Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 875 il 1141-1209 Nizami Gəncəvi 386
- Dünya ədəbiyyatı
- Teatr.Kino
- Fəlsəfə.Din
- Mədəniyyət.Maarif.Təhsil
- Kitabxanaşünaslıq.Biblioqrafiya
|
31 385 Bu bölmədə 2016-ci ildə qeyd olunacaq, lakin tarixi • dəqiq bilinməyən yubileylər haqqında məlumat əldə edəcəksiniz. ƏLA VƏLƏR Nizami yaradıcılığa lirika ilə başlamış, öz lirik əsərləri ilə qüdrətli bir sənətkar kimi tanındıqdan sonra yaradıcılıq meydanını genişləndirmiş, lirik və epik ünsürlərin sıx vəhdətindən yaranmış olan, həmçinin daha böyük lövhələr, zəngin fikirlər ifadə etməyə imkan verən poemalarını yazmışdır. Böyük şair poemaları ilə yanaşı bütün yaradıcılığı dövründə lirik şeirlər yazmaqda davam etmiş, hətta öz yaradıcılığına Azərbaycan lirik poeziyasının ən gözəl nümunələrindən olan məşhur “Qocalıq” şeiri ilə yekun vurmuş- dur. Məşhur “Qocalıq” qəsidəsində onun yazılma tarixinə aid konkret bir işarə olmasa da, oradakı bir çox işarələr göstərir ki, bu şeir şairin axırıncı əsərlərindən biridir. Bəşər tarixində unudulmaz adlar, dünyaya son dərəcə böyük mənəvi sərvətlər vermiş dahilər vardır: Dante, Şekspir, Şiller, Puşkin, Balzak, Tolstoy, Qorki… Onlar yaradı- cılıqlarında öz dövrlərini bütünlüklə əks etdirərək cəmiyyət üzvlərini mənəvi tələbləri olan humanizmə, yüksək mənəviyyata və yaxşı əməllərə səsləmişlər. Əsərləri ilə Şərq bədii fikri tarixində yeni səhifə açmış, böyük Azərbaycan şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin də adı bu ədəbiyyat ustadları ilə yanaşı zirvədə durur. 875 il 1141-1209 Nizami Gəncəvi 386 Milli ədəbiyyat Şair, mütəfəkkir Əfzələddin İbrahim ibn Əli Nəccar Şirvaninin (Xaqani Şirvani) (1126-1199) anadan olmasının 890 illiyi Dünya şöhrətli şair və mütəfəkkir Gəncəvi İlyas Yusif oğlunun (tam adı Cəmaləddin İlyas ibn Yusif Nizami Gəncəvi) (Nizami Gəncəvi) (1141-1209) anadan olmasının 875 illiyi Şair, görkəmli mütəfəkkir Şah Qasim Ənvarın (tam adı Seyyid Əli bin Harun bin Əbülqasim Hüseyni Təbrizi) (1356-1433) anadan olmasının 660 illiyi Şair Mirzə Məhəmmədəli Mirzə Əbdürrəhim oğlunun (Saib Təbrizi) (1601- 1676) anadan olmasının 415 illiyi Şair Şıxızadə Kazım ağa Şıxı ağa oğlunun (1781-1842) anadan olmasının 235 illiyi
Şair Mirzəyev Rəhim bəy Mirzə Məmmədbağır oğlunun (Mirzə Rəhim Fəna) (1841/44-1929) anadan olmasının 175 illiyi Şair Sədrəddinbəyov İsmayıl bəy Hacı Məhəmməd oğlunun (Nakam) (1841- 1906) anadan olmasının 175 illiyi Şairə Fatma xanım Kəminə Mirzə Bəybaba Fəna qızının (1841-1898) anadan olmasının 175 illiyi Yazıçı, jurnalist, teatr tənqidçisi Qasımov Hacı İbrahim oğlunun (1886-1936) anadan olmasının 130 illiyi Şair, publisist, dramaturq Şamçızadə Əli Yəhya oğlunun (Əli Razi) (1886- 1938) anadan olmasının 130 illiyi Ədəbiyyatşünas alim, folklorşünas, tənqidçi Zeynallı Məmmədhənəfi (Hənəfi) Baba oğlunun (1896-13.10.1937) anadan olmasının 120 illiyi Şair Yusifzadə Əbdülbaqi Yusif oğlunun (Fövzi) (1901-10.01.1956) anadan olmasının 115 illiyi Şair Seyid Məhəmmədhüseyn Behcət Təbrizinin (Seyid Məmmədhüseyn Şəhriyar) (1906/07-18.09.1988) аnаdаn оlmаsının 110 illiyi İranlı şairə Pərvin xanım Ehtisaminin (1906-1941) anadan olmasının 110 illiyi
Şair, dramaturq, tərcüməçi Əyyubov Tələt Ömər oğlunun (1916-21.02.1977) anadan olmasının 100 illiyi Folklor Anadolu Türk aşığı Qaracaoğlanın (1606-1674) anadan olmasının 410 illiyi Aşıq Haqverdiyev Alı Mirzə oğlunun (Aşıq Alı) (1801-1911) anadan olmasının 215 illiyi Aşıq Pərinin (1811-1847) anadan olmasının 205 illiyi 2016
Əlavələr 395
394 392-393
399 396
397 398
400 401
387 403
Aşıq Ələsgər Alməmməd oğlunun (Aşıq Ələsgər) (1821-07.03.1926) anadan olmasının 195 illiyi Şair-aşıq Əliyev Hüseyn Mikayıl oğlunun (Aşıq Hüseyn Cavan) (1916- 14.11.1985) anadan olmasının 100 illiyi Dünya ədəbiyyatı Türk yazıçısı, publisist Şinasi İbrahimin (1826-13.09.1871) anadan olmasının 190 illiyi
Qədim Şərq rəssamı Nəqqaş Maninin (216-274 (276)) anadan olmasının 1800 illiyi Əməkdar incəsənət xadimi, rəssam Məmmədov Hafiz Məmməd oğlunun (1921-1995) anadan olmasının 95 illiyi Musiqi.Opera.Balet Şərqin böyük musiqiçisi və musiqişünası Səfiəddin Əbdül Mömin ibn Yusif ibn Faxir əl-Urməvinin (1216-1294) anadan olmasının 800 illiyi Xanəndə, teatr xadimi Məmmədov Mirzə Muxtar Mirzə Əli Əsgər oğlunun (1841-16.01.1929) anadan olmasının 175 illiyi Xanəndə Zülalov Əbdülbağı Kərbəlayı Əli oğlunun (Bülbülcan) (1841- 08.1927) anadan olmasının 175 illiyi Tarzən, müasir Azərbaycan tarının yaradıcısı Sadıq Əsəd oğlunun (Sadıqcan) (1846-1902) anadan olmasının 170 illiyi Tarzən Haqverdiyev Məşədi Zeynalın (1861-1918) anadan olmasının 155 illiyi Xanəndə Abdullayev Ələsgər Baba oğlunun (Şəkili Ələsgər) (1866-01.04.1929) anadan olmasının 150 illiyi Qarmon ifaçısı Kərbəlayı Lətif Hüseyn oğlunun (1876-06.12.1944) anadan olmasının 140 illiyi Balaban ifaçısı Mövsümov Məhərrəm Ağabala oğlunun (1916-04.10.1957) anadan olmasının 100 illiyi Xanəndə Haşımov Bakir Musa oğlunun (1926-1989) anadan olmasının 90 illiyi
Görkəmli aktyor və rejissor Xələfov Hüseynbala Məmməd oğlunun (Hüseyn Ərəblinski) (1881-17.03.1919) anadan olmasının 135 illiyi
Dövlət xadimi, böyük sərkərdə Cavanşir Varaz Qriqor oğlunun (Cavanşir) (616-680/81) anadan olmasının 1400 illiyi Dövlət xadimi, diplomat, sərkərdə və Quba xanı Fətəli xan Hüseyn Əli xan oğlunun (1736-1789) anadan olmasının 280 illiyi 404
405 402
406 407
388 Təbriz üsyanının rəhbərlərindən biri Bağır xanın (1861/62-1916) anadan olmasının 155 illiyi İctimai-siyasi və dövlət xadimi Yusifbəyli Nəsib bəy Yusif oğlunun (1881- 31.05.1920) anadan olmasının 135 illiyi Diplomat Şahtaxtinski Behbud ağanın (1881-30.05.1924) anadan olmasının 135 illiyi Dövlət xadimi Heydərov Nəzər Heydər oğlunun (1891-30.12.1968) anadan olmasının 125 illiyi Görkəmli elm və dövlət xadimi, professor Seyidov Həsən Əli oğlunun (1906- 08.06.1999) anadan olmasının 110 illiyi
Tarixçi Mir Yəhya əl Hüseyni Qəzvininin (1481-1555) anadan olmasının 535 illiyi Görkəmli tarixçi Bəhmən Mirzə Qacarın (1811-1884) anadan olmasının 205 illiyi Fəlsəfə.Din Qədim yunan filosofu və alimi Aristotelin (Ərəstun) (e.ə. 384-322) anadan olmasının 2400 illiyi
Neft maqnatı, milyonçu Əsədullayev Şəmsi Əsədulla oğlunun (1840/41- 21.04.1913) anadan olmasının 175 illiyi Neftçi, qazma sahəsində mütəxəssis, Əməkdar mühəndis Rüstəmov Nəbi Rüstəm oğlunun (1911-1964) anadan olmasının 105 illiyi
Alim və mütəfəkkir Naxçıvani Həsən İbn Ömərin (Şeyx Həsən Naxçıvani Bulquri və ya Təbrizi kimidə tanınmışdır) (1206-1298) anadan olmasının 810 Publisist, şərqşünas, pedaqoq, ictimai xadim Şahtaxtlı (Şahtaxtinski) Məhəmməd ağa Məhəmmədtağı Sultan oğlunun (Məhəmməd ağa Şahtaxtinski) (1846-12.12.1931) anadan olmasının 170 illiyi Maarifpərvər ziyalı, kitabşünas alim və ictimai xadim Naxçıvani Hacı Məhəmməd Hacı Abbas oğlunun (1881-1963) anadan olmasının 135 illiyi İlk azərbaycanlı ziyalı qadınlardan biri Şahtaxtinskaya Leyla İsa Sultan qızının (1886-1907) anadan olmasının 130 illiyi Dilçi, filologiya elmləri doktoru, professor Bayramov Hüseyn Abbas oğlunun (1916-04.11.1982) anadan olmasının 100 illiyi 409
410 408
389 411
Coğrafiya.Geologiya Geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor, Əməkdar mühəndis Əliyev Ağa Qurban oğlunun (1911-1997) anadan olmasının 105 illiyi
Əməkdar elm xadimi, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, professor Şirinov Xanlar Cəbrayıl oğlunun (1906-) anadan olmasının 110 illiyi
Təbiətşünas alim, təbib, filosof, musiqiçi Şirazi Qütbəddin Mahmud ibn Məsudun (1236-1321) anadan olmasının 780 illiyi Azərbaycanda ilk nəbatat alimi Ağamirov Mirmusa Haşim oğlunun (1886- 1947) anadan olmasının 130 illiyi Tibb elmləri doktoru, professor, Əməkdar elm xadimi, Əməkdar həkim Axundova-Bağırbəyova Sona Əbdül qızının (1896-1982) anadan olmasının 120 illiyi Baytarlıq və biologiya elmləri doktoru, professor Əhmədov Əmir Məmmədbağır oğlunun (1926-1990) anadan olmasının 90 illiyi Kitabxanaşünaslıq.Biblioqrafiya Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin kitabxanasının (1921) yaradılmasının 95 illiyi Polis Akademiyasının Ümumi kitabxanasının (1921) yaradılmasının 95 illiyi Bakı Musiqi Akademiyasının kitabxanasının (1921) yaradılmasının 95 illiyi M.Əzizbəyov adına kütləvi kitabxananın (Nəsimi rayon MKS) (1921) yaradılmasının 95 illiyi Buzovna qəsəbə kütləvi kitabxanasının (Xəzər rayon MKS-nin 3 saylı filialı) (1926) yaradılmasının 90 illiyi A.A.Bakıxanov adına Əmircan (Suraxanı rayon MKS-nin 1saylı filialı) qəsəbə kütləvi kitabxanasının (1926) yaradılmasının 90 illiyi M.Ə.Sabir adına Balaxanı qəsəbə kütləvi kitabxanasının (Sabunçu rayon MKS-nin 11 saylı filialı) (1936) yaradılmasının 80 illiyi Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun kitabxanasının (1936) yaradılmasının 80 illiyi Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun kitabxanasının (1936) yaradılmasının 80 illiyi Binəqədi qəsəbə uşaq kitabxanasının (Binəqədi rayon MKS-nin 7 saylı filialı) (1951) yaradılmasının 65 illiyi Şahbuz rayon Mərkəzi kitabxanasının (1951) yaradılmasının 65 illiyi Zirə qəsəbə kütləvi kitabxanasının (Xəzər rayon MKS-nin 4 saylı filalı) (1956) yaradılmasının 60 illiyi 390 A.P.Çexov adına kütləvi kitabxananın (Nərimanov rayon MKS-nin 1saylı filialı) (1956) yaradılmasının 60 illiyi A.Şaiq adına Maştağa qəsəbə uşaq kitabxanasının (Sabunçu rayon MKS-nin 13 saylı filialı) (1956) yaradılmasının 60 illiyi T.Şahbazi adına kütləvi kitabxananın (Nərimanov rayon MKS-nin 3 saylı filialı) (1961) yaradılmasının 55 illiyi Sumqayıt Dövlət Universitetinin kitabxanasının (1961) yaradılmasının 55 illiyi Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin kitabxanasının (1966) yaradılmasının 50 illiyi Gəncə şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1976) yaradılmasının 40 illiyi Laçın rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1976) yaradılmasının 40 illiyi Oğuz rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1976) yaradılmasının 40 illiyi Mingəçevir Şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1956-cı ildə yaranan M.P.Vaqif adına şəhər mərkəzi kitabxanası əsasında) (1976) yaradılmasının 40 illiyi Xaçmaz rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1976) yaradılmasının 40 illiyi Babək rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1976) yaradılmasının 40 illiyi N.Gəncəvi adına Naftalan şəhər kitabxanasının (1981) yaradılmasının 35 illiyi
Naxçıvan şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1981) yaradılmasının 35 illiyi Bakı şəhəri H.Cavid adına kütləvi kitabxananın (Binəqədi rayon MKS 4 saylı filial) (1981) yaradılmasının 35 illiyi Xəzər Universitetinin Kitabxana İnformasiya Mərkəzinin (1991) yaradılmasının 25 illiyi Bakı şəhəri Nizami rayonu Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1991) yaradılmasının 25 illiyi Qobustan rayon Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sisteminin (1991) yaradılmasının 25 illiyi Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin Tədris Mərkəzinin kitabxanasının (2001) yaradılmasının 15 illiyi Tarixdə bu gün Mömünə Xatun türbəsinin inşasının (Naxçıvan, 1186) 830 illiyi Gəncə sənətkarlarının və şəhər yoxsullarının üsyanı (1231) baş vermişdir. Səfəvi hökmdarı I Şah İsmayıl Xətainin hakimiyyətə gəlməsinin (1501-1524) 412
391 515 illiyi Şah Abbas məscidinin (Cümə Məscidi) inşa edilməsinin (1606) 410 illiyi Şah İsmayıl Xətai tərəfindən poçt rabitəsinin dövlət səviyyəsində təşkilinin təməli qoyulmasının (1501) 515 illiyi İlk telefon aparatının ixtirasının (1876, A.Q.Bell) 140 illiyi Zaqafqaziyada Qori Müəllimlər Seminariyasının (1876) yaradılmasının 140 illiyi
“Kaspi” qəzetinin (1881) nəşr edilməsinin 135 illiyi Bakı Vaqon Təmiri zavodunun (1891) yaradılmasının 125 illiyi İlk Beynəlxalq Nobel mükafatının verilməsinin (1901) 115 illiyi Bakı kommersiya məktəbinin yaradılmasının (1901) 115 illiyi “Orucov Qardaşları” mətbəə-nəşriyyatının (1906-1917) yaradılmasının 110 illiyi
“Bakinskiy raboçiy” qəzetinin (05.1906) nəşr olunmasının 110 illiyi “Nicat” maarif cəmiyyətinin yaradılmasının (1906) 110 illiyi “Məktəb” ədəbi, elmi jurnalın nəşr olunmasının (1911) 105 illiyi “Ölülər” əsərinin Bakıda ilk dəfə səhnəyə qoyulmasının (1916) 100 illiyi Bakı Azad Tənqid-Təbliğ Teatrının (1921) yaradılmasının 95 illiyi Beynəlxalq Yazıçılar Birliyi - “PEN-KLUB”un yaradılmasının (1921) 95 illiyi Bakı Rabitə Elektrotexnikumunun (2002-ci ildən Bakı Dövlət Rabitə və Nəqliyyat Kolleci) (1931) təsis edilməsinın 85 illiyi Şərqdə ilk notlu xalq çalğı alətləri orkestri və indiki Niyazi adına simfonik orkestri (1931) yaradılmasının 85 illiyi Azərbaycan Kukla Teatrının (1931) təşkil edilməsinin 85 illiyi Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin (1936) yaradılmasının 80 illiyi Bakı Zərgərlik zavodunun (1936) yaradılmasının 80 illiyi Bakı Biskvit Fabrikinin (1941) istifadəyə verilməsinin 75 illiyi Azərbaycanın Xarici Ölkələrlə Dostluq və Mədəni Əlaqələr Cəmiyyətinin (1946) yaradılmasının 70 illiyi Bülbülün ev-muzeyinin yaradılmasının (1976) 40 illiyi Hüseyn Cavidin ev-muzeyinin yaradılmasının (1981) 35 illiyi “Azərbaycan-İrs” mədəni-maarifçilik yönümlü jurnalın (1996) çap olunmasının 20 illiyi Teleqramların poçt şöbələrində kompüter şəbəkəsi vasitəsilə ötürülməsinə başlanmasının (05.2001) 15 illiyi YARAT Müasir İncəsənət Məkanı Azərbaycanın paytaxtı Bakıda yerləşən qeyri-kommersiya təşkilatı təsis edilmişdir (2011) 413
414-415 416
416 417
392 Milli ədəbiyyat Nizami Gəncəvi 1141-1209 875 illiyi 2016 İlyas Yusif oğlu Nizami Gəncəvi (tam adı Cəmaləddin İlyas ibn Yusif) 1141-ci ildə Gəncə şəhərində anadan olmuşdur. Təhsilini Gəncə mədrəsəsində almış, daha sonra şəxsi mütaliə yolu ilə o dövrün elmlərini mükəmməl öyrənmiş, xüsusən də Yaxın Şərq xalqlarının şifahi və yazılı ədəbiyyatına yaxından bələd olmuşdur. Ana dili ilə yanaşı o dövrün elm dili olan ərəb dilini və şeir dili olan fars (dəri) dilini mükəmməl öyrənmiş, dövrünün kamil bir aliminə çevrilmişdir. Buna görə də müasirləri onu “hər şeyi kamil bilən alim” anlamına gələn “Həkim” adlandırırdılar. Nizami Gəncəvi dünya ədəbiyyatı tarixinə məsnəvi formasında fars dilində yazdığı 5 poema- dan ibarət “Xəmsə” (“Beşlik”) (“Sirlər xəzinəsi”, “Xosrov və Şirin”, “Leyli və Məcnun”, “Yeddi gözəl”, “İsgəndərnamə”) müəllifi kimi daxil ol- muşdur.
“Məxzənül-əsrar” (“Sirlər xəzinəsi” 1176- 1178) adlı ilk poeması şairə böyük şöhrət qazan- dırmışdır. Yaxın və Orta Şərq ədəbiyyatında di- daktik poema janrının ən qiymətli nümunəsi olan bu əsər şairin yaradıcılığında epik şeir sahəsində ilk qələm təcrübəsi idi. Şairin ədalətli insan cəmiyyəti, əməksevərlik, verilən sözün üstündə durmaq, rəhmli olmaq, qızıla nifrət, həqiqi dost- luq haqqında ictimai-əxlaqi fikir və düşüncələri bu əsərdə öz əksini tapmışdır. Xəmsənin ikinci poeması olan “Xosrov və Şi- rin” poemasını 1180-ci ildə bitirmişdir. Nizami bu əsəri Atabəy Şəmsəddin Məhəmməd Cahan Pəhləvan Eldəgizə (1173-1186) ithaf etmişdir. Ca- han Pəhləvanın ölümündən sonra taxta çıxan Qızıl Arslan Gəncənin yaxınlığında öz çadırında şairlə görüşmüş və onun nəsihətlərini dinləmiş, şairə Həmdünyan adlı bir kənd bağışlamışdır. Nizami Şirvan hökmdarı I Axistanın sifarişi ilə 1188-ci ildə “Leyli və Məcnun” poemasını yaz- mış, Yaxın və Orta Şərq xalqları arasında geniş yayılmış məhəbbət əfsanəsini ilk dəfə ədəbiyyata gətirmiş, vicdan və sevgi azadlığı haqqında ölməz bir dastan yaratmışdır. Şair bu poemada ülvi sevgi- ni təsvir etməklə yanaşı qadın hüquqsuzluğundan, qadının əşya kimi satılıb-alınmasından, feodal adət-ənənələrindən söhbət açmış, insan adını uca tutmağa, ali məqsədlərə qulluq etməyə, mərd və mübariz olmağa çağırmışdır. Nizami Ağsunqurlar sülaləsindən olan Marağa hakimi Əlaəddin Körpə Arslana həsr etdiyi “Yeddi gözəl” poemasını 1197-ci ildə yazmışdır. Nəhayət, ömrünün sonlarına yaxın bütün ədəbi-estetik, ictimai-fəlsəfi görüşlərini, mütərəqqi ideyalarını yekunlaşdırdığı “İsgəndərnamə” (təqr. 1203) po- emasını qələmə almışdır. Əsərlərindən məlum olur ki, şair böyük divan yaratmış, qəzəl və qəsidələr müəllifi kimi tanın- mışdır. Lakin Şərq təzkirəçilərinin 20 min beyt həcmində olduğunu qeyd etdikləri bu divandakı şeirlərin çox az hissəsi dövrümüzədək gəlib çat- mışdır. Bütün yaradıcılığı boyu lirik şeirlər yaz- mış, sonralar poemalarında irəli sürdüyü mütərəqqi ictimai-fəlsəfi fikirlərini ilk dəfə həmin şeirlərində ifadə etmişdir. Nizami Gəncəvi üçün şəxsiyyətin ən yüksək meyarı insanlıq idi. İrqi, milli və dini ayrı-seçkiliyi qətiyyətlə rədd edən bu şairin qəhrəmanları içərisində türk, fars, ərəb, çinli, hindli, zənci, yunan, gürcü və s. xalqların nümayəndələrinə rast gəlmək olar. Hümanist şair müxtəlif dinlərə mənsub bu qəhrəmanların heç birinin milliyətinə, dini görüşlərinə qarşı çıxmamış, onun qəhrəmanları ədalət, xalq xöşbəxtliyi, yüksək məqsədlər uğrun- da mübarizə aparmışdır. İnsan şəxsiyyətinə, in-
393 san əməyinə ehtiram şairin yaradıcılığının aparıcı mövzularındandır. Nizami əsərlərini fars dilində yazmış, bu əsərlər dünyanın bir çox xalqlarının dilinə tərcümə olun- muşdur. Əsərlərinin nadir əlyazma nüsxələri bir çox şəhərlərin (Moskva, Sankt-Peterburq, Bakı, Daşkənd, Təbriz, Tehran, Qahirə, İstanbul, Dehli, London, Paris və s.) məhşur kitabxana, muzey və əlyazmaları fondlarında qiymətli incilər kimi qo- runub saxlanılır. Şair 1209-cu il mart ayının 12-də vəfat etmiş- dir. Bu tarix qəbir daşı üzərində qeyd edilmişdir. Əsrlər uzunu xalq kütlələri tərəfindən əziz və müqəddəs sayılaraq mühafizə edilən Nizami qəbri üzərində möhtəşəm məqbərə tikilmişdir. XX əsrin 70-ci illərində respublikamızda klassik ədəbi irsimizin öyrənilməsi baxımından tamamilə yeni mərhələ başlamış, həmin mərhələ bilavasitə xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin adı ilə bağlı olmuşdur. Məhz Ulu Öndərin təşəbbüsü ilə qəbul edilən “Azərbaycanın böyük şairi və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi irsinin öyrənilməsini, nəşrini və təbliğini daha da yaxşı- laşdırmaq tədbirləri haqqında” 1979-cu il 6 yan- var tarixli qərar bu istiqamətdə qarşıya kompleks vəzifələr qoyaraq dahi şairin irsinin və ümumən orta əsrlər Azərbaycan mədəniyyətinin sistemli araşdırılması üçün geniş perspektivlər açmışdır. 1981-ci ildə şairin 840 illik yubileyi Azərbaycan Respublikasının rəhbəri Heydər Əliyevin diqqəti və cəsarətli mövqeyi sayəsində sovetlər birli- yi məkanında böyük təntənə ilə qeyd olunmuş, həmin ərəfədə Məqbərənin milli üslubda yenidən qurulması və onun ətrafındakı ərazini abadlaş- dırmaq haqqında qərar verilmişdir. 1991-ci ildə YUNESKO-nun təşəbbüsü ilə Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 850 illik yubileyi dünya miqya- sında qeyd olunmuşdur. Mədəniyyət və incəsənətə daim qayğı və diqqət göstərən ümummilli lideri- miz Heydər Əliyev 2000-ci ildə Avstriyaya rəsmi səfər edən zaman Xəmsənin bərpası barədə tapşı- rıq vermiş, 2002-ci ildən bərpa olunan “Xəmsə”nin əlyazması əsasında 2008-ci ildə multimedia dis- kinin təqdimatı keçirilmişdir. Əlyazmanın üzü XVII əsrdə Dust Məhəmməd ibn Dərviş Dərəxtiçi tərəfindən köçürülmüş, mətn XV əsrdə geniş ya- yılan nəstəliq xətti ilə yazılmışdır. “Xəmsə”yə çəkilən ilkin miniatürlər də bu əsrə təsadüf edir. Dahi şairin irsinin öyrənilməsinə diqqət və qayğı bu gün də Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğur- la davam etdirilir. 2011-ci ildə dahi şairin anadan olmasının 870 illik yubileyini dövlət səviyyəsində qeyd etmək üçün Azərbaycan Respublikasının pre- zidenti İlham Əliyev 30 dekabr 2011-ci il tarixində xüsusi Sərəncam vermişdir. Həmin sərəncamda N.Gəncəvinin yaradıcılığı “bəşər bədii fikrinin nadir hadisəsi” kimi qiymətləndirilmiş, onun 870 illik yubileyini ölkə miqyasında geniş qeyd etmək üçün əlaqədar nazirlik və təşkilatlara, Gəncə şəhər icra hakimiyyətinə tapşırıq verilmişdir. Təbii ola- raq, şairin yubileyi ilə əlaqədar ən genişmiqyaslı tədbirlər onun vətəni Gəncə şəhərində həyata ke- çirilmişdir. İlk növbədə dahi Nizaminin Məqbərə kompleksi yenidən təmir edilmiş, ətrafında ge- niş park salınmış, burada “Nizami Gəncəvi Mərkəzi”nin bünövrəsi qoyulmuş, açıq havada muzey yaradılmış, Azərbaycan Milli Elmlər Aka- demiyasının Gəncə Regional Mərkəzində “Nizami İnstitutu” təsis olunmuş, “Nizami Gəncəvi” adlı jurnal nəşrə başlamış, silsilə elmi-praktik konf- ranslar keçirilmiş, təhsildə fərqlənən tələbələrə “Nizami adına təqaüd” təsis edilmiş, “Xəmsə” ba- ğında yenidənqurma işləri aparıldıqdan sonra bu- rada şairin şəhərdə ikinci heykəli ucaldılmışdır. 20 Aprel 2012-ci ildə İtaliyanın paytaxtı Roma şəhərində Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi və Azərbaycanın İtaliyadakı səfirliyinin iştirakı ilə Roma şəhərindəki məşhur “Villa Borghese” par- kında Nizami Gəncəvinin abidəsinin açılışı olmuş- dur. 2014-cü il yanvarın 21-də Gəncədə Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə Nizami Gəncəvi Mu- zeyi inşa olunmuş,. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev muzeyin açılışında iştirak etmişdir.
Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|