolibkeladi, ya`nimushaktolalariningqo’zg`alishinichaqiradi. O’tkazilgankuzatishlarshuniko’rsatdiki, holsizlanganmushaklarmassajqilingandauningishbajarishqobiliyati 5-7 martagaoshgan. Og`irjismoniyyuklamadanso’ng 10 minutdavomidao’tkazilganmassaj, mushaklarningboshlang`ichishbajarishqobiliyatinitiklabginaqolmay, balkiunioshiradi. Massajta`siridamushaklardaqonaylanishivaoksidlanish-tiklanishjarayonlariyaxshilanadi, kislorodbilanta`minlanishivaalmashinuvmaxsulotlariningchiqaribyuborilishitezlashadi. Natijadaog`riq, mushaklarningshishishi, bo’g`imlardaharakatningchegaralanishichetlashtiriladi.Ko’krakqafasidao’tkaziladiganharxilmassaj (orqa, bo’yinvaqovurg`alararomushaklarni, diafragmaningqovurg`agabirikkansohasiniyumshatishvasurtish) nafasfunktsiyasiniyaxshilaydivanafasmushaklariningholsizlanishiniyo’qotadi.Regulyaro’tkaziladiganmassajo’pkaningsilliqmushaklarigaya`shita`siretib, shartlireflekslarninghosilbo’lishigasababbo’ladi. Ko’krakqafasidao’tkaziladiganmassajningasosiyusullari (qovurg`alararosohalarinisurtish, urish, kesish) nafasningreflektorchuqurlashishibilannamoyonbo’ladi.Shunarsama`lumki, massajsiydikajralishinikuchaytiradi, buo’znavbatidaazotningko’pmiqdordaorganizmdanajralishigasababbo’ladi. Agarmassajjismoniyyuklamadanso’ngo’tkazilsa, azotmoddalariningajratilishi 15%gaoshadi, organizmdansutkislotasiningajratilishinitezlashtiradi. Jismoniyyuklamadanoldino’tkazilganmassajgazalmashinuvini 10-20%ga, yuklamadankeyinqilinsa 96-135%gaoshiradi.Keltirilganmisollarshuniko’rsatadiki, jismoniyyuklamadankeyino’tkazilganmassajorganizmdakechayotgantiklanishjarayonlarinitezlashtiradi. Agarmassajdanoldinissiqmuolajalaro’tkazilsa (parafin, shifobaxshbalchiqliyokiissiqvannalar) tiklanishyanadatezlashadi.

Xulosaqilibshunita`kidlashmumkinki, massajyordamidaorganizmningfunktsionalholatinimaqsadgamuvofiqo’zgartirishimumkin.Organizmningfunktsionalholatigamassajning 5 xilasosiyta`sirqilishturlarifarqlanadi. Bular :

1.Organizmtonusinioshiruvchita`siri

BundamassajMNSningqo’zg`alishinikuchaytiradi. Birtomondanuqalanayotganmushaklarproprioretseptorlaridanasabimpulslariningboshmiyakattayarimsharlariningpo’stlog`igayuborilishiningoshishibilan, ikkinchitomondanboshmiyaretikulyarformatsiyasiningfunktsionalfaollashishiningortishibilantushuntiriladi. Massajningtetiklashtiruvchita`sirigipodinamiyaningsalbiybelgilariniyo’qotishuchunqo’llaniladi (majburiykamharakatlihayotkechirish, jarohatlar, ruhiybo’zilishlarvah.z.). Massajningquyidagiusullariqo’llaniladi : kuchliyumshatish, siltash, hammaurishusullari (kesish, engilurishvah.z.). Organizmningtonusinioshiruvchita`sirningmaksimaleffektivligigaerishishuchunmassajtezsur`atdaqisqavaqtdavomidao’tkazilishikerak.

2.Tinchlantiruvchita`siri

BundaMNSningfaoliyatigatormozlovchita`sirko’rsatiladi, ya`niekstero- vaproprioretseptorlargame`yoriy, ritmikvadavomiyta`sirko’rsatiladi. Tinchlantiruvchita`sirgamassajningbutuntanabo’ylabritmiksilashvasurtishusullariniqo’llaberishiladi. Iassajsekinsur`atdao’zoqvaqtdavomidaolibboriladi.

3.Trofikta`siri

Trofikta`sirqonvalimfaoqiminingtezlashishibilanbog`liqdir. Bundato’qimalargakislorodvaboshqaoziqmoddalariningolibborilishiyaxshilanadi. Mushaklarningishbajarishqobiliyatinitiklashdatrofikta`sirningahamiyatikattadir.

4.Energotropta`siri

Buta`sirnerv-mushakapparatiningishbajarishqobiliyatinioshirishgaqaratilganvaquyidagichanamayonbo’ladi :

-mushaklarbioenergiyasiningfaollashishi;

-mushaklardamoddaalmashinuviningyaxshilanishi;

-mushaktolalarigaasabiyqo’zg`alishnio’zatishnikuchaytiruvchiatsetilholinhosilbo’lishiningoshishi;

-mushaktomirlarinikengaytiruvchigistaminhosilbo’lishiningoshishi;

-mushaklarqisqarishtezliginioshirishgavafermentativjarayonlarningtezlashishigaolibkeluvchiuqalanayotganto’qimalardaharoratningoshishi.

5.Organizmfunktsiyasininormallashtiruvchita`siri

Buta`sirboshtmiyakattayarimsharlarpo’stlog`idaasabjarayonlardinamikasiningregulyatsiyasidanamayonbo’ladi. Asabsistemasidaqo’zg`alishyokitormozlanishjarayonlariningkeskinustunligidabuta`sirmuhimahamiyatgaega. Massajvaqtidaharakatanalizatorlarisohasidaqo’zg`alisho’chog`ihosilqilinadi, bumanfiyinduktsionqonunibo’yichadimlanish, boshmiyapo’stlog`idagipatologiko’choqlarnibostiradi. Massajningnormallashtiruvchita`sirijaroxatlarnidavolashdakattaahamiyatgaega, ya`nito’qimalarningtiklanishinivaatrofiyanibartarafetilishinitezlashtiradi. Harxilorganlarningfunktsiyasininormallashtirishdama`lumrefleksogensohalardasegmentarmassajo’tkaziladi.

Massajqandaymaqsaddaqo’llanilishigaqarabquyidagiturlarigabo’linadi :

1.Sportmassaji

Bumassajturisportchilarningfunktsionalholatini, sportformasiniyaxshilash, jismoniyishbajarishqobiliyatinioshirish, jarohatvatayanch-harakatapparatikasalliklariningoldiniolishuchunqo’llaniladi. Sportmassajidastlabki (mobilizatsion) vatiklovchimassajlargabo’linadi.

Dastlabkimassajtrenirovkadan (musobaqadan) oldino’tkaziladi. Bundanmaqsad – nerv-mushakapparatini, yurak-qontomirvanafassistemalarinitayyorlash, ishlabchiqarishjarayonlarinitezlashtirish, tayanch-harakatapparatijarohatlariningoldiniolishdir. Bajariladiganishharakteriga, sportturiga, sportchiningruhiyholatigaqarabtinchlantiruvchivatetiklashtiruvchimassajfarqlanadi.

Tiklovchimassajkattajismoniyvaruhiyyuklamalardanso’ngbajariladi. Uningvazifasibo’libhisoblanadi : sportchiningfunktsionalholatinitiklash, jismoniyishbajarishqobiliyatinioshirish, umumiyholsizlanishnichetlashtirish. Asosanumumiytiklovchimassaj, kamholatlardamahalliy (kurashchi, bokschi, gimnastlaruchuntanaffusvaqtida) tiklovchimassajqilinadi. Kattajismoniyyuklamalardanso’ngavaylovchiharakterdabo’ladi, damolishkunlarimassajanchachuquro’tkaziladi. Massajningqo’llanilishsoniholsizlanishdarajasiga, tayyorgarlikbosqichigavaboshqaomillargabog`liqholdaqilinadi.

2.Shifobaxshmassaj

Shifobaxshmassajharxiljaroxatlarvakasalliklarnidavolashdasamaralidavolashusulibo’libhisoblanadi. Organizmfunktsiyalariningbo’zilishharakterigaqarabmassajningmodifikatsiyasio’zgaradi, uo’zininguslublariga, ko’rsatmavaqarshiko’rsatmalarigaega. Shifobaxshmassajumumiyvamahalliyqilinadi.

Shifobaxshmassajo’tkazganda 5 taasosiyusullarqo’llaniladi : silash, siqibchiqarish. yumshatish, surtishvavibratsiya, shuningdekaktiv-passivharakatlarqo’llaniladi. O’zoqvaqtshug`ullanmagan, operatsiyao’tkazgansportchilarningjismoniyishbajarishqobiliyatinitiklashvafunktsionaldavolashdareabilitatsionmassajo’tkaziladi. Bumassajshifobaxshjismoniytarbiya, mexanoterapiyabilanbirgalikdao’tkaziladi. Massajumumiy (haftasiga 2-3 marta) vamahalliy (harkuni, davolashningbirinchibosqichidakuniga 2-3 marta) o’tkaziladi. Qontvalimfaoqimininormallashtirish, og`riqsindrominiyo’qotish, shishishni, gematomaniso’riltirish, to’qimalarregeneratsiyasivareporatsiyasi, oksidlanish-tiklanishjarayonlarininormallashtirishuchunjarohatvakasalliklardamassajniimqondarajadaertaqo’llashmaqsadgamuvofiqdir.

Davolashningbirinchibosqichidamassajsovuq, ikkinchisidaissiqmuolajalarbilanbirgalikdao’tkaziladi. JarohatningbirinchikunlaridamassajMuzbilan (aplikatsiya) qilinadi. So’ngrasovuqmassajiliqmuolajabilanalmashtiriladi. Sovuqbilanta`sirko’rsatilgandaanestiziyalovchi, gomeostatikvayallig`lanishgaqarshisamarakuzatiladi. Busovuqningnervoxirlariningsezuvchanliginipasaytirishinatijasidaog`riqningkamayishigaolibkeladi. Muzbilanmassajqilingandauqalanayotganbo’g`imdaharakatamplitudasiortadi, to’qimalardashishishkamayadi. Sovuqmassajmushakdaqonoqiminiyaxshilaydi, metabolizmmahsulotlariniorganizmdanchiqaradi, gipoksiyaniyo’qotadi, to’qimalarningregeneratsiyavareporatsiyajarayonlarinitezlashtiradi. Massajnio’tkazishuchunMuztselofanxaltagasolinadi (xaltasuvbilanto’ldirilib, MuzlatkichningMuzxonasiga 30-60 minutgaqo’yiladi). Massajtayanch-harakatapparatijarohatining 1-soatlarida, tayanch-harakatapparatiningsurunkalikasalliklaridajismoniymashqlarbilanbirgaolibboriladi. Shuningdektrenirovkalardan (musobaqalardan) so’ngquyidagichaolibboriladi : jarohatsohasi 2-3 minutdavomidaMuzbilanmassajqilinadi, so’ngrasportchibasseyndasuzadi, agarbuningimqoniyatibo’lmasabasseynyokivannalardajismoniymashqlarbajaradi. Bumuolajabirnechamartaqaytariladi.

Elka-kurakperiartritidaMuzbilanmassajdanso’ng (3-5 minut), trenajerlardaelastikbintbilanmashqbajarishmumkin. Massajningdavomiyligijarohatningjoylashishsohasigayokikasallikbosqichiga, jinsiga, yoshigavasportchiningumumiyholatigabog`liq.

YAllig`lanishkasalliklarida (bronxit, zotiljamvah.z.) birinchi 2-5-kunlardabankalimassajtavsiyaetiladi, keyinchalikperkussionmassajingalyatsiya (dorimoddalarivakislorodli) bilanbirgalikda, kechqurungaisituvchimassajtavsiyaetiladi. Bankalimassajreflektorusulgaasoslanganbo’lib, teriretseptorlarininghosilqilinganbankavakuumdaqo’zg`alishikuzatiladi. Massajdanoldinta`siretiluvchisohagaisitilganvazelinyog`ibilanishlovberiladi. Perkussionmassajbronxitvazotiljamdaqon, limfaaylanishinivao’pkaventilyatsiyasiniyaxshilashuchunqo’llaniladi. massajyotganyokio’tirgandastlabkiholatdabajariladi. Ko’krakqafasiningma`lumsohasigao’ngyokichapqo’lkaftiqo’yilib, ustidanritmikholatdabo’shqo’lbilanuriladi. So’ngrayuqoridagiharakatsimmetriksohadaqaytariladi. Perkussionmassajavvalko’krakqafasiningoldingiyuzasida, keyinorqayuzasidao’tkaziladi. Oldingiyuzasidaurishningumrovsuyaginingostidavaqovurg`aningpastkiyoyisohasida, orqayuzasidako’krakusti, kurakoralig`ivakurakostisohalaridaolibboriladi. So’ngraqo’llaryordamidako’krakqafasisiqiladi. Bundaqo’llardiafragmagayaqinbo’lganpastkiyonbo’limdajoylashadi. Nafasolgandaqo’llarumurtqapog`anasibo’ylabsirg`anadi, nafaschiqargandaqo’llarto’shsuyagitomonharakatqilib, ko’krakqafasinafaschiqarishoxiridaqisiladi. So’ngraqo’llarqo’ltiqostigaolibboriladivaharakatqaytariladi. Bundankeyinko’krakqafasidaqiyshiqmassajo’tkaziladi : massajistqo’li (o’ng) bemorningqo’ltiqostisohasida, ikkinchisi (chap) diafragmagayaqinpastkiyonyuzasidajoylashadivanafaschiqarishcho’qisidako’krakqafasiqisiladi. So’ngraqo’llaralmashtiriladi. YUqoridagiharakatlar 2-3 minutdavomidaolibboriladi. Bemornafasniushlabturmasligiuchunqo’llarumurtqapog`anasibo’ylabsirpanganda “nafasol”, to’shsuyagitomonharakatqilganda “nafaschiqar” deganbuyruqlarberilishikerak. Nafaschiqarishoxiridako’krakqafasiqisilib, nafasfaollashtiriladi.

Perkussionmassajdanafasniyaxshilovchiekstrapulmonalsharoityaratiladi. Mexaniqta`sirnafasnistimullaydivabalg`amninghaydalishigasababbo’ladi. Ko’krakqafasiningqisilishialveollalar, o’pkaildizivaplevraningretseptorlarigata`siretib,nafasmarkaziqo’zg`alishiningoshishivanafasolishningfaollashishiuchunsharoityaratibberadi.

Qovurg`alararonafasmushaklarigata`siretilgandanafasaktistimullanadi, nafasmarkazigareflektorta`siretiladi. Reanimatsiyabo’limidaog`irjarohatlarnatijasida (ko’pqonyo’qotishbilan) yurakurishivanafasto’xtashhavfibo’lsamassajo’tkazilishizarur. Agarbemoryuraginingurishito’xtasa, darholtashqimassajniqo’llashzarur, ya`niyurakritmikholatdato’shsuyagivaumurtqapog`anasioralig`idaqisiladi. Qisilishhisobigaqonchapqorinchadantomirlarorqaliboshmiyavayurakkaboradi. To’shsuyagigabosimkamaytirilgandaqonyanayurakbo’shlig`inito’ldiradi. YUrakningtashqimassajidamasalan, o’ngqo’lkaftito’shsuyaginingpastkiqismiga, chapqo’lesauningustigaqo’yilib, umurtqapog`anasitomonqisiladi. Bundaqo’llargabutuntanavaznibilanta`siretiladi, qisishmaksimalbo’lishiva 1,5 sekunddavometishikerak. Qisishningqaytarilishisekundiga 1 martadankambo’lishimumkinemas, aksholdaqonoqimietarlidarajadabo’lmaydi. Massajningsamaradorligiuyquarteriyasidagipulsi, ko’zqorachig`iningtorayishivamustaqilnafasharakatiningpaydobo’lishibilanbaholanadi. Shuningdekteriranginingo’zgarishigahame`tiborqaratiladi. YUrakningtashqimassajio’pkagahavopuflash (sun`iynafas) bilanbirvaqtdaolibboriladi. Agarbemornijonlashtirishnibirkishiolibborsa, o’pkagahavopuflashningharikkitezharakatioralig`ida 15 sekunddavomidato’shsuyagini 15 martabosishkerak. Bemorningboshiorqagabuqiladi. Muolajapulsningo’z-o’zidanpaydobo’lguncha (sun`iynafas – o’z-o’zidannafaspaydobo’lguncha) olibboriladi.

3.Gigienikmassaj

Undankasalliklarningolidiniolish, organizmningnormalfunktsionalholatinisaqlashuchuntananiparvarishlash, sog`liqnimustahkamlashmaqsadidafoydalaniladi. Massajnatijasidaorganizmningqarshiligioshadi, immunitetiko’tariladi. Gigienikmassajumumiyvamahalliybo’lib, alohidayokiertalabkibadantarbiyabilanbirgalikda, hamdasaunada, rushammomidaqo’llaniladi. Uko’phollardao’zini-o’zimassajqilishqo’rinishidaqo’llaniladi. Univannavadushqabulqilishdaqo’llashmumkin. Bundaasosiybo’lgansilash, surtish, siqibchiqarish, yumshatish, vibratsionusullaridanfoydalaniladi.

4.Kosmetikmassaj

Bumassajfaqatmahalliyholdao’tkaziladi. Uqarishnioldiniolishuchunnormalteriparvarishida, harxilkosmetikkamchiliklarida, kasalliklardaqo’llaniladi. Kosmetikmassajuchxilbo’ladi : gigiepnik (profilaktik), shifobaxshvaplastik.

Profilaktikmassajteriqovjirashiningoldiniolish, qurishiniyo’qotish, ko’rinishiniyaxshilashgaqaratilgan.

Shifobaxshmassajajin, burishish, shishish, ko’payganyog`qatlamlariniyo’qotishdafoydalaniladi.

Plastikmassajteriturgorikeskinpasayganyoshikattalarga, hamdamimikajin, chuqurburishishpaydobo’lganyoshlargamo’ljallangan.

Massajshakllari

1.Umumiymassaj

Bundabutuntanayuzasimassajqilinadi. Massajningdavomiyligiuningturiga, massajolayotgantanavazniga, yoshiga, jinsigavabashqalargabog`liqdir. Umumiymassajqilinayotgandamassajusullariningketma-ketligiinobatgaolinadi. Avvalsilash, siqibchiqarish, surtishkeyinyumshatishvavibratsionusullariqilinadi. massajsilashbilantugatiladi. Oddatdamassajtananingkattayuzalisohasidavayirikmushaklaridanboshlanadi, shuninguchunumumiymassajniorqadanboshlaganma`qul. So’ngrabo’yinvaqo’llargao’tiladi. Birtomondanikkinchisio’tiborqavabo’yinsohalarinialohidamassajqiladi. Shuningdeko’ngvachapqo’llarnialohidamassajqilinadi. Keyinchaliktossohasi, dumbavasonmassajqilinadi, so’ngratizzabo’g`imi, boldir, axillpayi, tovonuqalanadi. Keyingibosqichdaoyoqpanjalari, tovonbo’g`imiorqadayotgandastlabkiholatdao’tkaziladi, so’ngratizzabo’g`imivasongao’tiladi. Avvalo’zoqdayotganko’krakuqalanadivayaqinyotganqo’llargao’tiladi. Massajistboshqatomongao’tib, yuqoridagiharakatlarniqarama-qarshitomondao’tkazadi. Massajso’ngidaqorinuqalanadi.

2.Mahalliymassaj

Bundatananingalohidabirbo’lagimassajqilinadi, masalan : bo’yin, orqa, oyoqvah.z. Zaruriyattug`ilgandama`lumbirmushak, bo’g`im, bog`lamvaboshqalarmassajqilinadi. Massajningdavomiyligitananingqaysiqismiuqalanishigabog`liq. Oddatdamahalliymassaj 3 minutdankam, lekin 25 minutdanko’pqilinmaydi. Massajusullariningketma-ketligixuddiumumiymassajnikidek. Uqalashniyuqorisohadanboshlashkerak, masalan : qo’lmassajielkadanboshlanib (avvalichkiyuzasi, so’ngratashqiyuzasi) bilakbo’g`imiga, bilakka, kaftga, qo’lbarmoqlarigao’tiladi. Kaftmassajio’tkazilayotgandaavvalbilaksohasidanboshlashkerak. Mahalliymassajasosanbirmassajisttomonidan, ba`zihollardajuftmassaj, hamdao’zini-o’zimassajqilishlardanfoydalaniladi.

3.O’zini-o’zimassajqilish

Bundainsono’zini-o’zimassajqiladi. Uko’pinchaertalabkibadantarbiyadanso’ng, hamomda, jarohatvakasalliklarda, sportdakengqo’llaniladi.

4.Juftmassaj

Bumassajturiertalabkibadantarbiyadanso’ng, saunada, sportmusobaqalaridanoldinvakeyin, sportmashg`ulotlaridanoldinvakeyinqo’llaniladi. Juftmassajba`zikasallikvajarohatlarda, umurtqapog`anasijarohatlarida, bel-dumg`azaradikulitida, qo’l-oyoqparalichida, bronxialastmada, surunkalizotiljamvao’pkaningboshqakasalliklarida, gastritda, kolitda, holetsistitdavah.z.lardaqo’llanilmaydi.

Juftmassajikkitamassajisttomonidano’tkaziladi. Ko’phollardabumassajturivakuumyokivibratsionapparatyordamidao’tkaziladi. Birinchimassajistorqaniuqalayotganda, ikkinchisioyoqlarningorqasohasiniuqalaydi. Biriko’krakvaqo’llarniuqalayotganda, ikkinchisioyoqlarningoldingiyuzasiniuqalaydi. So’ngrabirinchimassajistko’krakvaqo’llarniuqalabbo’lganidankeyin, qorinsohasigamassajqilishgao’tiladi. Juftmassajningdavomiyligimassajolayotganningjinsga, yoshga, tanavaznigavaorganizminingfunktsionalholatigabog`liqdir. Oddatdamassajningdavomiyligi 5-8 minutnitashqiletadi.

5.O’zaromassaj

O’zaromassajsaunada, maishiyhayotda, ishlabchiqarishdavah.z.lardaqo’llaniladi. Bundaikkikishibir-birinimassajqilib, massajningasosiyusullariniqo’llaydilar. O’zaromassajqo’lvaapparatyordamidaumumiyvamahalliyko’rinishdao’tkazilishimumkin. Mahalliymassajdako’proqtananingholsizlanganqismivamushaklariuqalanadi. Kuchlijismoniyyuklamadanso’ngumumiytiklovchimassajo’tkazishmumkin. O’zaromassajningdavomiyligi 10-15 minutdir. O’zilibo’tkaziladiganvibratsionusuli, ya`niurish, chapakchalish, kesishvenozbosiminivamushaktonusinioshirishgaolibkeladi, shuninguchuno’zarotiklovchimassajdaularqo’llanilmaydi.

Massajo’tkazilishigaqarabquyidagilargabo’linadi :

1.Qo’lmassaji

Massajningan`anaviyusulidir. Qo’lmassajiyordamidamassajninghammausullariniqo’llashmumkin, hattokilozimbo’lgandaularnikambinatsiyalashvaketma-ketliginio’zgartirishmumkin. Bumassajningsalbiytomonimassajistningcharchashidir.

2.Apparatlimassaj

Buusulningkamchiligishundaki, massajistuqalanayotgansohanisezmaydi, ba`zimassajusullariniqo’llabbo’lmaydi. Shuninguchunapparatlimassajqo’llimassajgaqo’shimchavositasifatidaqo’llaniladi. Amaliyotdako’phollardavibriomassaj, pnevmomassaj (vakuumli) vagidromassajqo’llaniladi.

3.Kombinatsiyalanganmassaj

Buapparatlimassajningklassikyokisegmentarmassajningbirgalikdao’tkazilishidir. Kombinatsiyalanganmassajorganizmgafiziologikta`sirinikuchaytiradi, massajmuddatiniqisqartiradivako’pchilikkao’tkazishimqoniyatiniberadi. Bumassajsportamaliyotidakengqo’llaniladi. Shuningdekjarohatlarda, tayanch-harakatapparatiningkasalliklaridavaasabsistemasikasalliklaridakengqo’llaniladi. Massajklassikmassajningtayyorlovqismibilanboshlanadi.

Orqasohasiningmassajisilashbilanboshlanadi, so’ngrasiqibchiqarishusuliqo’llaniladi. Keyindumg`azasohasi, qovurg`alararosoha, trapetsiyasimonmushak, elkabo’g`imi, kurakostisohasidasurtishusullariqo’llaniladi. Keyingibosqichdaorqaningkengmushaklariningbirvaikkiharakatliaylanasimonyumshatishusulibajariladi. Qo’lbilanmassajtugatilganidanso’ngapparatlimassajgao’tishmumkin. Apparatlimassajasosanorqaningkeng, o’zunvatrapetsiyasimonmushaklarigaqaratiladi. Birinchinavbatdaumurtqapog`anasiningikkitomoniuqalanadi, keyindumg`azadanbo’yingachao’zunmushakbo’ylabmassajqilinadi. O’zunmushaklardanasta-sekinkengmushaklargao’tiladi. So’ngratrapetsiyasimonmushakkurakningpastkiqismidanyuqorigavayontomongaharakatqilishbilanuqalanadi. Orqaningqiyshiqmushaklarikuchsizbosimvaqisqavaqtuqalanadi. Orqaningmassajiqo’lmassajibilantugatiladi, bundabirqanchasilashdanso’ng, 2-3 martasiqibchiqarishusuliqo’llaniladi, keyino’zunmushaklarqisqichsimonusulibilanyumshatiladi. Buusullardanso’ngkurakostisohasivaorqaningkengmushaklariyumshatiladiyuKeyinmushaklardasilkitishusuliqo’llaniladi. Orqamassajisilashbilantugatiladi.

Qo’lningtashqiyuzasiningmassajisilashvaikkiharakatliaylanasimonyumshatishusullaribilanboshlanadi. So’ngraapparatlimassajgao’tishmumkin, massajikkivauchboshlimushaklargaqaratilgan. Elkaningo’rtasohasidannervtomirlario’tganligisababliapparatyordamidaextiyotlikbilanmassajolibboriladi. Apparatmassajitugatilganidanso’ngqo’llaryordamidasilashvayumshatishusullariniqo’llab, massajtugatiladi.

Qo’lningichkiyuzasixuddishundaytartibdaamalgaoshiriladi.

Qo’llarmassajidanso’ngtossohasiningmassajio’tkaziladi. Massajsilashvasiqibchiqarishbilanboshlanadi. Kattadumbamushagibirikkansohadasurtishusuliqo’llaniladi. So’ngradumg`aza, tos-sonbo’g`imivadumbamushagidasurtishusulio’tkaziladi. Tosdaapparatyordamidamassajdumg`azasohasidanyontomongaqarabboshlanadi, keyinyonboshsuyaginingqirralari, so’ngradumbamushagiuqalanadi. Massajqo’llaryordamidasilash, siqibchiqarish, surtishusullariniqo’llabtugatiladi.

Sonningorqayuzasidamassajsilash, siqibchiqarishvayumshatishusullaribilano’tkaziladi. Keyinapparatyordamidamassajgao’tiladi. Sonningichkiyuzasidaapparatbilanmassajqilinmaydi. Massajqo’llaryordamidasilash, siqibchiqarishvayumshatishusullariniqo’llabtugatiladi.

Tizzabo’g`iminingorqayuzasidamassajqo’lbilanboshlanib, so’ngraapparatlimassajgao’tiladi. Massajaylanasimonsilashbilantugatiladi. Tizzaorqachuqurchasimassajqilinmaydi, balkiuningatrofidaolibboriladi.

Tizzasohasidaqo’lmassajiboldirmushagivaaxillpayidao’tkaziladi. Apparatmassajidanso’ngqo’lyordamidamassajtugatiladi.

Sonningoldingiyuzasiqo’llaryordamidasilashvasiqibchiqarishusullariniqo’llashbilanboshlanadi. Keyinyumshatishusuliqo’llaniladivaapparatmassajigao’tiladi. Massajqo’llaryordamidasilash, yumshatishvasilkitishusullaribilantugatiladi.

Tizzabo’g`iminingoldingiyuzasidamassajaylanasimonvaqisqichsimonsurtishusulini 4 tabarmoqningyostiqchasohasibilanhamdakaftasosiyordamidaaylanasimonsurtishusulibilano’tkaziladi. So’ngraapparatyordamidaharxilyo’nalishlardamassajqilinadi. Massajaylanasimonsilashbilantugatiladi.

Tizzaningoldingiyuzasidamassajto’g`riyokitizzabo’g`imidabuqilganoyoqlardao’tkaziladi. Massajsilash, siqibchiqarishvaqisqichsimonyumshatishusullariniqo’llabo’tkaziladivaapparatmassajigao’tiladi. Massajqo’llaryordamidatugatiladi.

Tovonbo’g`imidamassajqisqichsimonvaaylanasimonsurtishusullaribilanboshlanadi, so’ngraapparatmassajigao’tib, qo’llaryordamidasilashbilantugatiladi.

Ko’kraksohasidamassajsilashbilanboshlanib, so’ngrato’g`rivaaylanasimonyo’nalishlardaqovurg`alararomushaklardasiqibchiqishvasurtishusullario’tkaziladi. 4 tabarmoqningyostiqchalariyordamidato’shsuyagivaungabirikkanko’krakmushaklaridaaylanasimonsurtishusuliamalgaoshiriladi. KattamushaklaridabirvaikkiXalqaliyumshatishusuliqo’llaniladi. So’ngraapparatmassajigao’tiladi. To’shsuyagimassajidanso’ngqo’ltiqostigayo’nalishbo’yichako’krakso’rg`ichiniaylanibo’tganholdakattako’krakmushaklarimassajqilinadi. Massajqo’llaryordamidatugatiladi.

Shuniesdasaqlashkerakki, kombinatsiyalanganmassajo’tkazishdaurishusullariniqo’llashtavsiyaetilmaydi. Massajo’tkazishvaqtiquyidagichataqsimlanishimaqsadgamuvofiqdir, ya`niqo’lmassajiumumiyvaqtningtaxminan 70 %, apparatmassaji 30%nihosilqilishikerak.

Apparatlimassajklassikmassajningma`lumusullariningo’rnigaqo’llanilishimumkin. Agarkombinatsiyalanganmassajvibriomassajbilanqo’llanilsa, uvibratsion, silashvayumshatishusullariningo’rniniqoplaydi. Vakuumlimassajvagidromassajyumshatishvasurtishdaqo’llashmumkin.

4.Oyoqbilanmassaj

Bumassajshakliqadimdanhamomlardasharqmassajistlaritomonidanqo’llanilgan. Umushaktonusioshgansportchilardaqo’llanilganqo’lmassajikeraklisamarabermagandaqo’llanilishitavsiyaetiladi. Oyoqmassajikattatanavamushakvaznigaegabo’lgansog`lomodamlardao’tkazilishimumkin. Oyoqmassajijarohatlarda, tayanch-harakatapparatikasalliklarida, umurtqasilida, osteoporozda, bel-dumg`azaradikulitida, Bexterovkasalligida, miokardinfarktida, bronxialastmada, II – III darajaligipertoniyakasalligida, onkologikkasalliklardatavsiyaetilmaydi. Shuningdekyoshikattalargahamtavsiyaetilmaydi. Massajvaqtidaqabulqiluvchipoldayokigilamdayotishikerak. massajyumshatishvasurtishusullariniqo’llashbilanbiryokiikkalaoyoqlaryordamidao’tkaziladi. Orqasohamassajqilinayotgandamassajistikkalaoyog`ibilanqabulqiluvchiningorqasigachiqib, beldanbo’yinsohasitomonharakatqilibyumshatishusulinibajaradi. Oyoqlardayumshatisho’tkazilgandaharakatsondantizzatomonbo’ladi. Oyoqmassajidanso’nguqalanganhammasohadaqo’llaryordamidasilash, yumshatishvasurtishusullario’tkaziladi.