Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Siyasət.Hüquq.Hərbi iş
- Mədəniyyət.Maarif.Təhsil
- Texnika.Mühəndis işi
- Şuşa rayonunun işğalı günü (08.05.1992)
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org Əhmədağa Muğanlı 1926-2001 90
- İ n t e r n e t d ə www.anl.azwww. az.wikipedia.org www.azyb.net 70 illiyi
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org 115 illiyi Aşıq
|
Milli Qəhrəmanlar Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Paşayev Baxşeyiş Xanəhməd oğlunun (01.05.1936-12.07.1992) anadan olmasının 80 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Əliyev İlham Müzəffər oğlunun (05.05.1961- 19.08.1990) anadan olmasının 55 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Yəhyayev Elşad Məmmədhənifə oğlunun (05.05.1966-20.06.1992) anadan olmasının 50 illiyi Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Həsənov İlham Gülbala oğlunun (06.05.1976- 17.03.1995) anadan olmasının 40 illiyi
General-mayor Abbasov Akim Əli oğlunun (25.05.1911-29.02.1992) anadan olmasının 105 illiyi
Tarix elmləri doktoru, professor Şükürov Kərim Kərəm oğlunun (10.05.1956) anadan olmasının 60 illiyi İran tarixçisi Qumi Qazi Əhmədin (18.05.1546-1606) anadan olmasının 470 illiyi
Əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru, professor Ağamirov Midhət Mirmusa oğlunun (15.05.1921-1995) anadan olmasının 95 illiyi Əməkdar elm xadimi, fəlsəfə elmləri doktoru Qasımov Mehbalı Məhəmməd oğlunun (18.05.1906-07.1963) anadan olmasının 110 illiyi
Akademik Hacıyev Tofiq İsmayıl oğlunun (01.05.1936) anadan olmasının 80 illiyi Azərbaycanın ilk fizika alimi, tanınmış publisist və teatrşünas, milli ali təhsil qurucularından biri Məlikov Rəhim bəy Mehrəli bəy oğlunun (02.05.1886- 23.02.1936) anadan olmasının 130 illiyi İlk maarifçi qadınlardan biri Məlikova-Abayeva Hənifə xanım Aslanbəy qızının (05.05.1856-1929) anadan olmasının 160 illiyi Teatrşünas, sənətşünaslıq doktoru, professor Allahverdiyev Mahmud Qara oğlunun (15.05.1931-02.12.1999) anadan olmasının 85 illiyi Filologiya elmləri doktoru Hüseynov Akif Məmməd oğlunun (26.05.1941) anadan olmasının 75 illiyi Xalq artisti Sənani Ofeliya Hacağa qızının (26.5.1941) anadan olmasının 75 illiyi
İdman Basketbolçu, idman ustası Məmmədyarov Əliyar Müslüm oğlunun (11.05.1936-26.02.1970) anadan olmasının 80 illiyi 181
179 177
180 171
173 172
174 175
178 182
183 176
158 184
Riyaziyyat.Fizika.Astronomiya Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Mehdiyeva Səlimə İbrahim qızının (21.05.1941) anadan olmasının 75 illiyi Fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Axundov Məhəmməd Bağır oğlunun (24.05.1951) anadan olmasının 65 illiyi Akademik Hacıyev Asəf Hacı oğlunun (29.05.1951) anadan olmasının 65 illiyi
Akademik Abdullayev Cahangir Məmməd oğlunun (01.05.1901-04.01.1973) anadan olmasının 115 illiyi AMEA-nın müxbir üzvü Qurbanov Maqsud Rüstəm oğlunun (09.05.1941) anadan olmasının 75 illiyi Akademik Axundov Vəli Yusif oğlunun (14.05.1916-1986) anadan olmasının 100 illiyi Biologiya elmləri doktoru Allahverdiyev Surxay Rəhim oğlunun (21.05.1941) anadan olmasının 75 illiyi Əməkdar ixtiraçı Məmmədov Məmmədağa Əhməd oğlunun (30.05.1926- 23.01.1971) anadan olmasının 90 illiyi
AMEA-nın müxbir üzvü Əfəndiyev Qalib Məmməd oğlunun (09.05.1946) anadan olmasının 70 illiyi
Bеynəlxalq Söz və Mətbuat Azadlığı Günü (03.05.1993) Əlillərin hüquqlarının müdafiəsi Günü (05.05.1992) İnsan Alverinə Qarşı Mübarizə Günü (06. 05.2009) Ümumdünya Qızıl Xaç və Qızıl Aypara Günü (08.05.1953)
Faşizm Üzərində Qələbə Günü (09.05.1945) Bеynəlxalq Ailə Günü (15.05.1994) Ümumdünya İnformasiya Cəmiyyəti Günü (17.05.2006) Laçın rayonunun işğalı günü (17-18.05.1992) Bеynəlxalq Muzеylər Günü (18.05.1977) Ümumdünya Metrologiya Günü (20.05.1875)Ümumdünya “Dialoq və İnkişaf üçün Mədəni Müxtəliflik” Günü (21.05.2001) Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi Əməkdaşlarının Peşə Bayramı Günü (23.05.2007) M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasının (25.05.1936) yaradılmasının 80 illiyi Rеspublika Günü (28.05.1918) Ümumdünya Tütünlə Mübarizə Günü (31.05.1987) Cənubi Qafqazın müsəlman-azərbaycanlı əhalisi arasında Rusiya imperiyasının I Dövlət Dumasına seçkilər keçirilib. Dumaya beş azərbaycanlı deputat seçilib (31.05.1906) 186
185 189
188 187
159 Milli ədəbiyyat Yazıçı Eynəli bəy Sultanov 1866-1935 MA Y 5 Ə d ə b i y y a t Seçilmiş hekayələri /E.Sultanov.- Bakı:Azərnəşr, 1966.- 146 s. Eynəli bəy Sultanov: taleyi və sənəti /elmi red. İ.Həbibbəyli; red. E.Yurdoğlu.- Bakı: Elm və təhsil, 2011.-239 s Ədəbiyyat və teatrda silinməyən iz qoyan maarifçi ziyalı: Dəyərli qələm sahibi Eynəli bəy Sultanov //Azadlıq.- 2013.- 2 iyun.- S.14. Məmmədov, E. Eynəli bəy Sultanovun bədii yaradıcılığında şifahi xalq şeiri /E.Məmmədov //AMEA Naxçıvan Bölməsinin Xəbərləri. İctimai və humanitar elmlər seriyası.-2014.- №1.- S.194-202. Yurdoğlu, E. Azərbaycan folklorşünaslıq elmi və Eynəli bəy Sultanovun folklorşünaslıq görüşləri /E. Yurdoğlu //AMEA-nın Naxçıvan bölməsinin xəbərləri:İctimai və humanitar elmlər seriyası.-2014.- C.10.- № 1.- S.237-244. Eynəli bəy Çölbəyi oğlu Sultanov (Eynəli bəy Sultan) 1866-cı il may ayı- nın 5-də (bəzi mənbələrdə 1862/1863) Naxçıvan şəhərində anadan olmuşdur. Bəzi mənbələrdə təhsil aldığı yer qeyri-dəqiq göstərilsə də, akademik İsa Həbibbəylinin apardığı tədqiqatlarda onun 1880-1886-cı illərdə İrəvan kişi gimnaziyasında təhsil aldığı göstərilir. E.Sultanov qabaqcıl rus və Avropa mədəniyyətini dərindən mənimsəmiş və XIX əsrin 80-ci illərindən Naxçı- vanda maarif və mədəniyyət sahəsində fəaliyyət göstərmişdir. Onun təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə Naxçıvan şəhərində “Ziyalı məclisi” (bəzi mənbələrdə “Ziyalılar məclisi”), Naxçıvan teat- rının təməlini qoyan “Müsəlman şiə incəsənəti və dram cəmiyyəti” (bəzi mənbələrdə “Müsəlman incəsənəti və dram cəmiyyəti”) təşkil edilmiş, tama- şalar göstərilmişdir. Eynəli bəy ilk dəfə olaraq 1883-cü il may ayında Hacı Nəcəf Zeynalovun evində M.F.Axundzadənin “Müsyo Jordan və dərviş Məstəli şah” əsərini tamaşaya hazırlamışdır. Onun “Ziyalı məclisi”ndə Naxçı- vanın tanınmış sənət adamları, savadlı gənclər bir araya yığışaraq bölgənin ma- arif cəhətdən inkişafına dair müzakirələr aparır, nəcib və xeyirxah işlər görürdülər. Bu insanlar sonralar öz yaradıcılıqla- rı ilə Azərbaycanın tanınmış ziyalıları kimi ad qazandılar. 1892-ci ildə Naxçıvanda yaxın dos- tu Əsəd ağa Kəngərli ilə birlikdə gizli mətbəə təşkil edərək müxtəlif məzmunlu bəyannamələr çap etdirmişdir. Lakin təqiblərə məruz qalan yazıçı Türkiyənin Qars şəhərinə getmiş, dörd ay orada işlədikdən sonra yenidən Naxçıvana qa- yıtmışdır. XIX əsrin 80-ci illərindən başla- yaraq Eynəli bəy bir çox qəzet, jurnal və məcmuələrdə müxtəlif mövzular- da yazılar dərc etdirmiş və ictimaiyyət arasında peşəkar publisist kimi tanın- mışdır. 1905-1908-ci illərdə “Kaspi” qəzetinin İrəvan və Naxçıvan üzrə xü- susi müxbiri, Tiflisdə yaşadığı illərdə isə bir çox mətbuat orqanlarının, o cümlədən “Molla Nəsrəddin” jurnalının ən mükəmməl yazarlarından biri olmuş- dur. Öz hekayələrində, eləcə də “Tatar- ka” (“Azərbaycan qızı” 1884) pyesində hakim siniflərin özbaşınalığını, dini fa- natizmi, qadın hüquqsuzluğunu kəskin tənqid etmişdir. Din xadimlərinin və hökumət dairələrinin ciddi təqiblərinə rast gələn Eynəli bəy Tiflis şəhərinə köçmüş və ömrünün sonuna qədər orada “Sumba- tov” (hazırda M.F.Axundzadə küçəsi) küçəsindəki 11 saylı mənzildə yaşa- mışdır. Uzun müddət Tiflisdə fəaliyyət göstərən qadın gimnaziyasında rus dili dərslərini tədris etmiş, sonralar isə ana dili müəllimi və sinif nəzarətçisi vəzifəsində çalışmışdır. Eynəli bəy Sultanov 1935-ci il may ayının 6-da Tiflis şəhərində vəfat etmiş- dir.
160 Milli ədəbiyyat MA Y 10 Əhmədağa Əkbər oğlu (bəzi mənbə- lərdə Ələkbər) Qurbanov (Əhmədağa Muğanlı) 1926-cı il may ayının 10-da Biləsuvar rayonunda anadan olmuşdur. Orta məktəbin 10-cu sinfində oxuyarkən Böyük Vətən müharibəsi zamanı hərbi xidmətə çağırılmış, 1944-1946-cı illərdə ordu sıralarında xidmət etmişdir. Ordudan tərxis olunduqdan sonra orta məktəbi gümüş medalla bitirmişdir. Əhmədağa Muğanlı 1947-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin (in- diki BDU) filologiya fakültəsinə daxil olmuş, 1952-ci ildə həmin fakültəni müvəffəqiyyətlə bitirmişdir. Əmək fəaliyyətinə Biləsuvar rayonunun Bəyunlu kənd məktəbində müəllimliklə başlamış, sonralar “Bakı kommunisti” qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi kimi çalışmışdır. Ədəbi fəaliyyətə 1951-ci ildə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalında dərc olunan “Biz qol çəkirik ki...” hekayəsi ilə baş- lamış, dövri mətbuatda müntəzəm ola- raq yazıları getmişdir. “Vicdan” (1959), “Şəhriyar əfsanəsi” (1973), “Şikəstə” (1979), “Gecikmiş etiraf” (1991) və s. əsərləri çap olunmuşdur. 1953-cü ildən C.Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında Sənədli-xronikal və elmi-kütləvi filmlər şöbəsinin baş redaktoru vəzifəsində işləmişdir. 1962-ci ildə Azərbaycan Ya- zıçılar Birliyinin və Kinematoqrafçılar Birliyinin üzvü seçilmişdir. 20-yə yaxın sənədli filmin - “Alagöz yaylağında” (1955), “Nizami” (1959), “Sabir” (1962) “Muğanın dastanı” (1968), “Çobanba- yatı” (1972), “Mən sərhədçiyəm” (1976) və s. filmlərin ssenari müəllifidir. Onun ssenariləri əsasında “Dağlar- da döyüş” (1968), “Od içində vahə” (1982), “Qocalar..., qocalar” (1982), “Doğma sahillər” (1988) bədii filmləri çəkilmişdir. 1985-ci ildə (bəzi mənbələrdə 1983- cü il) Xalq şairi S.Rüstəmlə birgə sse- narisi əsasında çəkilmiş xalq qəhrəmanı Qaçaq Nəbidən bəhs edən “Atları yəhərləyin” filmi nəinki Azərbaycanda, həm də respublikadan kənarda da bö- yük uğur qazanmış, 1986-cı ildə filmin yaradıcı qrupu, o cümlədən Əhmədağa Muğanlı Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı adına layiq görülmüşdür. Görkəmli yazıçı ictimai fəaliyyətlə də məşğul olmuş, 1969-1971-ci illərdə Oktyabr (indiki Yasamal) rayon Xalq deputatlar Sovetinin deputatı seçilmiş- dir.
Azərbaycan ədəbiyyatı və kino tarixində xidmətlərinə görə 9 SSRİ me- dalı və SSRİ Dövlət Kinematoqrafiya Komitəsinin Fəxri fərmanı, “SSRİ-nin əlaçı kinematoqrafçısı”, “Sərhəd qo- şunları əlaçısı” döş nişanları ilə təltif olunmuş, 1991-ci ildə isə “Əməkdar mədəniyyət işçisi” fəxri adına layiq gö- rülmüşdür. Əhmədağa Muğanlı 2001-ci il av- qust ayının 4-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir. Ə d ə b i y y a t Dağ dağa söykənər /Ə. Qurbanov.- Bakı: Gənclik, 1996.- 224 s. Gecikmiş etiraf: povestlər /Ə.Muğanlı; red. S.Məsiyev.-Bakı: Yazıçı, 1991.- 328 s. Ömürdən yeddi yarpaq: hekayələr və povestlər /Ə.Muğanlı.- Bakı: Yazıçı, 1984.- 281 s. Alarlı, B. Əhmədağa Muğanlının “Şəhriyar əfsanəsi” poves- ti...: Əsərdə qədim qəhrəmanlıq səhifələrindən söhbət açılır /B.Alarlı //Xalq cəbhəsi.-2015.- 5 may.- S.14. Fərəcov, S. Əhmədağa Muğanlını yaşadan kino lentləri /S.Fərəcov //Mədəniyyət.-2013.- 2 avqust.- S. 15. Kazımzadə, A. Ömrünü milli kinomuza həsr edən sənətkar: Əhmədağa Mu- ğanlı - 85 /A.Kazımzadə //Mədəniyyət.- 2011.- 3 iyun.- S.11. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org Əhmədağa Muğanlı 1926-2001 90 illiyi Nasir 161 Milli ədəbiyyat Sabir Rüstəmxanlı 1946 M AY Sabir Xudu oğlu Rüstəmxanlı 1946-cı il may ayının 20-də Yardımlı rayonunun Hamarkənd kəndində anadan olmuşdur. Onbirillik məktəbi bitirdikdən sonra 1963-1968-ci illərdə ADU-nun (indiki BDU) filologiya fakültəsində təhsil al- mışdır. On bir yaşında yazdığı “Kəndim” adlı ilk şeiri 1957-ci ildə “Yeni kənd” ra- yon qəzetində dərc edilmişdir. 1964-cü ildə “Azərbaycan gəncləri” qəzetində çıxan “Kənd yolu” şeiri ilə şair ədəbi mühitə qədəm qoymuşdur. 1967-1978-ci
illərdə
əmək fəaliyyətinə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetində kiçik ədəbi işçi kimi başlamış, sonralar ədəbi işçi, xüsusi müxbir, teatr və kino, tənqid və ədəbiyyatşünaslıq şöbələrinin müdiri, 1978-1990-cı illərdə “Yazıçı” nəşriyyatında incəsənət redak- siyasının müdiri, baş redaktorun müa- vini və baş redaktor vəzifələrində çalış- mışdır.
Sabir Rüstəmxanlı 1976-cı ildə “Molla Nəsrəddin və folklor” mövzu- sunda dissertasiya müdafiə edərək filo- logiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. 1978-ci ildən Azərbaycan Ya- zıçılar Birliyinin üzvüdür. 1991-ci ildən isə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibliyinə seçilmişdir. 1989-1991-ci illərdə Müstəqil de- mokratik mətbuatın öncüllərindən olan “Azərbaycan” qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru olmuşdur. 1990-cı ildə Azərbaycan Xalq Cəbhəsindən (AXC) Parlamentə deputat seçilmiş, həmçinin Qaçqınlarla İş Üzrə Komissiyanın sədri vəzifəsində çalışmışdır. 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası Mətbuat və İnformasiya naziri olmuş, 1995-ci ildə keçirilən parlament seçkilərində qalib gələrək həmin vəzifədən istefa vermiş- dir. Sonra Milli Məclisin III və IV çağı- rış deputatı seçilmişdir. Sabir Rüstəmxanlının Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafında, onun
zənginləşməsində xidmətləri əvəzsizdir. Onun “Tanımaq istəsən” (şeirlər, 1970), “Sevgim, sevincim” (şeirlər, 1974), “Ömür kitabı” (publisistika, 1988), “Ata- mın ruhu” (hekayə, povest və pyeslər, 2002), “Xətai yurdu” (roman, 2003) və başqa kitabları bu gün də Azərbaycan oxucusunun sevərək oxuduğu kitablar- dır. 1982-ci ildə Azərbaycan kom- somolu mükafatı, 1989-cu ildə isə M.F.Axundzadə adına ədəbi mükafatın laureatı olmuş, 1990-cı ildə Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin mükafatına, 1993- cü ildə “Qızıl qələm” mükafatına layiq görülmüşdür. Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafındakı xidmətlərinə görə 2005-ci ildə Xalq şairi fəxri adını almışdır. Sabir Rüstəmxanlı “Müstəqillik yol- larında” (1-ci film, 2004), “Baba Dağ” (film, 2006), “Payızın 17 anı” (2007), “Zəlimxan dastanı” (2007), “Cavad xan” və s. bədii filmlərin ssenari müəllifidir. Əsərləri dünya xalqlarının bir çox dillərinə tərcümə olunmuşdur. 1992-ci ildə “Vətəndaş həmrəyliyi” partiyasını yaratmış və bugünədək onun sədridir. 20 Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri /S.Rüstəmxanlı.- Bakı: Şərq-Qərb, 2004.-344 s. Dərdə əyilmə: [publisistika] /S.Rüstəmxanlı.-[Bakı]: [Qanun], [2013].- 671 s. Ölüm zirvəsi: roman /S.Rüstəmxanlı.- Bakı: Qanun, 2013.-527 s. Sunami: roman /S.Rüstəmxanlı.- Bakı: Qanun, 2011.- 180 s. Bəşirov, S. Sabir Rüstəmxanlı: sərhədsiz ruhumuzun yolçu- su: Portret cizgiləri /S.Bəşirov.- Bakı, 2006.-228 s. Xəyal, S. Sabir Rüstəmxanlı: yara- dıcılığı əsasında: [kitab Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlının 60 illik yubileyinə ithaf olunur] /S. Xəyal; red. A.Musabəyli; ön söz müəl. F.Qaraoğlu.- Bakı: [MBM], 2012.- 103 s. İ n t e r n e t d ə www.anl.azwww. az.wikipedia.org www.azyb.net 70 illiyi Şair 162 Folklor Bəhmən Göyçəli 1901-1976 M AY Bəhmən İbrahim oğlu Qarayev (Aşıq Bəhmən Göyçəli) 1901-ci il may ayının 1-də Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalının Nərimanlı kəndində ana- dan olmuşdur. Uşaq yaşlarından ata- sını itirən aşıq yaradıcılığa çox erkən başlamışdır. Onun ilk ustad müəllimi Göyçə aşıq məktəbinə yeni bir abu- hava gətirənlərdən biri olan aşıq Xəstə Bayraməli olmuşdur. Aşıq Bəhmən Göyçəli ustad müəllimin yaradıcılığından bəhrələnmiş və qısa zaman kəsiyində sənətə olan tükənməz marağı sayəsində kamil sənətkar kimi tanınmışdır. Aşıq şeirinin bütün janrlarında gözəl əsərlər yaratmış, 70-ə qədər saz havası bəstələmişdir. Aşıq Bəhmən nəinki Göyçə maha- lını, eləcə də Azərbaycanın kənd və şəhərlərini gəzib-dolaşır, toy və bayram mərasimlərində iştirak edir, saz çalıb nəğmə, dastan qoşur, şeirləri ilə xalqın ruhunu oxşayırdı. Azərbaycanlıların öz doğma el- obalarından qovulması Aşıq Bəhmənin yaradıcılığından da yan keçməmiş, bu el faciəsini şeir, təcnislərində əks etdir- mişdir. Onun “Başın qara dumanlıdı” təcnisində, “Küsmə məndən” (Göyçə köçə-köçündə, 1948-ci il) adlı şeirində ermənilərin azərbaycanlılara qarşı de- portasiya siyasəti ifşa edilir və xalqı mübariz olmağa səsləyirdi. 1994-cü ildə “Elm” nəşriyyatı tərəfindən Aşıq Bəhmən Göyçəlinin “Vətən, küsmə məndən” kitabı işıq üzü görmüşdür. Kitab saz, söz sərrafının oğlu Qaçay Bəhmənoğlu tərəfindən tərtib edilmişdir. 130 səhifəlik kitab- da Aşıq Bəhmənin şeirləri, təcnisləri, gəraylıları, deyişmələri, iki dastanı top- lanmışdır. Bu gün də Aşıq Bəhmən Göyçəlinin adı el-obanın hafizəsində, el aşıqlarının sırasında hörmətlə çəkilir və yad edilir. Bəhmən Qarayev (Aşıq Bəhmən Göyçəli) 1976-ci il noyabr ayının 13- də vəfat etmişdir.
163 Ə d ə b i y y a t Asiyanın səsi: [şeirlər, poemalar] /M.Tursunzadə; tərc. ed. Q.Qasımzadə; [red. M.İbrahim].- Bakı: Azərnəşr, 1964.- 106 s. M.Tursunzadə //Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası.10 cilddə.- Bakı, 1986.- C.9.- S.384-385. Избранные произведения: в 2-х томах /М.Турсунзаде.-М.: Худож. литература, 1985. Вечный свет: стихотворения и поэмы /М.Турсунзаде.- M.: Худож. литература, 1981.- 431 с. Махмодшоев, Ш.Ш. Традиции классической литературы в творчестве Мирзо Турсунзаде: автореферат … канд.фил. наук.- Душанбе, 2000.- 35 с. www.anl.az www.az.wikipedia.org Dünya ədəbiyyatı Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|