Kalit so’zlar: Axborot, axborot texnologiyasi, texnologiya, axborotli muxit, ehm, zamonaviy kompyuter texnikalari, ichki va tashqi omillar, mobil aloqa muhiti, mobil aloqa xizmati operatorlari, smartfon, iPhone, elektron hujjat

---

Kalit so’zlar: Axborot, axborot texnologiyasi, texnologiya, axborotli muxit, 
EHM, zamonaviy kompyuter texnikalari, 
ichki va tashqi omillar, 
mobil aloqa 
muhiti, mobil aloqa xizmati operatorlari, smartfon, iPhone, elektron hujjat, 
Internet planshetlar. 
Axborot 
texnologiyalari maʼlumotlarni boshqarish 
va 
qayta 
ishlash 
texnologiyalaridir. Odatda bu atama ostida kompyuter texnologiyalari tushuniladi. 
Axborot 
texnologiyalari 
sohasida 
turli axborotni EHM va kompyuter 
tarmoqlari orqali yigʻish, saqlash, himoyalash, qayta ishlash, uzatish kabi amallar 
ustida ishlar olib boriladi. 
Axborot texnologiyasi asosiy texnik vositalari sifatida hisoblash - tashkiliy 
texnikadan tashqari aloqa vositalari – telefon, teletayp, telefaks va boshqalar 
qo’llaniladi. 
Axborot texnologiyasi insoniyat taraqqiyotining turli bosqichlarida ham mavjud 
bo’lgan bo'lsa-da, xozirgi zamon axborotlashgan jamiyatining o'ziga xos xususiyati 
shundaki, sivilizatsiya tarixida birinchi marta bilimlarga erishish va ishlab 
chiqarishga sarflanadigan kuch energiya, xomashyo, materiallar va moddiy 
iste’mol buyumlariga sarflanadigan xarajatlardan ustunlik qilmoqda, ya’ni axborot 
texnologiyalari mavjud yangi texnologiyalar orasida yetakchi o'rinni egallamoqda. 
Axborot texnologiyalari industriyasi majmuini kompyuter, aloqa tizimi, 
ma’lumotlar ombori, bilimlar ombori va u bilan bog’lik faoliyat sohalari tashkil 
qiladi. 
Bugungi 
kunda 
axborot 
texnologiyasini 
shartli 
ravishda "saqlovchi, 
ratsionallashtiruvchi, yaratuvchi" turlarga ajratish mumkin. Birinchi turdagi 
texnologiyalar mehnatni, moddiy resurslarni, vaqtni tejaydi. Ratsionallashtiruvchi 
axborot texnologiyalariga chiptalar buyurtma qilish, mexmonxona hisob-kitoblari 
tizimlari misol bo’ladi. 
Yaratuvchi (ijodiy) axborot taxnologiyalari axborotni ishlab chiqaradigan, 
undan foydalanadigan va insonni tarkibiy qism sifatida o'z ichiga oladigan 
tizimlardan iborat. 
Axborot texnologiyalarining xozirgi zamon taraqqiyoti hamda yutuqlari fan va 
inson faoliyatining barcha soxalarini axborotlashtirish zarurligini ko’rsatmoqda.
Jamiyatni axborotlashtirish deganda, axborotdan iqtisodni rivojlantirish, 
mamlakat 
fan-taxnika 
taraqqiyotini, 
jamiyatni 
demokratlashtirish 
va 
intellektuallashtirish jarayonlarini jadallashtirishni ta’minlaydigan jamiyat boyligi 
sifatidafoydalanish tushuniladi. 

---

Darxaqiqat, jamiyatni axborotlashtirish—inson xayotining barcha jabxalarida 
intellektual faoliyatning rolini oshirish bilan boglik ob’ektiv jarayon hisoblanadi.
Jamiyatni axborotlashtirish respublikamiz xalqi turmush darajasining 
yaxshilanishiga, ijtimoiy yextiyojlarning kondirilishiga, iqtisodning usishi hamda 
fan-texnika tarakkiyotining jadallashishiga xizmat qiladi. 
Jamiyatni axborotlashtirish jarayonini 5 asosiy yunalishga ajratish mumkin: 

Mexnat, texnologik va ishlab chiqarish jaraeni vositalarini kompleks 
avtomatlashtirish. 

Ilmiy tadkikotlar, loyixalash va ishlab chiqarish axborotlashtirish. 

Tashkiliy- iktisodiy boshkarishni avtomatlashtirish. 

Axoliga xizmat ko’rsatish soxasini axborotlashtirish. 

Talim va kadrlar tayerlash jaraenini axborotlashtirish. 
Bilim olishda, ya’ni ma’lum turdagi axborotlarni uzlashtirishda kompyuter 
tizimining yordami benixoya kattadir.Axborot qanday ko’rinishda ifodalanishidan 
qat’i nazar, uni yigish, saqlash, kayta ishlash va foydalanishda kompyuter 
texnikasining rolini quyidagilar belgilaydi:
Birinchidan, ukitishda yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish standart 
(an’anaviy) tizimga nisbatan ukuv jarayonini jadallashtirib, talabada ilmga 
kizikishni oshiradi, ular ijodiy faoliyatini ustiradi, bilim berishga differentsial 
yondashish, olingan bilimlarni takrorlash, mustaxkamlash va nazorat qilishni 
engillashtiradi, talabani ukuv jarayonining sub’ektiga aylantiradi.
Ikkinchidan, yangi axborot texnologiyalaridan ta’lim-tarbiya jarayonida 
quyidagi shakllarda foydalanish mumkin bo’ladi:
·muayyan pedmetlarni ukitishda kompyuter darslari;
·kompyuter darslari—kurgazmali material sifatida; 
·talabalarning guruxli va frontal ishlarini tashkillashtirishda; 
·talabalarning ilmiy izlanishlarini tashkillashtirishda; 
·talabalarning ukishdan bush vaktlarini to’g’ri tashkil qilish masalalarini xal 
yetishda va x.k.
Mexnat samaradorligining bundan keyingi o’sishi va farafonlik darajasini 
ko’tarish. katta xajmdagi multimediya axborotini (matn, grafika, video tasvir, 
tovush, animatsiya) qabul qilish ishlashga yangi intellektual vositalar va inson 
mashina interfeyslardan foydalanish asosidagina yerishish mumkin.

---

Informatikada mexnat unumdorligini oshirish suratlari etarli bo’lmasa, butun 
halq xo’jaligida samaradorligini o’sishi anchagina kamayib ro’y berishi mumkin.
Xozirgi dunyodagi barcha ish joylarining 50 foizi ga yaqin axborotni qayta 
ishlash vositalari bilan ta’minlangan..
Jamiyatni axborotlashtirish, yangi axborot texnalogiyalari bilan ta’minlash 
insonlarning turli – tuman ma’lumotlarga bo’lgan ehtiyojini qondirishda muxim 
o’rin tutadi. 
Inson axborot olami ichra yasharkan , voqeya xodisalar jarayonlarning bir – 
biriga aloqadorligini, o’zaro munosabatlari va moxiyatni tashkil yetish ,o’z 
xayotidan kelib chiqayotgan murakkab savollarga ilmiy javob topish maqsadida 
ko’pdan - ko’p dadil va raqamlarga murojat qiladi. 
Axborot tufayli nazariya amalyot bilan birikadi. Amaliyot nazariyasi 
nazariya yesa amalyotsiz mavjud ham bo’lmaydi ,rivojlanmaydi ham. 
Zavodlarimizning asosiy maqsadi informatika vositalarining ahamiyati 
to’g’risida fikir yuritish yemas, balki jamiyatning axborotga bo’lgan yextiyojini 
qondirishdagi usul va vositalar to’g’risida tushunchaga yega bo’lishdir . 
Mazkur ehtiyoj doim mavjud bo’laveradi va biror -bir axborotli muxit 
doirasida qondiriladi. «Axborotli muxit» tushunchasiga xozirgi kunda ingformatika 
masalalarini o’rganishda muxim o’rin yegallaydi. Insoniyatni o’rab tturgan muxit 
o’z xizmatlariga ko’ra turlichadir – tabiy siyosiy, ijtimoiy, milliy va oylaviy ruxiy 
bo’lishi munkin. Aniqrog’i bular xar birimiz yash bir butun muxitninig 
tekisliklaridir.
Mazkur tekisliklarining markazida axborotli muxit turadi va u barcha 
axborotli odimlarni boshqaradi: voqealikning moddiy axborotli muxitni boshqarish 
vositalari – yenergetik tamonlarini to’ldiradi, rivojlantiradi va bunda u turli 
ijtimoiy faktorlar bilan chambarchas bog’liq bo’ladi.
Axborotli muxitning tabiyatni tushunishda axborotning bilimga aylanishini 
o’rganish katta ahamiyatga yega. Bir qarashda bir xildak tuyiladi ammmo ular 
munosabatini chuqurroq o’rganishda axborotda bilimning kommunikativ «boshqa 
vositalar» o’rtasidagi bog’liqlik xususiyati borligini ko’ramiz.
Jamiyatda odamlar o’rtasidagi aloqa faktori bo’limlar o’rtasidagi «ko’prik» - 
bu axborotdir. Demak ,bilimni «o’zi uchun» axborotga aylantirish mexanizii 
axborotli muxitini vujudga keltirishda aloxida o’rin yegallaydi. +adimda axborotli 
muxit juda qashshoq bo’lib ,u tor doiradagi yeng kerak va chekli ma’lumotlar 
majmuasidan iborat yedi, bu xol odamlar orasidagi bog’liq doirasini ming yillab 

---

chegaralab keladi va odamning jamiyat axborotli muxitidagi xissani kamaytirib 
yuboradi. 
Bugungi kunda ijtimoiy turli ko’rinishdagi axborotlar majmuasi keng va 
rivojlangan bo’lib ,uning jamiyatda tutgan o’rni behisobdir. 
Oxirgi davrda axborotli muxitda katta o’zgarishlar bo’lib bormoqda. Ana 
shu o’zgarishlar qog’ozsiz texnologiya zaruriyatini keltirib chiqaradi. Bu yesa o’z 
navbatida, EHM ning yanada keng rivojlanishiga sabab bo’ladi. Axborotli 
muxitning kelajakda inson xayotida o’rni va ahamiyati, bugungi holatdan ancha 
yuqori bo’lishi uchun bajarilishi lozim bo’lgan vazifalar qo’llamini kegaytirish 
talab etiladi.. 
Respublikamizda axborotlashtirish keng yo’lga qo’yilishi bilan undagi xar 
bir fuqoroga kerakli paytda, kerakli miqdorda, kerakli sifatda olish imkoniyatlari 
ochilmoqda. Respublikamizdagi viloyatlar, shaxarlar, tumanlarga qarashli 
korxonalar, tashkilotlar va muassasalar zamonaviy kompyuter texnikalari bilan 
jixozlanib, ular maxsus qurilmalar (teleforin tarmog’i, modem va boshqalar) 
yordamida axborotlarni uzatish va qabul qilish imkoniyatiga yega bo’lmoqda. 
Insonning iqsodiy, yekologik, siyosiy va boshqa soxalarda fikirlash doirasining 
kengayishi axborotli muxitninig sifat va miqdor jixatdan o’zgari ,yangi xusiyatga 
yega bbo’lgan axborotli muxitning kelib chiqishiga sabab bo’lmoqda. 
Demak axborotlashtirish vaqtinchalik tadbig’ yemas, rivojlanishning zarur 
vositasidir va axborotli muxitning hozirgi rivojlanish darajajasidagi holatini 
informatikasiz qo’llab bo’lmaydi. Axbortllarni tez, sifatli yg’ish saqlash, qayta 
ishlash va uzatish kabi vazifalarni bajarishda hisoblash texnikasining xizmati 
beqiyos yekaniga ishonch hosil qilmoqda. Iqsodiyotning boshqarishdagi 
o’zgarishlar, bozor munossabatlarga o’tish buxgalteriya hisobini tashkil qilish va 
olib berishga katta ta’sir ko’rsatadi. Hisobning xalqaro tizimlarga o’tishi amalga 
oshirilmoqda bu uning uslubiyatini yangi shakillarini ishlab chiqarishni talab qilad. 
Buxgalteriya hisobining axborot tizimi va uning kompyuterda ishlab chiqarishning 
tashkil qilishning ananaviy shakillari katta o’zgarishlarga uchragan. Hisobchidan 
korxona moliyaviy holatining ob’ektiv baholarini bilish, moliyaviy tahlil usullarini 
yegallash, qimmatli qog’ozlar bilan ishlashni bilish bozor jarayonlarida pul 
mablag’lar investitsiyalarini asoslash va boshqalar talab qilinadi. 
Axborot 
texnologiyasining 
vujudga 
kelishi 
va 
rivojlanishini 
belgilovchi ichki va tashqi omillar mavjud bo’lib, ular quyidagilar: 

Ichki omillar. 

Tashqi omlilar. 

---