Prezidentlik respublikasi. Bunda prezident davlat va ijro etuvchi hokimiyat boshlig’i hisoblanadi. Prezident hukumatni o’zi shakllantiradi va hukumat uning oldida javobgar bo’ladi (AQSh, Rossiya, Braziliya, Argentina, Meksika va boshqalar). Prezident umumxalq saylovlari asosida o’z lavozimiga saylanadi.
Dualistik (aralash) respublika. Bunday boshqaruv shaklida davlat boshlig’i - prezident xalq tomonidan saylanadi. U xukumat boshlig’ini tayinlashda rasman ishtirok etadi, lekin xukumat boshlig’i va a’zolari parlamentdagi ko’pchilik tomonidan shakllantiriladi (Frantsiya, Finlyandiya). Boshqaruvning bunday shaklida prezident konstitutsiya asosida ijro hokimiyati va xukumat o’rtasida hal qilib bo’lmaydigan ziddiyatlar kelib chiqqan holatda parlamentni tarqatib yuborish vakolatiga ega bo’ladi.
4. DAVLATNING TUZILISH SHAKLI
Davlatning tuzilish shakli - bu davlatning siyosiy va ma’muriy -hududiy tuzilishi bo’lib, markaziy va mahalliy organlar o’rtasidagi o’zaro aloqalarni tavsiflaydigan davlat shaklining tarkibiy qismidir.
Davlatning tuzilish shakliga ko’ra: oddiy (unitar) va murakkab (federativ va konfederativ) ko’rinishlari mavjud.
Unitartuzilishdagi davlat yagona bo’lib, u tarkibiy qismlari suverenitet belgilariga ega bo’lmagan ma’muriy-hududiy birliklardan iborat bo’ladi.
Unitar davlatga xos belgilar:
qonunchilik, ijroiya va sud hokimiyati organlari yagona tizimining mavjudligi;
yagona konstitutsiya, qonunchilik, soliq, moliya tizimlarining mavjudligi;
yagona fuqarolikning joriy etilganligi;
barcha tashqi munosabatlar markaziy organlar tomonidan amalga oshirilishi.
Federativ tuzilishga ega bo’lgan davlat- bu mustaqil bo’lgan bir necha davlat tuzilmalarining ixtiyoriy asosda birlashgan yagona ittifoqi. Federativ davlatning milliy (Sobiq Ittifoq, muayyan darajada Rossiya Federatsiyasi) va hududiy (AQSh, Meksika, Hindiston) shakllari mavjud.
