Kafedrasi fanidan kurs ishi mavzu: Korxonalarda valyuta mablag‘lari tahlili

KORXONALAR MOLIYAVIY RESURSLARINI BOSHQARISHNING NAZARIY VA TASHKILIY ASOSLARI

Moliyaviy resurslar – korxona faoliyatini belgilovchi jixatlaridan biri bo’lib, turli manbalarda shakllanuvchi, korxona ixtiyorida joylashuvchi va turli moliyaviy majburiyatlarni bajarish uchun ahamiyatli bo’lgan pul mablag’larini o’zida aks ettiradi.

Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliyaviy resurslarni boshqarish samaradorligi o’ta muximdir. Bunda ular o’z vaqti bilan va korxona maqsadiga muvofiq bir necha marta asosiy vositalar va aylanma aktivlarga aylanadi va har bir korxonaning moliyaviy holatiga bog’liq holda, joriy majburiyatlarini qoplaydi.
Moliyaviy resurslarni boshqarish faqatgina moliyaviy resurslardan foydalanish va ularni manbalaridan samarali olinishini emas, balki, korxona moliyaviy siyosatidan kelib chiqib mavjud resurslarni aniq maqsadli xarajat qilishni ham ko’zda tutadi. Xorijiy davlatlar iqtisodiyotining o’ziga xos xususiyati shundaki, bunda korxonalar faqatgina moliyaviy resurslarini shakllantirishda emas, balki bankrot bo’lmasligi uchun moliyaviy resurslarni qanday qilib sarflash kabi qiyin masalalarga duch keladi.
Korxona ishlab chiqarish taraqqiyoti, ya’ni uning asosiy va aylanma aktivlari o’sishi xo’jalik va moliyaviy operatsiyalarni bajarish, turli investitsiya shakllarini, xodimlarni rag’batlantirishni amalga oshirish bilan bog’liq. Shu maqsadlar uchun korxonalarda moliyaviy resurslar shakllantiriladi.
Moliyaviy resurslarning boshlang’ich shakllanishi korxonada ustav kapitali shakllanish davrida yuzaga keladi. Uning manbalari xo’jalik sub’ekti tashkiliy huquqiy shaklidan kelib chiqadi:

• 
  aktsionerlik kapitali;
  
• 
  ulushli to’lovlar;
  
• 
  uzoqmuddatli kredit;
  
• 
  byudjet mablag’lari;
  
• 
  boshqa tushumlar.
  

Ustav kapitalining oshirilishi ishlab chiqarish jarayonida investitsiya qilinadigan asosiy va aylanma aktivlardagi pul mablag’larida o’zini ko’rsatadi.
Korxonalarda moliyaviy resurslarning asosiy manbai mahsulot (ish, xizmat) realizatsiya qilishdan tushum bo’lib, buni taqsimlanish jarayonida pul daromadlari va jamg’armaga qabul qilinadi.
Korxonalar uchun quyidagilar asosiy hisoblanadi:

• 
  mahsulot (ish, xizmat) realizatsiya qilishdan foyda;
  
• 
  amartizatsiya ajratmalari;
  
• 
  moliya bozorlariga safarbar qilingan mablag’lar;
  
• 
  kredit resurslari;
  
• 
  subsidiyalar;
  
• 
  davlat boshqaruvidagi organlarning byudjetdan mablag’lari;
  
• 
  sug’urta to’lovlari va boshqalar.
  

Moliyaviy resurslar korxonalarda ikki shaklda shakllantiriladi va foydalaniladi: fondli va nofondli. Mablag’larning katta qismi maqsadli belgilangan pul mablag’larining shakllanishi va foydalanilishi bilan bog’liq. Soliqlar, ajratmalar, foizlarni to’lashda ishlatiladigan moliyaviy resurslar no fondli shaklda amalga oshiriladi.
Fondlar shakllanishi uchun asosiy manbaga mahsulot(ish, xizmat) realizatsiyasidan tushum xizmat qiladi.
Xo’jalik sub’ektida barcha moliyaviy resurslar bir qancha guruhlardan tashkil topadi: xususiy, zayom, qayta taqsimlash tartibida kelib tushuvchi moliyaviy reurslar.
Quyidagi 1-rasmda korxona moliyaviy resurslar tuzilishi ko’rsatilgan. Xususiy kapital tarkibida foyda asosiy rolni o’ynaydi. Bu manba resurslari, uning miqdori shakllanishi korxonaning o’zida amalga oshiriladi va mustaqil hisoblanadi hamda xarajat qilinadi foydaga solig’i to’langandan so’ng.

O’z mablag’lari va ularga tenglashtirilgan mablag’lar hisobiga shakllanadigan
O’z moliyaviy resurslarining shakllanishida amartizatsiya ajratmalari muhim ahamiyat kasb etadi. Bu mablag’lar yillik amartizatsiya fondini hisoblaydi va asosiy vositalrni yangilanib turishiga yo’naltiriladi.









Boshqa ko’rinishdagi resurslar