Kalit so’zlar: Axborot, axborot texnologiyasi, texnologiya, axborotli muxit,
EHM, zamonaviy kompyuter texnikalari,
ichki va tashqi omillar,
mobil aloqa
muhiti, mobil aloqa xizmati operatorlari, smartfon, iPhone, elektron hujjat,
Internet planshetlar.
Axborot
texnologiyalari maʼlumotlarni boshqarish
va
qayta
ishlash
texnologiyalaridir. Odatda bu atama ostida kompyuter texnologiyalari tushuniladi.
Axborot
texnologiyalari
sohasida
turli axborotni EHM va kompyuter
tarmoqlari orqali yigʻish, saqlash, himoyalash, qayta ishlash, uzatish kabi amallar
ustida ishlar olib boriladi.
Axborot texnologiyasi asosiy texnik vositalari sifatida hisoblash - tashkiliy
texnikadan tashqari aloqa vositalari – telefon, teletayp, telefaks va boshqalar
qo’llaniladi.
Axborot texnologiyasi insoniyat taraqqiyotining turli bosqichlarida ham mavjud
bo’lgan bo'lsa-da, xozirgi zamon axborotlashgan jamiyatining o'ziga xos xususiyati
shundaki, sivilizatsiya tarixida birinchi marta bilimlarga erishish va ishlab
chiqarishga sarflanadigan kuch energiya, xomashyo, materiallar va moddiy
iste’mol buyumlariga sarflanadigan xarajatlardan ustunlik qilmoqda, ya’ni axborot
texnologiyalari mavjud yangi texnologiyalar orasida yetakchi o'rinni egallamoqda.
Axborot texnologiyalari industriyasi majmuini kompyuter, aloqa tizimi,
ma’lumotlar ombori, bilimlar ombori va u bilan bog’lik faoliyat sohalari tashkil
qiladi.
Bugungi
kunda
axborot
texnologiyasini
shartli
ravishda "saqlovchi,
ratsionallashtiruvchi, yaratuvchi" turlarga ajratish mumkin. Birinchi turdagi
texnologiyalar mehnatni, moddiy resurslarni, vaqtni tejaydi. Ratsionallashtiruvchi
axborot texnologiyalariga chiptalar buyurtma qilish, mexmonxona hisob-kitoblari
tizimlari misol bo’ladi.
Yaratuvchi (ijodiy) axborot taxnologiyalari axborotni ishlab chiqaradigan,
undan foydalanadigan va insonni tarkibiy qism sifatida o'z ichiga oladigan
tizimlardan iborat.
Axborot texnologiyalarining xozirgi zamon taraqqiyoti hamda yutuqlari fan va
inson faoliyatining barcha soxalarini axborotlashtirish zarurligini ko’rsatmoqda.
Jamiyatni axborotlashtirish deganda, axborotdan iqtisodni rivojlantirish,
mamlakat
fan-taxnika
taraqqiyotini,
jamiyatni
demokratlashtirish
va
intellektuallashtirish jarayonlarini jadallashtirishni ta’minlaydigan jamiyat boyligi
sifatidafoydalanish tushuniladi.
Darxaqiqat, jamiyatni axborotlashtirish—inson xayotining barcha jabxalarida
intellektual faoliyatning rolini oshirish bilan boglik ob’ektiv jarayon hisoblanadi.
Jamiyatni axborotlashtirish respublikamiz xalqi turmush darajasining
yaxshilanishiga, ijtimoiy yextiyojlarning kondirilishiga, iqtisodning usishi hamda
fan-texnika tarakkiyotining jadallashishiga xizmat qiladi.
Jamiyatni axborotlashtirish jarayonini 5 asosiy yunalishga ajratish mumkin:
Mexnat, texnologik va ishlab chiqarish jaraeni vositalarini kompleks
avtomatlashtirish.
Ilmiy tadkikotlar, loyixalash va ishlab chiqarish axborotlashtirish.
Tashkiliy- iktisodiy boshkarishni avtomatlashtirish.
Axoliga xizmat ko’rsatish soxasini axborotlashtirish.
Talim va kadrlar tayerlash jaraenini axborotlashtirish.
Bilim olishda, ya’ni ma’lum turdagi axborotlarni uzlashtirishda kompyuter
tizimining yordami benixoya kattadir.Axborot qanday ko’rinishda ifodalanishidan
qat’i nazar, uni yigish, saqlash, kayta ishlash va foydalanishda kompyuter
texnikasining rolini quyidagilar belgilaydi:
Birinchidan, ukitishda yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish standart
(an’anaviy) tizimga nisbatan ukuv jarayonini jadallashtirib, talabada ilmga
kizikishni oshiradi, ular ijodiy faoliyatini ustiradi, bilim berishga differentsial
yondashish, olingan bilimlarni takrorlash, mustaxkamlash va nazorat qilishni
engillashtiradi, talabani ukuv jarayonining sub’ektiga aylantiradi.
Ikkinchidan, yangi axborot texnologiyalaridan ta’lim-tarbiya jarayonida
quyidagi shakllarda foydalanish mumkin bo’ladi:
·muayyan pedmetlarni ukitishda kompyuter darslari;
·kompyuter darslari—kurgazmali material sifatida;
·talabalarning guruxli va frontal ishlarini tashkillashtirishda;
·talabalarning ilmiy izlanishlarini tashkillashtirishda;
·talabalarning ukishdan bush vaktlarini to’g’ri tashkil qilish masalalarini xal
yetishda va x.k.
Mexnat samaradorligining bundan keyingi o’sishi va farafonlik darajasini
ko’tarish. katta xajmdagi multimediya axborotini (matn, grafika, video tasvir,
tovush, animatsiya) qabul qilish ishlashga yangi intellektual vositalar va inson
mashina interfeyslardan foydalanish asosidagina yerishish mumkin.
Informatikada mexnat unumdorligini oshirish suratlari etarli bo’lmasa, butun
halq xo’jaligida samaradorligini o’sishi anchagina kamayib ro’y berishi mumkin.
Xozirgi dunyodagi barcha ish joylarining 50 foizi ga yaqin axborotni qayta
ishlash vositalari bilan ta’minlangan..
Jamiyatni axborotlashtirish, yangi axborot texnalogiyalari bilan ta’minlash
insonlarning turli – tuman ma’lumotlarga bo’lgan ehtiyojini qondirishda muxim
o’rin tutadi.
Inson axborot olami ichra yasharkan , voqeya xodisalar jarayonlarning bir –
biriga aloqadorligini, o’zaro munosabatlari va moxiyatni tashkil yetish ,o’z
xayotidan kelib chiqayotgan murakkab savollarga ilmiy javob topish maqsadida
ko’pdan - ko’p dadil va raqamlarga murojat qiladi.
Axborot tufayli nazariya amalyot bilan birikadi. Amaliyot nazariyasi
nazariya yesa amalyotsiz mavjud ham bo’lmaydi ,rivojlanmaydi ham.
Zavodlarimizning asosiy maqsadi informatika vositalarining ahamiyati
to’g’risida fikir yuritish yemas, balki jamiyatning axborotga bo’lgan yextiyojini
qondirishdagi usul va vositalar to’g’risida tushunchaga yega bo’lishdir .
Mazkur ehtiyoj doim mavjud bo’laveradi va biror -bir axborotli muxit
doirasida qondiriladi. «Axborotli muxit» tushunchasiga xozirgi kunda ingformatika
masalalarini o’rganishda muxim o’rin yegallaydi. Insoniyatni o’rab tturgan muxit
o’z xizmatlariga ko’ra turlichadir – tabiy siyosiy, ijtimoiy, milliy va oylaviy ruxiy
bo’lishi munkin. Aniqrog’i bular xar birimiz yash bir butun muxitninig
tekisliklaridir.
Mazkur tekisliklarining markazida axborotli muxit turadi va u barcha
axborotli odimlarni boshqaradi: voqealikning moddiy axborotli muxitni boshqarish
vositalari – yenergetik tamonlarini to’ldiradi, rivojlantiradi va bunda u turli
ijtimoiy faktorlar bilan chambarchas bog’liq bo’ladi.
Axborotli muxitning tabiyatni tushunishda axborotning bilimga aylanishini
o’rganish katta ahamiyatga yega. Bir qarashda bir xildak tuyiladi ammmo ular
munosabatini chuqurroq o’rganishda axborotda bilimning kommunikativ «boshqa
vositalar» o’rtasidagi bog’liqlik xususiyati borligini ko’ramiz.
Jamiyatda odamlar o’rtasidagi aloqa faktori bo’limlar o’rtasidagi «ko’prik» -
bu axborotdir. Demak ,bilimni «o’zi uchun» axborotga aylantirish mexanizii
axborotli muxitini vujudga keltirishda aloxida o’rin yegallaydi. +adimda axborotli
muxit juda qashshoq bo’lib ,u tor doiradagi yeng kerak va chekli ma’lumotlar
majmuasidan iborat yedi, bu xol odamlar orasidagi bog’liq doirasini ming yillab
chegaralab keladi va odamning jamiyat axborotli muxitidagi xissani kamaytirib
yuboradi.
Bugungi kunda ijtimoiy turli ko’rinishdagi axborotlar majmuasi keng va
rivojlangan bo’lib ,uning jamiyatda tutgan o’rni behisobdir.
Oxirgi davrda axborotli muxitda katta o’zgarishlar bo’lib bormoqda. Ana
shu o’zgarishlar qog’ozsiz texnologiya zaruriyatini keltirib chiqaradi. Bu yesa o’z
navbatida, EHM ning yanada keng rivojlanishiga sabab bo’ladi. Axborotli
muxitning kelajakda inson xayotida o’rni va ahamiyati, bugungi holatdan ancha
yuqori bo’lishi uchun bajarilishi lozim bo’lgan vazifalar qo’llamini kegaytirish
talab etiladi..
Respublikamizda axborotlashtirish keng yo’lga qo’yilishi bilan undagi xar
bir fuqoroga kerakli paytda, kerakli miqdorda, kerakli sifatda olish imkoniyatlari
ochilmoqda. Respublikamizdagi viloyatlar, shaxarlar, tumanlarga qarashli
korxonalar, tashkilotlar va muassasalar zamonaviy kompyuter texnikalari bilan
jixozlanib, ular maxsus qurilmalar (teleforin tarmog’i, modem va boshqalar)
yordamida axborotlarni uzatish va qabul qilish imkoniyatiga yega bo’lmoqda.
Insonning iqsodiy, yekologik, siyosiy va boshqa soxalarda fikirlash doirasining
kengayishi axborotli muxitninig sifat va miqdor jixatdan o’zgari ,yangi xusiyatga
yega bbo’lgan axborotli muxitning kelib chiqishiga sabab bo’lmoqda.
Demak axborotlashtirish vaqtinchalik tadbig’ yemas, rivojlanishning zarur
vositasidir va axborotli muxitning hozirgi rivojlanish darajajasidagi holatini
informatikasiz qo’llab bo’lmaydi. Axbortllarni tez, sifatli yg’ish saqlash, qayta
ishlash va uzatish kabi vazifalarni bajarishda hisoblash texnikasining xizmati
beqiyos yekaniga ishonch hosil qilmoqda. Iqsodiyotning boshqarishdagi
o’zgarishlar, bozor munossabatlarga o’tish buxgalteriya hisobini tashkil qilish va
olib berishga katta ta’sir ko’rsatadi. Hisobning xalqaro tizimlarga o’tishi amalga
oshirilmoqda bu uning uslubiyatini yangi shakillarini ishlab chiqarishni talab qilad.
Buxgalteriya hisobining axborot tizimi va uning kompyuterda ishlab chiqarishning
tashkil qilishning ananaviy shakillari katta o’zgarishlarga uchragan. Hisobchidan
korxona moliyaviy holatining ob’ektiv baholarini bilish, moliyaviy tahlil usullarini
yegallash, qimmatli qog’ozlar bilan ishlashni bilish bozor jarayonlarida pul
mablag’lar investitsiyalarini asoslash va boshqalar talab qilinadi.
Axborot
texnologiyasining
vujudga
kelishi
va
rivojlanishini
belgilovchi ichki va tashqi omillar mavjud bo’lib, ular quyidagilar:
Ichki omillar.
Tashqi omlilar.
Dostları ilə paylaş: |