Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mirzo Tursunzadə 1911-1977 2 105 illiyi
- Rabindranat Taqor 1861-1941 7 Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org 155 illiyi
- Mixail Bulqakov 1891-1940 15 Ə d ə b i y y a t
- 125 illiyi Rus yazıçısı 166
- Oljas Süleymenov 1936 18 Ə d ə b i y y a t
- Mayis Ağabəyov 1941 1 Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.az.wikipedia.ru 75 illiyi
|
MA Y Mirzo Tursunzadə 1911-ci il may ayının 2-də Tacikistan Respublikasının Qaratağ kəndində anadan olmuşdur. İlk təhsilini sovet məktəbində almış, 1925-ci ildə pedaqoji texnikuma daxil olmuşdur. 1930-cu ildə Tacikistan Maarif İnstitutunu bitirmişdir. Əmək fəaliyyətinə “Tacikistan komsomolu” qəzetində başlamış, ümumi şöbənin müdiri və qəzetin məsul katibi vəzifələrində işləmişdir. A.S.Puşkin adı- na Musiqili dram teatrında ədəbi hissənin rəhbəri olmuşdur. Yaradıcılığa gənc yaşlarında həvəs göstərmiş, əsərlərini rus və tacik dillərində yazmışdır. 1932-ci ildə kiçik hekayələri, şeir və oçerkləri toplanmış ilk “Qələbə bayrağı” məcmuəsi çapdan çıxmışdır. XX əsrin 30-cu illərində “Hökm”, “Xosrov və Şirin” poemalarını yazmış, Böyük Vətən müharibəsi illərində isə folklor motivləri əsasında “Tahir və Zöhrə” poemasını çap etdirmişdir. Ədibin ideya-bədii cəhətdən ən ka- mil əsəri olan “Şeirlər” (1939) adlı ki- tabında dünya müharibələrinin ağrı- acıları ifadə olunmuş, xalqlar dostluğu və vətənpərvərlik tərənnüm edilmişdir. Böyük Vətən müharibəsindən sonra M.Tursunzadə yaradıcılığının başlıca mövzularını tacik xalqının taleyi, onun azadlığı uğrunda mübarizə təşkil edirdi. Bu cəhətdəndə şairin “Hindistan ballada- sı” (1947-1948), “Mən azad Şərqdənəm” (1950) silsilə əsərləri xüsusilə diqqət cəlb etmişdir. Sülh uğrunda mübarizə, azad- lıq mübarizəsi “Asiyanın səsi” (1956), “Əbədi nur” (1957) və s. poemalarının başlıca mövzuları olmuşdur. “Arabaçı Həsən” (1954) adlı epik poemasında isə şair istedadındakı epik keyfiyyət bütün qabarıqlığı ilə özünü göstərmişdir. Görkəmli şairin həmçinin Azərbaycana həsr edilmiş şeirləri və Azərbaycan po- eziyasından nümunələri vardır. Onun şeirlərinin bir qismini Azərbaycan dilinə şair Qasım Qasımzadə tərcümə etmişdir. 1946-cı ildən Asiya və Afrika xalqla- rı Həmrəylik Komitəsinin sədri və Taci- kistan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin sədri, 1959-cu ildən SSRİ Yazıçılar İttifa- qı İdarə heyətinin katibi, həmçinin SSRİ Ali Sovetinin deputatı (2-9-cu çağrış) ol- muşdur.
1948-ci ildə SSRİ Dövlət mükafatı, 1960-cı ildə Lenin mükafatı, 1961-ci ildə Tacikistanın Xalq şairi, 1967-ci ildə isə Sosialist Əməyi Qəhramanı adına, 1968- ci ildə “Hindistan balladası” şeirlər kita- bına görə C.Nehru adına Beynəlxalq mü- kafata layiq görülmüşdür. Mirzo Tursunzadə 1977-ci il sentyabr ayının 24-də vəfat etmişdir. 1978-ci ildə Reqar şəhəri onun adını daşımış, 1981-ci ildə isə beynəlxalq mükafat təsis edilmiş- dir. 1981-ci ildə Pamirin zirvələrindən birinə onun adı verilmişdir. 2011-ci ildə YUNESKO-nun qərarı ilə həm Tacikistanda, həm də bütün dünya- da görkəmli tacik şairi M.Tursunzadənin 100 illik yubileyi təntənəli şəkildə qeyd edilmişdir. Mirzo Tursunzadə 1911-1977 2 105 illiyi Tacik şairi 164 Dünya ədəbiyyatı MA Y Rаbindrаnаt Tаqоr 1861-ci il may ayının 7-də Kəlküttə şəhərində аnаdаn оlmuşdur. İlk təhsilini Şərq seminari- yasında almış, sonra təhsilini Benqali- ya Akademiyasında davam etdirmişdir. Kəlküttə və Lоndоn Univеrsitеtlərində аli təhsil аlmışdır. Benqal dilinin, tariх və mədəniyyətinin mahir bilicilərindən sayılırdı. Şeirlərini hələ uşaq ikən yazma- ğa başlamış, ilk şeir və məqalələri “Qya- nanker” jurnalında çap edilmişdir. Taqo- run “Şairin tarixçəsi” adlı ilk poeması isə 1878-ci ildə işıq üzü görmüşdür. XIX əsrin 80-ci illərinin əvvəllərində gеniş ictimаi-siyаsi fəаliyyət göstərmiş, “Brаhmо Çаmаc” dini-islаhаt və mааrif cəmiyyətinin kаtibi оlmuşdur. 1880-ci ildə Taqor “Mənzərələr və mahnılar”, “Diyezlər və bemallar” adlı yeni şeirlər məcmuələrini nəşr etdir- mişdir. 1883-cü ildə Hindistanın orta əsrlər həyatından bəhs edən “Bautha- kuranir Hat” adlı ilk romanı və məhşur “Tərkidünya” pyesi çap olunmuşdur. Bu pyesdə tərkidünyalıq, mücərrəd fəlsəfi mühakimələr yazıçı tərəfindən pislənir, insan şəxsiyyəti və onun yer üzərində se- vinci isə alqışlanırdı. Onun “Düşüncələr” adlı məqalələr və “Şəhər mahnıları” adlı şeir məcmuələri də məhz bu mövzuya həsr edilmişdir. XX əsrin 90-cı illərində yetkin bir ya- zıçı, görkəmli ictimai xadim kimi tanın- mış və “Manoşlar” (1890), “Qızıl qayıq” (1892), “Çitranqada” (1893), “Kotha” (1898) adlı bir sıra şeir məcmuələrini çap etdirmişdir. 1891-1892-ci illərdə ilk icti- mai psixoloji romanlarından olan “Gözdə qum dənəsi” və “Fəlakət” romanlarını yaz- mış və bununla da benqal ədəbiyyatında bu janrın əsasını qoymuşdur. 1905-ci ildən Tаqоr Bеnqаl Milli Azаdlıq hərəkаtının rəhbərlərindən biri оlmuş, vətənpərvər ruhlu şеirlər, roman və pyеslərində dinindən аsılı оlmаyаrаq bütün hindliləri milli istiqlаliyyət uğrundа mübаrizədə birliyə çаğırmışdır. “Bаğbаn”, “Köçən quşlаr” lirik şеir tоplulаrı da Tаqоrа gеniş şöhrət gətirmişdir. 1913-cü ildə Nоbеl mükаfаtınа lаyiq görülmüşdür. Yazıçının böyük irsi hind ədəbiyyatının inkişafında tam bir əsri təşkil etmişdir. Hind ədəbiyyatında hekayə janrının əsasını qoymuşdur. Taqorun “Fəlakət” romanı 1928-ci ildə Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş, 1958- ci ildə Əli Səbrinin tərcüməsində yenidən çap olunmuşdur. Həmçinin “Hekayələr” (1956), “Bibha sahili” (1959), “Məhəbbət çələngi” (1961) əsərləri də dilimizə tərcümə olunmuşdur. Onun “Хаlqın ruhu” (“Canaqana- mana”) şеiri Hindistаnın milli himninə çеvrilmişdir. 1912-1932-ci illərdə o, dün- yanın beş qitəsinin 30-dan çoх ölkəsinə səfər etmiş, dövlət başçıları, dini liderlər və görkəmli ziyalılarla görüşmüşdü. Asi- yanın ilk Nobel laureatı (1913-cü il) Oks- ford universitetinin, habelə dörd Hindistan universitetinin fəхri doktoru seçilmişdir. Rаbindrаnаt Tаqоr 1941-ci il аvqust ayının 7-də Hindistanda, Kəlküttə şəhərində vəfаt еtmişdir. 1961-ci il may ayının 7-də Ümumdün- ya Milli Şurasının qərarı ilə böyük hind yazıçısı, görkəmli ictimai xadim Rabind- ranat Taqorun anadan olmasının 100 illiyi təntənəli şəkildə qeyd olunmuşdur.
165 Dünya ədəbiyyatı MA Y Mixail Afanasyeviç Bulqakov 1891-ci il may ayının 15-də Kiyev şəhərində, ziyalı ailəsində anadan ol- muşdur. İlk təhsilini Birinci Kiyev Gimnaziyasında almış, 1909-cu ildə gimnaziyanı bitirərək Kiyev Univer- sitetinin tibb fakültəsinə daxil olmuş, 1916-cı ilin oktyabrında universiteti əla qiymətlərlə bitirmişdir. Könüllü olaraq cənub-qərb cəbhəsində Qırmı- zı Xaç cəmiyyətinin qospitallarında həkim kimi çalışmışdır. Sonra hərbi xidmətə çağırılaraq Smolensk quber- niyasına köçürülmüş, əvvəlcə kənd xəstəxanasında, 1917-ci ilin sentyab- rında Vyazma şəhər xəstəxanasında, dekabr ayından isə Moskvada həkim kimi fəaliyyətə başlamışdır. 1926-ci ildə yazdığı “Gənc həkimin qeydləri” adlı kitabında məhz həkim kimi fəaliyyət göstərdiyi illəri qələmə al- mış, həkimlik etdiyi illərdə rastlaşdığı hadisələrdən söz açmışdır. 1919-1920-ci illərdə bir neçə hekayə və felyeton yazmış, ədəbiyyata maraq ona həkimlik fəaliyyətinə həmişəlik son qoymağa vadar et- mişdir. M.Bulqakov yerli qəzetlərlə əməkdaşlıq etməyə başlamışdır. 1921- ci ildən etibarən Moskvada yaşayan Bulqakovun “Ağ qvardiya” adlı ilk ro- manı (1925-1927; roman bütünlükdə yalnız 1966-cı ildə SSRİ-də çapdan çıxmışdır) işıq üzü görmüşdür. 1925-ci ildə “İblisnamə” adlı satirik hekayələr toplusu çapdan çıxmışdır. Hekayələrin əsas mövzusunu məişət eybəcərlikləri təşkil edirdi. 1926-cı ildə Moskva Bədii Akademik Teatrında yazıçının “Turbinlər ailəsinin günləri” pyesi, 1926-1929-cu illərdə Vaxtanqovun Te- atr studiyasında “Zoykanın mənzili”, 1928-1929-cu illərdə isə Moskva Ka- mera teatrında “Tünd qırmızı ada” pyesləri səhnəyə qoyulmuşdur. “Ağ qvardiya” və “Turbinlər ailəsinin günləri” əsərləri yazıçıya ən çox uğur gətirən əsərlərdən hesab olunur. 1936-cı ildə qələmə aldığı və ona dünya şöhrəti gətirən “Master və Marqarita” (Usta və Marqarita) əsəri geniş oxucu kütləsinin ixtiyarına - yazılandan 30 il sonra (1966-cı ildə) verilmişdir. Romanda mənəvi-əxlaqi problemlərə toxunulmuş, haqq-ədalət qarşısında hər kəsin məsuliyyət daşı- dığı göstərilmişdir. Mixail Bulqakov həyatının son illərində “Qara dəniz” (1937) operası- nın librettosunu, “Minin və Pojarski” (1937), “Dostluq” (1937-38) və başqa əsərlərini qələmə almışdır. Görkəmli rus yazıçısı Mixail Bul- qakov 1940-cı il mart ayının 10-da uzun sürən xəstəlikdən sonra, Moskva şəhərində vəfat etmişdir.
166 Dünya ədəbiyyatı MA Y Oljas Ömər oğlu Süleymenov 1936-cı il may ayının 18-də Alma-Ata şəhərində anadan olmuşdur. 1954-1959-cu illərdə Qazaxıstan Dövlət Universitetinin geo- logiya fakültəsində, 1961-1962-ci illərdə isə M.Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunda təhsil almışdır. 1962-ci ildə Qazaxıstan Dövlət Universitetinin aspiranturasına daxil olmuş, elə həmin il Yazıçılar İtti- faqına üzvlüyə qəbul olunmuşdur. 1962- 1971-ci illərdə “Kazaxskaya pravda” qəzetində ədəbiyyat məsələləri üzrə işçi və “Qazaxfilm” kinostudiyasında baş re- daktor, “Prostor” jurnalında Jurnalistika şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışmış- dır. Əsərləri 1959-cu ildən etibarən işıq üzü görmüş, “Torpaq insana təzim et!” poeması (1961), “Yel qanadlı atlar” (1961), “Nurlu gecələr” (1962), “Gündo- ğana” (1964), “Gil kitabə” (1969) və baş- qa şeir kitabları nəşr edilmişdir. Kinos- tudiyada işlədiyi illərdə “Atalar yurdu” (1966), “Göy marşrut” (1968), “Qış çöl sezonu deyil” (1972), “Raketçi” (2007), “Mahabbat” (2008) və s. filmlərin ssenari müəllifi olmuşdur. 1975-ci ildə rus dilində yazdığı “Az i Ya” əsərində elmi-tarixi əsaslandırma yolu ilə türk xalqlarının ta- rixi və mədəniyyətinin qədimliyi və türk mədəniyyətinin şumer mədəniyyətinin varisi olduğunu sübuta yetirmişdir. La- kin kitab Qazaxıstan KP MK-nın 17 iyul 1976-cı il tarixli qərarı ilə siyasi xarakterli olduğuna görə satışdan yığışdırılmışdır. 1971-1981-ci illərdə Qazaxıstan Ya- zıçılar İttifaqının katibi, 1981-1983-cü illərdə Qazaxıstan Kinematoqrafçılar İtti- faqı İdarə heyətinin birinci katibi, 1983- cü ildə isə Yazıçılar İttifaqının birinci katibi seçilmişdir. 1989-cu ildə “Nevada- Semipalatinsk nüvə əleyhinə hərakat”ın və Qazaxıstan Xalq Konqress Partiyası- nın əsasını qoymuşdur. 1990-cı ildə Türk Xalqları Konqresinin keçirilməsində onun müstəsna xidmətləri olmuş və həmin il Qazaxıstanın Xalq yazıçısı fəxri adını al- mışdır. 1991-ci ilə qədər bir neçə çağırış Qazaxıstan və SSRİ Ali sovetinin deputa- tı olmuşdur. 1990-cı ilin 20 yanvar faciəsi ilə əlaqədar olaraq Azərbaycan xalqına baş- sağlığı vermək üçün Bakıya gəlmiş və Kremlin Qurultaylar sarayında faciənin günahkarlarını tənqid etmişdir. Türkologiya sahəsində qazandığı bö- yük nailiyyətlərə görə 2002-ci ildə Kül- Tegin mükafatına, “Otan” ordeni, Uk- raynanın yüksək dövlət mükafatlarından “V dərəcəli Müdrik Yaroslav” (“Yaros- lav Mudrı”), 2006-cı ildə Azərbaycanda “Şöhrət”, 2011-ci ildə isə “Dostluq” ordenlərinə layiq görülmüşdür. İnquşeti- ya Respublikasının “Xidmətlərinə görə” ordeni (2004), Türkiyə Cümhuriyyətinin “Türk dünyasına qatqılarına görə” ulus- lararası ödülünə layiq görülmüşdür. Di- aloq Avrasiya Platformasının yaradı- cılarından və fəal iştirakçılarındandır. YUNESKO-da Qazaxıstanın səlahiyyətli nümayəndəsidir. Oljas Süleymenov 1936 18 Ə d ə b i y y a t Az-Ya /O.Süleymenov; tərc. N.Səfərov; red.: Q.Alxanova, T.Rüstəmova; [Azərb. Resp. Nazirlər Kabi- neti yanında Tərcümə Mərkəzi].- Bakı: Tərcümə Mərkəzi, 2015.- 358 s. Kuman nəğməsi: [məqalələr, şeir və poemalar] /O.Süleymenov.- Bakı: [MBM], 2011.-271 s. Şeirlər/O.Süleymenov //Ədəbiyyat qəzeti.- 2015.- 28 fevral.- S.22. Axşamüstü: şeirlər /O.Süleymenov //Ədəbiyyat qəzeti.- 2015.- 13 iyun.- S.14. Фейзуллаева, А. Олжас Сулейменов: опыт спектрального исследования творческой деятельности /А.Фейзуллаева; ответ. ред. Б.Набиев.- Баку: Şərq-Qərb, 2009.- 222 c. 80 illiyi Qazax yazıçısı 167 167 Rəssamlıq.Heykəltəraşlıq.Memarlıq MA Y Mayis Əlişir oğlu Ağabəyov 1941-ci il may ayının 1-də Bakı şəhərində ana- dan olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra 1956-cı ildə Ə.Əzimzadə adına Rəssamlıq məktəbinə, görkəmli rəssam Vəcihə Səmədovanın sinfinə daxil ol- muşdur. Elbəy Rzaquliyevlə tanışlıq isə onda kino rəssamlığına həvəs oyatmış- dır. Rəssamlıq məktəbini bitirdikdən sonra Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutuna qəbul olun- muş, 1969-cu ildə institutun rəssamlıq fakültəsini bitirmişdir. Kinoda ilk işinə kinorejissor E.Quliyevin çəkdiyi “Biri vardı, biri yox” bədii filmində rəssam assistenti kimi başlamış, 1970-ci ildə kinorejis- sor T.Tağızadənin “Yeddi oğul istərəm” bədii filminə geyim eskizləri çəkmişdir. 1970-ci ildə E.Rzaquliyevlə birgə C.Cabbarlının “Sevil” kinooperası- na rəssam assistenti kimi dəvət almış, sonralar “Həyat bizi sınayır” (1972), “Nəsimi” (1973), “Babək” (1979), “Ni- zami” (1982), “Ötən ilin son gecəsi” (1983), “İntizam” (1983), “Gümüş- göl əfsanəsi” (1984) və s. filmlər onu Azərbaycanın görkəmli kinorəssamı kimi tanıtdırmışdır. 30-dan artıq bədii və sənədli filmə rəssam kimi quruluş vermişdir. 2008- ci ildə gənc kino rəssamlarına sənətin incəliklərini öyrətmək məqsədil “Kinoda rəssam işi” monoqrafiyasını yazmışdır. “Ana uşaqları”, “Nardaran mənzərə- ləri”, “Sükut”, “Qırmızı ay”, “Qadınlar” və s. kimi əsərlərində müasir rəngkarlığın bütün elementlərindən istifadə edərək maraqlı kompozisiyalar yarada bil- mişdir. Qrafika sahəsində də uğurlu əsərlərin müəllifidir. Onun 40-dan çox qrafik işlərində parlaq rənglərlə çəkilmiş ştrixlərdən istifadə olunmuşdur. Əsərləri Almaniya, Türkiyə, Fran- sa, İspaniya, Vyana, London, Moskva və digər ölkə və şəhərlərdə sərgilənir, Moskvada Şərq Xalqları Muzeyi və Bədii Fondda, Azərbaycan muzeylərində, eləcə də İspaniya, Yaponiya, Fransa, Al- maniya, Rusiya, Türkiyə kimi ölkələrdə şəxsi kolleksiyalarda saxlanılır. 1996-cı ildən Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində müəllim kimi fəaliyyət göstərir. Hal- hazırda Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Akademiyasının Akademik rəngkarlıq kafedrasının professorudur. Kino sənətindəki xidmətlərinə görə müxtəlif mükafatlara layiq görülmüşdür. Onun quruluşçu rəssam kimi işlədiyi filmlər “Qızıl Sibilla” (1977, İspaniya), “Gümüş Sibilla” (1997, İspaniya), “Qı- zıl Zanbaq”(1997, Daşkənd), “Humay” (1997, Bakı), “Anapa” prizi (1997, MDB və Latviya) kimi mükafatlara layiq gö- rülmüşdür. 2006-cı ildə Azərbaycan Ki- nematoqrafçılar İttifaqının V “Qızıl Çı- raq” mükafatını almışdır. 1990-cı ildə “Əməkdar rəssam”, 2000-ci ildə Azərbaycan Respublika- sı Prezidentinin Sərəncamı ilə “Xalq rəssamı” fəxri adına layiq görülmüşdür. 2004-cü
ildən Prezident təqaüdçüsüdür.
168 MA Y Cəbrayıl Əzimov 1926-1969 Ə d ə b i y y a t Əzimov Cəbrayıl // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: 10 cilddə.- Bakı, 1980.-C. IV.-S.149. Fərəcov S. Filmlərin bədii tərtibat us- tası /S.Fərəcov // Mədəniyyət.- 2015.- 13 may.- S. 13. Kazımzadə, A. “Uzaq sahillərdə”, “Qızmar günəş altında” yaşayan sənətkar: [Kino rəssamı Cəbrayıl Əzimov haq- qında] /A.Kazımzadə // Mədəniyyət.-2011.- 28 oktyabr.- S. 10. Reyhan. Kino rəssamı Cəbrayıl Əzimovun 85-illik yubileyi qeyd edildi: Reyhan // Mədəniyyət.-2011.-2 noyabr.-S.11. Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|