Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ n t e r n e t d ə www.adam.az www.anl.az www.az.wikipedia.org www.milliqahraman.az 17
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org 26
|
İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.milliqahraman.az 8 Milli Qəhrəman 308 5 Milli Qəhrəmanlar 80 illiyi Soltanağa Bayramov 1936-1993 OKTY ABR Soltanağa Nəhmət oğlu Bayra- mov 1936-cı il oktyabr ayının 17-də Lənkəran rayonunun Şürük kəndində anadan olmuşdur. Orta təhsilini As- tara rayonunda almışdır. 1957-ci ildə Lənkəran Tibb Məktəbini bitirərək, təyinatla hərbi hospitalda əmək fəaliyyətinə başlamışdır. 1967-ci ildə fizio-terapevt, sonra isə rentgenoloq- texnik vəzifəsində işləmişdir. Soltanağa Bayramov hərbi hospi- talda çalışdığı müddətdə kollektivin dərin hörmətini qazanmış, Milli Or- dumuzun neçə-neçə əsgərinin sağalıb fəal həyata qaytarılmasında böyük əməyi olmuşdur. 1990-cı ildə xalqımız çətin sınaq- larla üz-üzə durmuşdu. “Talış Muğan Respublikası” yaratmaq xülyası ilə yaşayan Əlikram Hümbətov öz qul- dur dəstəsi ilə Azərbaycanın cənub bölgələrində ağır cinayətlər törədirdi. Soltanağa Bayramov da neçə-neçə igid oğullar kimi separatçı dəstənin şəxsi ambisiyasının qurbanı oldu. 1993-cü il avqust ayının 23-də silah- lı dəstələr Soltanağa Bayramovun çalışdığı hospitala basqın etmişdilər. O, burada əsl vətənpərvərlik nüma- yiş etdirərək silahlılara müqavimət göstərmiş və qəhrəmancasına həlak olmuşdur. Lənkəran şəhərindəki Şəhidlər Xi- yabanında dəfn edilmişdir. Azərbaycan Respublikası Prezi- dentinin 24 avqust 1993-cü il tarixli 740 saylı Fərmanı ilə Bayramov Sol- tanağa Nəhmət oğlu ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri adına layiq görülmüşdür. Lənkəran şəhərindəki küçələrdən birinə onun adı verilmiş və büstü qo- yulmuşdur. Yaşadığı binanın önünə xatirə lövhəsi vurulmuşdur.
309 Milli Qəhrəmanlar 45 illiyi İqor Makeyev 1971-1992 OKTY ABR İqor Vladimiroviç Makeyev 1971-ci il oktyabr ayının 27-də Gəncə şəhərində, fəhlə ailəsində anadan olmuşdur. 1979- cu ildə Mir Cəlal Paşayev adına Kəpəz rayon 39 saylı məktəbin birinci sinfinə getmiş, 1987-ci ildə həmin məktəbin səkkizinci sinfini bitirmişdir. 1987-1990-cı illərdə 8 saylı Texniki- peşə məktəbində avtomobil çilingəri peşəsinə yiyələnmişdir. 1990-ci il noyab- rın 26-da Kəpəz Rayon Hərbi Komissar- lığından hərbi xidmətə göndərilmişdir. İqor Makeyev Bakıda desant qoşun- ları hissəsində xidmət edirdi. Sonralar Rusiyanın Rostov vilayətinə göndərilmiş və burada 6 ay çavuş məktəbində təhsil almışdır. Azərbaycanda baş verən hadisələrlə əlaqədar olaraq hərbi xidmətini yarımçıq qoyan İqor Gəncəyə qayıtmış, Bakıya gələrək Daxili İşlər Nazirliyinin qoşun hissələrindən birinə yazılaraq, elə həmin gündən də həyatını cəbhəyə bağlamış- dır. Cəsur döyüşçü tez bir zamanda bütün silahlardan istifadə etməyi öyrənir. Çox keçmir ki, onu taqım komandirinin müa- vini vəzifəsinə təyin edirlər. 1992-ci il iyunun 5-də erməni quldur- ları Naxçıvanik kəndinə qəflətən hücuma keçmişdilər. İqorun qoruduğu post kənd qəbiristanlığının yaxınlığında yerləşirdi. Bir saata yaxın davam edən döyüşdə İqor öz əsgərləri ilə postu qəhrəmancasına qorumuş, ağır döyüşdə ermənilər Naxçivanik kəndini 3-4 saatlıq əllərinə keçirsələr də onun başçılıq etdi- yi özünümüdafiə dəstəsi yenidən hücu- ma keçərək tez bir zamanda kəndi geri almışdır. 1992-ci il avqust ayının 2-də “Vışka” yüksəkliyi uğrunda ağır döyüşlərdə 28 nəfərin mühasirədən çıxmasına kömək etmiş, özü isə qəhrəmancasına həlak ol- muşdur.
Azərbaycan Respublikası Prezidenti- nin 6 noyabr 1992-ci il tarixli 290 saylı Fərmanı ilə Makeyev İqor Vladimiroviçə ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” fəxri adı verilmişdir. Gəncə şəhərinin Şəhidlər Xiyabanında dəfn edilmişdir. Sadıllı qəsəbəsində onun adına küçə var.
310 Siyasət.Hüquq.Hərbi iş Hərbi pilot 125 illiyi Fərrux Qayıbov 1891-1916 OKTY ABR Fərrux ağa Məmmədkərim ağa oğlu Qayıbov 1891-ci il oktyabr ayının 2-də Qazax qəzasının (indiki Qazax şəhəri) Qı- raq Salahlı kəndində, hərbçi ailəsində ana- dan olmuşdur. Ailədə dörd uşaq atası olan Məmmədkərim ağa özü də hərbçi idi. Atasını çox erkən yaşlarında itirən Fərrux ağa dövrünün görkəmli maarifçisi, əmisi Səməd ağa Qayıbovun himayəsində böyümüşdür. Doğma kəndi Salahlıda beş- sinifli Rus-Azərbaycan məktəbini bitirərək general Əliağa Şıxlinskinin məsləhəti ilə Tiflis Kadet Korpusunda oxumağa göndərilir. 1910-cu il iyun ayının 16-da Tiflis Ka- det Korpusunu əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra, Peterburqdakı üçillik Konstantin Topçuluq Məktəbinə daxil olur. Məktəbdə iti zehni, gözlə dəqiq ölçmə qabiliyyəti, igidliyi ilə fərqlənən Fərrux ağa xüsusilə topdan bacarıqla atəş açdığı üçün İsveçrənin “Pavel Bure” firmasında hazırlanmış, arxasında “Yunker Fərrux ağa Qayıbov, 1913-cü il” sözləri həkk olunmuş “Qızıl saat” mükafatı almışdır. Podporuçik Fərrux ağa Qayıbov Kons- tantin Topçuluq Məktəbini əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra 1913-cü il avqustun 6-da Aleksandrapoldakı 39-cu artilleriya briqadasında xidmət etmiş, Birinci Dünya müharibəsi (1914-1918) başlananda Qərb cəbhəsindəki 11-ci aviasiya korpusuna göndərilmişdir. Fərrux Qayıbovun daxil olduğu “İlya Muromets N16” təyyarəsinin 4 nəfərlik heyəti ilk döyüş uçuşunda Neman ça- yındakı strateji əhəmiyyətli körpünü dağıtmış, 1916-cı ilin sentyabrında rus təyyarələrinin Vilnodakı (Vilnus) alman hərbi məntəqələrinə hücumunda iştirak et- mişdir. Vuruşmada almanların üç təyyarəsi məhv edilmişdir. Lakin 1916-cı il sentyabr ayının 12-də gedən qeyri-bərabər döyüş vaxtı igid po- ruçik Fərrux Qayıbov və onun heyəti “İlya Muromets N16”da aldığı ciddi zədədən təyyarəsi ilə bərabər yerə düşərək həlak olmuşlar. Fərrux ağa Qayıbovun “IV dərəcəli Müqəddəs Georgi” ordeni ilə təltif olun- ması haqqında sənədin surəti Azərbaycan Tarix Muzeyində qorunub saxlanılır. Həlak olmuş poruçik Fərrux Qayıbo- vu və onun heyətini alman əsgərləri bü- tün hərbi ənənələrə uyğun olaraq ehtiram və şərəflə Almaniyanın Boruno kəndinin qəbiristanlığında dəfn etmişlər. 25 illik ömür yaşamasına baxmaya- raq Fərrux Qayıbov şərəfli döyüş yolu keçmişdir. 1915-ci ildə üçüncü dərəcəli “Müqəddəs Stanislav” (qılınc və bant- la birgə), yenə həmin ilin dekabr ayın- da dördüncü dərəcəli “Müqəddəs Anna” (üzərində “İgidliyə görə” yazısı ilə), 1916-cı ildə ikinci dərəcəli “Müqəddəs Stanislav” (qılınc və bantla birgə), 1917-ci ildə ikinci dərəcəli “Müqəddəs Anna” (qı- lıncla birgə), 1917-ci ilin martında üçün- cü dərəcəli “Müqəddəs Anna” (qılınc və bantla birgə) və 1917-ci ilin mart ayında isə dördüncü dərəcəli “Müqəddəs Georgi” ordenlərinə layiq görülmüşdür. Poruçik Qayıbovun hünəri 1916-cı ilin qəzetlərində, hətta alman mətbuatında da öz əksini tapmışdır. Onlar arasında gene- ral Ə.Şıxlinskinin “İlk Azərbaycan pilotu” yazısı xüsusi dəyərə malikdir. Ə d ə b i y y a t Nəzirli, Ş. Azərbaycanın ilk hərbi təyyarəçisi Fərrux ağa Qayı- bov /Ş.Nəzirli; tərt. O.Bədəlov; ön söz. müəl. F.Axundova.- Bakı, 2007.- 40 s. Kazımlı, K. Dünyaya mərd gəlib, mərd gedənlər... /K.Kazımlı //Mədəni həyat.-2013.- №1/2.- S.39. Qayıbov Fərrux ağa Məmmədkərim oğlu /Azərbaycan Sovet Ensik- lopediyası: 10 cilddə.- Bakı, 1979.- C.III.- S.5. Назирли, Ш. Первый военный летчик Азербайджана Фаррух Ага Гаибов /Назирли Ш.; [вступ. ст. Ф.Ахундова (Гаибова)].- Баку: [б.и.], 2007.- 40 с. Мамедов, М. Авиаторы Азербайджана в годы первой мировой войны /М.Мамедов //IRS Наследие.-2014.- №5 (71).- С.60-62. Фаррух Гаибов – первый летчик Азербайджана //Новое время.- 2014.- 6 июня.- С.5. www.adam.az www.anl.az 2 311 Fəlsəfə.İqtisadiyyat 90 illiyi Qurban Abbasov 1926-1994 OKTY ABR Qurbаn Аbbаsqulu оğlu Аbbаsоv (Neftçi Qurban) 1926-cı il oktyabr ayı- nın 26-da Naxçıvan MSSR (Naxçıvan MR) Bаbək rаyоnunun Pаiz (indiki Payız kəndi) kəndində anadan olmuşdur. Əmək fəаliyyətinə 1944-cü ildə “Аrtyоmnеft” trеstində fəhlə kimi bаşlаmışdır. Sonrakı illərdə Qurbаn Abbasov “Аzərnеft” Bir- liyinin qаzmа kоntоrundа qаzmаçı, bu- ruq ustаsı, “Gürgаnnеft” Nеft Mədənləri İdаrəsinin (NMİ) Şimаl qаzmа sаhəsi kоntоrunun rəisi vəzifələrində işləmişdir. 1967-1983-cü illərdə “Хəzərdəniznеft- kəşfiyyаt” trеstinin müdiri, “Хəzərdəniz- nеft” İstеhsаlаt Birliyinin (İB) bаş dirеktоr müаvini, “Nеft dаşlаrı” Nеft və Qаzçıxаrmа İdаrəsinin rəisi vəzifələrində işləmişdir. 1980-1988-ci illərdə “Хəzərdəniznеft- qаzsənаyе” Ümumittifаq İB-nin bаş dirеktоru, 1988-1992-ci illərdə “Хəzər- dəniznеft” İB-nin bаş dirеktоru, 1992- 1994-cü illərdə isə Аzərbаycаn Dövlət Nеft Şirkətinin bаş müşаviri оlmuşdur. Qurban Abbasov açıq dənizdə neft və qaz çıxarılmasının ilk təşkilatçılarından biri idi. “Şelf-1” tipli yarımdalma üzən qazma qurğularının Xəzər dənizi şəraitində mənimsənilməsində onun xü- susi xidmətləri olmuşdur. Bu qurğular 200 metrlik dəniz dərinliyində işləyə bil- miş, Kaveroçkin adına (indiki “Çıraq” yatağı) yatağı kəşf etməyə və yeni, dərin perspektivli strukturlarda kəşfiyyat işləri aparmağa imkan yaratmışdır. Onun bilavasitə rəhbərliyi altında dərin dəniz stasionar özüllərin inşası- nın istehsalat bazası yaradılmış, Xəzər dənizinin dərin sahələrində stasionar özüllərin quraşdırma işlərinin prinsipcə yeni üsulu işlənib hazırlanmışdır. Qurban Abbasovun “Günəşli”, “Azəri”, “Kəpəz” və s. iri yataqların kəşf edilməsindəki xidmətləri isə əvəzsizdir. Qurban Abbasov SSRİ Аli Sоvеtinin (6-11-ci çаğırış) və Аzərbаycаn SSR Аli Sоvеtinin (6-9-cu çаğırış) dеputаtı оlmuşdur. “Neft Daşları” dəniz yatağının kəşfi və mənimsənilməsinə görə 1951-ci ildə Qurban Abbasov SSRİ Dövlət mükafatı, 1972-ci ildə isə maili quyuların qazılma- sına görə Azərbaycan SSR Dövlət Mü- kafatına, 1959-cu ildə “Sosialist Əməyi Qəhrəmanı”, həmçinin “Azərbaycanın neft ustası”, “SSRİ-nin Əməkdar neft- çisi”, 1975-ci ildə “Azərbaycanın Əməkdar mühəndisi” fəxri adlarına la- yiq görülmüş,“SSRİ-nin fəxri neftçisi”, 2 dəfə “Lenin”, “Qırmızı Əmək Bayra- ğı”, “Şərəf Nişanı”, “Oktyabr İnqilabı” ordenləri və medalları ilə təltif edilmiş- dir.
Neftçi Qurban fəaliyyətinin 50 illik yubileyini qeyd edərkən Azərbaycanın ən yüksək mükafatını - “Şöhrət” ordenini alan ilk neftçi olmuşdur. Qurban Abbasov 1994-cü il sentyabr ayının 14-də Bakı şəhərində vəfat etmiş- dir. Onun adınа krаn-gəmi, mədəniyyət sаrаyı, küçə, məktəb, körpü vаr. Bəstəkаr А.Rzаyеvаnın məşhur “Nеftçi Qurbаn” mаhnısı оnа həsr оlunmuşdur. Tələbə və аspirаntlаr üçün “Nеftçi Qurbаn” təqаüdü təsis еdilmişdir.
312 Fəlsəfə.İqtisadiyyat 85 illiyi Cəmil Əhmədli 1931-2010 OKTY ABR Cəmil Mirzə Teymur oğlu Əhmədli 1931-ci il oktyabrın 27-də Gədəbəy ra- yonunun Söyüdlü kəndində, müəllim ailəsində anadan olmuşdur. Orta məktəb illəri (1938-1948) İkinci Dün- ya müharibəsi illərinə təsadüf etmişdir. Buna baxmayaraq elmə böyük maraq göstərmiş, 10-cu sinifdə oxuyarkən res- publikada keçirilən riyaziyyat olimpia- dasının (1948) qalibi olmuşdur. Həmin il yeni yaradılmış Moskva Fizika- Texnika İnstitutunun nümayəndəsi C.Əhmədlinin oxuduğu məktəbin bu- raxılış imtahanlarında iştirak etmiş və onun həmin instituta qəbul olunduğunu bildirmişdir. Lakin maddi çətinliklərə görə Moskvaya gedə bilməmiş, sənədlərini Azərbaycan Dövlət Univer- sitetinin (indiki BDU) fəlsəfə şöbəsinə verərək qəbul olunmuş və universiteti fərqlənmə diplomu ilə bitirmişdir. Cəmil Əhmədli 1953-cü ildə SSRİ Elmlər Akademiyasının Fəlsəfə İnsti- tutunun aspiranturasına qəbul olunmuş, 1956-cı ildə akademik Teodar Oyzer- manın rəhbərliyi ilə “Azadlıq və zə- rurət” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək, fəlsəfə elmləri namizədi alimlik dərəcəsini almışdır. 1960-cı ildə Bakıda nəşr edilən “Azadlıq və zərurət” (rus dilində) kita- bı keçmiş SSRİ məkanında ilk monoq- rafiya idi. 1954-1956-cı illərdə Moskva Dövlət Universitetində, 1958-1962-ci illərdə Azərbaycan Sənaye İnstitutunda (indi- ki ADNSU), 1963-1972-ci illərdə Bakı Ali Partiya Məktəbində (AR DİA), 1959-1974-cü illərdə Azərbaycan SSR EA-nın aspiranturasında fəlsəfə kur- sundan dərs demişdir. 1957-ci ildə Azərbaycan SSR EA- nın Fəlsəfə və Hüquq İnstitutunda elmi katib kimi fəaliyyət göstərmiş, baş elmi işçi, şöbə müdiri vəzifələrində işləmişdir. 1958-ci ildən etibarən “Ma- terialist dialektikanın qanun kateqoriya- sı” mövzusu üzərində çalışmış, 1964-cü ildə bu əsər filosofun doktorluq disser- tasiyasının əsasını təşkil etmişdir. Cəmil Əhmədlinin təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə 1969-cu ildə Azərbaycanda ilk sosioloji laboratoriya yaradılmışdır. 16 monoqrafiyanın, 400-dən artıq məqalənin müəllifi olan Cəmil Əhmədli 12 doktor, 100-ə yaxın namizəd ye- tirmişdir. Alim “Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası”nda 54 məqalənin müəllifidir. 1966-cı ildə Azərbaycan Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun (indiki ADİU) 1990-cı ilə qədər Fəlsəfə kafedrasının müdiri vəzifəsində çalışmışdır. 1990-cı ildən 2000-ci ilə qədər Bakı Dövlət Universitetinin Fəlsəfə və sosi- ologiya kafedrasının müdiri vəzifəsində işləmiş, BDU-nun professoru olmuş- dur. 1990-cı ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adını almış, 1997-ci ildə Rusiya Pyotr Elmlər və İncəsənət Akademi- yasının müxbir üzvü, 2000-ci ildə isə akademiki seçilmişdir. 2009-cu ildə Azərbaycanın “Şöhrət” ordeni ilə təltif edilmişdir. Cəmil Əhmədli 2010-cu il fevral ayının 10-da vəfat etmişdir. Ə d ə b i y y a t İnsan və cəmiyyət: 10-cu sinif üçün dərslik /red. C. Əhmədli.- Bakı: Təhsil, 2004.- S.144. İnsan və cəmiyyət: 10-cu sinif üçün dərslik /red.: Cəmil Əhmədli.- Bakı: Тəhsil, 2003.- S 144. İnsan və cəmiyyət: 9-cu sinif üçün dərslik /Red.: C. Əhmədli.- Bakı: Təhsil, 2003.- S. 192. Siyasət institutuna kompleks baxış/V.Hacıyeva; elmi red. C.T.Əhmədli.- Bakı:Azərbaycan Universiteti,2003.-S 186. Cəmil Əhmədli ucalığı: Görkəmli Azərbaycan filo- sofu Cəmil Əhmədlinin 70 illiyinə /Naşir: N.Hüseynli; Tərt.ed., çapa hazırlayan, red. və ön sözün müəllifi:N. Hacızadə; Red.:N.Xan- larova.- Bakı: Diplomat, 2001.- S. 285 Nəzəriyyə, onun tipləri və funksiyaları. B.:Azərnəşr, 2001 Sosiologiya: nəzəriyyə və tədqiqat metodologiyası: dərs vəsaiti /R.Quliyev ; elmi red. C.T. Əhmədli.-. Bakı: Siyasət, 1995.- S.424. www.adam.az www.istoriya.az 27 Filosof 313 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil 105 illiyi Abbas Zamanov 1911-1993 OKTY ABR Abbas Fəttah oğlu Zamanov 1911-ci il oktyabr ayının 10-da Naxçıvan MR- nın Şərur rayonunun Maxta kəndində anadan olmuşdur. 1921-1927-ci illərdə Naxçıvan və Bakı şəhərlərində uşaq evlərində yaşamışdır. Bakı Pedaqoji Texnikumunu bitirdikdən sonra, 1929- 1937-ci illərdə rəhbər komsomol iş- çisi kimi çalışmış, 1933-34-cü illərdə isə “Gənc işçi” qəzeti redaksiyasında məsul redaktorun müavini vəzifəsində işləmişdir. 1937-1939-cu illərdə “Ədəbiyyat” qəzetində məsul katib və Azərnəşrin Bədii ədəbiyyat şöbəsinin müdiri ol- muşdur. 1939-cu ildə Azərbaycan Pe- daqoji İnstitutunun (indiki ADPU) Dil- ədəbiyyat fakültəsini qiyabi bitirmiş və institutda müəllim saxlanılmışdır. Abbas Zamanov 1940-1941-ci illərdə M.F.Axundov adına Opera və Balet Teatrının direktoru olmuş, 1941-ci ildə teatrın Təbrizə qastrol səfərinə rəhbərlik etmişdir. İkinci Dünya müharibəsi illərində ordu sıra- larında xidmət etmişdir. Tərxis olun- duqdan sonra 1948-1960-cı illərdə ADU-nun (indiki BDU) filologiya fakültəsində baş müəllim, 1960-68- ci illərdə Azərbaycan EA (indiki AMEA) Nizami adına Ədəbiyyat İns- titutunun elmi əməkdaşı, 1968-1971- ci illərdə Azərbaycan EA Nizami adı- na Ədəbiyyat Muzeyinin direktoru, 1971-1979-cu illərdə isə ADU-nun Azərbaycan ədəbiyyatı kafedrasının müdiri vəzifələrində çalışmışdır. Ədəbi fəaliyyətə 1937-ci ildə çap etdirdiyi publisist və elmi-kütləvi məqalələrlə başlamışdır. Həmin vaxt- dan ölkəmizdə və ölkəmizin hüdudla- rından uzaqlarda XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatına dair elmi-tədqiqat əsərləri müntəzəm dərc olunmuş, “Sabir və müasirləri” adlı monoqrafiyası Əsəd Behrənginin tərcüməsində Təbrizdə, “Cəlil Məmmədquluzadə” oçerki isə Ələkbər Qəhrəmaninin tərcüməsində Tehranda fars dilində nəşr olunmuş- dur. Akademik C.Məmmədquluzadənin, M.Ə.Sabirin, Ə.Haqverdiyevin, N.Nərimanovun, S.S.Axundovun, S.Hüseynin, H.Nəzərlinin, S.Ə.Şirvaninin, S.M.Qənizadənin və Q.Zakirin əsərlərini rus və Azərbaycan dillərində tərtib və nəşr etdirmişdir. 1968-ci ildə filologiya elmləri dok- toru elmi adını almış, 1971-ci ildə professor elmi rütbəsini qazanmışdır. 1980-ci ildə Azərbaycanın Əməkdar elm xadimi fəxri adına layiq görül- müşdür. 1982-ci ildən Azərbaycan Yazı- çılar Birliyinin üzvü, 1983-cü ildə Azərbaycan EA-nın müxbir üzvi ol- muşdur. I dərəcəli “Vətən müharibəsi” ordeni, döyüş xidmətlərinə görə me- dalı və bir sıra digər medallarla təltif edilmişdir. Abbas Zamanov 1993-cü il aprelin ayının 1-də Bakı şəhərində vəfat etmiş, Fəxri Xiyabanda dəfn olunmuşdur.
Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|