Kasbiy faoliyat psixologiyasi

Psixika taraqqiyotida faoliyatning yetakchi o’rin tutishi prinsipi
inson 
psixikasining mehnatda yuzaga kelishi va faoliyatda tarkib topishidan kelib 
chiqadi. Shunga ko‘ra, psixikani kishining amaliy faoliyatidan ayrim holda 
o‘rganish mumkin emas. 
Psixik hodisalarning o’zaro bog’liqlik prinsipi
bizning ichki dunyomiz 
yagona, bir butun ekanligidan, ma‘lum shart-sharoitlarda shakllangan, muayyan 
shaxslarga xos miyaning mahsuli ekanligidan kelib chiqadi. Shu jihatdan 
shaxslarning ayrim tomonlarini, uning psixikasini o‘rganishning o‘zi asosiy 
maqsad bo‘lib qolmasligi kerak. Har bir tekshirishda biror psixik hodisaning 
boshqa psixik hodisalar bilan uzviy aloqasini va ta‘sirini hisobga olish lozim 
bo‘ladi. 
Psixik faoliyatni o’rganishda obyektivlik prinsipi
boshqa tekshiruvchilar 
qatori psixologdan ham hodisaning aniq tafsilotlarini o‘rganishni, real holatni 
ifodalamaydigan shoshilinch umumlashtirish va xulosalarga yo‘l qo‘ymaslikni 
talab qiladi. 
Nazariya bilan amaliyotning bog’liqligi prinsipi
nazariya amaliyot uchun 
asos ekanligini, u o‘z qobig‘iga o‘ralib olmasdan amaliyot uchun yangi-yangi 
yo‘nalishlar ko‘rsatishni anglatadi. 
Kasbiy faoliyat psixologiyasi fanining bu prinsiplari birgalikda qo‘llaniladi 
va ular har bir aniq psixologik metodning asosini tashkil qiladi. 
Shaxsning ong osti holatini chuqur va har tomonlama o‘rganishga imkon 

---

16 
beradigan psixoanaliz metodi kasbiy psixologiya uchun muhim hisoblanadi. 
Psixoanaliz jinoiy xatti-harakat motivlari, murakkab nizolarning haqiqiy 
sabablarini tadqiq etish darajasini aniqlashda keng qo‘llaniladi. 
Mamlakatimizda huquqiy davlat qurish va fuqarolik jamiyatini shakllantirish 
jarayonining borishi ichki ishlar idoralari xodimlari zimmasiga bir qator yangi 
vazifalarni yuklaydi. 
Kasbiy faoliyat psixologiyasining asosiy vazifasi shaxsning ichki his-
tuyg‘ularini o‘rganish, ish faoliyatida kelib chiqadigan subyektiv va obyektiv 
sabablarini o‘rganishdir. 
Shu bilan birga, bu fanni o‘rganish jarayonida quyidagi omillarga alohida 
e‘tibor muhimdir: 
-
betartibsizlikning oldini olish; 
-
betartibsizlikni batamom tugatish; 
-
soha egalari o‘rtasida muloqot madaniyatini shakllantirish; 
-
fuqarolarning huquqiy bilimdonligini oshirish; 
-
inson omilini birinchi o‘ringa olib chiqish. 
Kasbiy faoliyat psixologiyasi fanini o‘qitishda quyidagilarga e‘tiborni 
qaratish zarur: 
-
bo‘lg‘usi kimyoviy tehnologiya soha egalarini kasbiy psixologik bilimlar 
bilan qurollantirish; 
-
kasbiy vazifalarni hal etishda olingan nazariy bilimlardan mohirona 
foydalanish va ularni hayotga, amaliyotga tatbiq etish; 
-
mutaxassisligiga xos zamonaviy kasbiy fazilatlarni har tomonlama 
shakllantirish; 
-
kimyoviy tehnologiya soha yo‘nalishida ta‘lim olayotgan mutaxassislarning 
kasbiy qobiliyatlarni har tomonlama rivojlantirish; 
-
kasbiy sezgirlik, xotira, tafakkur, fuqarolar bilan muloqotda bo‘lish va 
psixologik aloqa o‘rnatish mahoratiga ega bo‘lish. 
Kasbiy faoliyat psixologiyasi fani ana shu vazifalarning maqsadi va 

---

17 
ko‘lamidan kelib chiqqan holda quyidagi bir qator vazifalarni bajaradi: 
1)
kimyoviy va psixologik bilimlarni chuqur o‘rganish hamda ularni ilmiy 
jihatdan sintezlash; 
2)
kimyoviy tehnolologiya tushuncha va kategoriyalarining kimyoviy-
psixologik mohiyatini ochib berish; 
3)
kimyo sohasi xodimlariga oid asosiy obyekt - inson xulq- atvorining ruhiy 
jihatlarini tushuntirish; 
4)
kimyo sohasi munosabatlarga kirishayotgan subyektlar o‘rtasidagi psixik 
jarayonlarni o‘rganish va ularning ruhiy holatlarini ko‘rsatish; 
5)
jamiyatning ijtimoiy holatini tartibga solishni yanada takomillashtirish 
uchun tavsiyanomalar ishlab chiqish; 
6)
kimyo sohasi xodimlari uchun psixologik xizmat ko‘rsatish taktikasi va 
metodikasini ishlab chiqish. 
Shu ma‘noda, kimyo sohasi xodimlari uchun psixologik bilimlar ijtimoiy 
kategoriyalar (motiv, maqsad, shaxs va boshq) ni va alohida ijtimoiy vazifalar, 
ya‘ni psixologik ekspertizasini tayinlash, tarkibini klassifikatsiya qilish muhim 
ahamiyatga ega.