Kashfiyot va ixtirolar

Qum 
soati 
ichidagi 
qum bir idishdan ikkin­
chi idishga o'rtada qoldirilgan teshik orqali 
0
‘tadi. Tepa shishadagi 
barcha qum pastga tushgach, soat teskarisiga to ‘nkarib qo'yiladi 
va yana xuddi shu tarzda davom etadi.
M exanik soatlar 
0 ‘rta asrlarda Yevropada paydo bo'lgan. Soat 
millari zanjirga o'rnatilgan tosh yordam ida harakatlangan. Tosh 
aylanachalarga birlashtirib qo'yilib, pastga tortib turgan. Keyinroq 
soat millari aniq vaqt oralig'ida harakatlanishi uchun ichidagi ayla- 
nalarning chekka qismini qirrali qilib yasay boshlashgan. Shundan 
key in soat millari tez aylanmasdan, sekin harakatlana boshlagan.
Toshli soatlarni devorga osish mumkin bo'lgan, biroq ularni olib 
yurishning iloji yo'q edi. Ilk 
cho‘ntak soatlarni 
XVI asrda nemis us- 
tasi 
P ete r Genleyn 
ixtiro qilgan. U soat ichidagi toshni prujinaga 
almashtirgan va ularni bo'yinga osib yoki cho'ntakda olib yurish 
mumkin bo'lgan.
Qulayligi bilan ajralib turadigan 
q o ‘l soatlari 
1809-yilda om m a­
ga kirib keldi. Istalgan vaqtda vaqtni bilib turishning imkonini bera- 
digan bunday qo'l soatlarini odam lar yuqori baholashdi.

---

Ko‘z uchun asbob-uskuna
Hech kimga sir emaski, insoniyatning ko'rish qobiliyati mukam- 
mal emas. Misol uchun, mushuklar odam larga nisbatan aniqroq 
ko'ra olishadi. M ushuklar yorug'likda ham, qorong'ulikda ham nar- 
salarni birdek ajrata olishadi. Turli sabablar oqibatida ko'rish q o ­
biliyati susaygan odam lar nima qilishsin? Bunda birinchi navbatda 
yordam ga optika asboblar keladi.
Dastlabki 
ko‘zoynaklar 
1280-yilda italiyalik fizik 
Salvino del
Arm ati 
tom onidan ishlab chiqilgan. Armati yaratgan ko'zoynaklar 
ikkita qavariq shishali linzalardan iborat bo'lib, ular buyumlarni kat- 
talashtirib ko'rsatardi. Natijada yanada aniqroq ko'rish imkoniyati 
yuzaga kelgan. Linzalar shikastlanm asdan uzoq saqlanishi uchun 
doiralar ichiga joylashtirilib ikkisini o'rta d a birlashtirilgan.
Bir qarashda ko'zoynak ta- 
qib yurish juda osondek tu- 
yuladi, lekin tuzuvchi olimlar 
300 yil tinmay, uni taqishning 
yanada qulay usullarini izlash- 
gan. Avval monokl - bir oynali, 
uzun dastakli ko'zoynaklar, ke- 
yin esa katta ikki qavat shishali 
binokl paydo bo'lgan. Bunday 
binokllarni burun ustiga ta- 
qish mumkin bo'lgan. Keyinroq 
ko'zoynakni shlyapa bilan bir­
lashtirib ko'rishdi. Oxir-oqibat 
hozirgilarga o'xshash quloqqa
Ко ‘zoynak xiralashgan ко ‘rish
qobiliyatini tuzatadi

---

n
Shishani eritish usulini insonlar ancha vaqt ilgari
o'rganishgan. Biroq qalin shisha ko'zoynak uchun
mos kelmasdi. Buning uchun yupqa, rangsiz va shaffof
shisha bo'lishi kerak edi. Bunday shishaning siri XIII asrda
Venetsiyada aniq landi. Biroq XVI asrga qadar bu o'ta max-
fiy sir sifatida saqlab kelingan.
taqiladigan ko'zoynaklar ishlab chiqildi. Kontakt linzalari yorda­
mida ko'z nurini oshirish g'oyasi buyuk rassom va olim Leonardo 
da Vinchiga tegishli. XVIII asrda sinovchi olim lar