Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ə d ə b i y y a t Bədxassəli şişlərin şüa müalicəsi: nəzəri əsasları, tətbiqi, nəticələri /C.Ə.Əliyev, İ.H.İsayev.- Bakı, 2012.- 1227 s. Süd vəzisi xərçənginin diaqnostikası və müalicəsi /C.Əliyev, C.Cəfərov, T.Nəcəfov.- Bakı: Elm, 1993.- 120 s. Tibb aləminin unu- dulmaz şəxsiyyəti /C.Əliyev // Azərbaycan.- 2014.- 5 iyul.- S.5. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.amu.edu.az www.az.wikipedia.org www.science.gov.az www.mom.gov.az 30 Akademik 70 illiyi 117 Tarixdə bu gün Beynəlxalq Novruz Günü MART BMT Baş Assambleyası 2010- cu il fevral ayının 21 mart tarixini mədəniyyətlərarası dialoq və qar- şılıqlı anlaşmanı həvəsləndirməyə istiqamətləndirən bayram kimi
Beynəlxalq Novruz Günü elan etmişdir. Beynəlxalq Novruz Günü münasibətilə hazırlanan qətnamənin preambu- la hissəsində bildirilir ki, “yeni gün” mənasını verən, martın 21-də, gecə və gündüzün bərabərləşdiyi gün qeyd olu- nan Novruz, bütün dünyada 300 mil- yon nəfərdən artıq şəxs tərəfindən yeni ilin başlanğıcı kimi qəbul olunur. Bu bayram artıq 3000 ildir ki, Bal- kanlarda, Qara dəniz hövzəsi regionun- da, Qafqazda, Mərkəzi Asiya, Yaxın Şərq və digər regionlarda qeyd olunur. Azərbaycan xalqının tarixin qədim qatlarında yaratdığı, dilimizi, zəngin folklorumuzu özündə yaşadan Nov- ruz bayramı azərbaycançılıq ideyasını, xalqımızın milli-mənəvi irsini özündə təcəssüm etdirir. Novruz yeni günün, yeni arzuların, milli ruh və duyğuların bayramıdır. Təsadüfi deyil ki, Novruz bayramı dünyanın qeyri-maddi mədəni irsi kimi YUNESKO-nun siyahısına daxil edilmişdir. Novruz ənənələrinə görə, çərşənbələrdə tonqalın üstündən tul- lanmaqla insanlar bütün ağırlığını- uğurluğunu, əziyyətlərini, eyni zaman- da pis xasiyyətlərini, mənfi tərəflərini köhnə ildə qoyub yeni ilə, yeni günə qədəm qoyar, bayram günü küsülülər barışar, insanlar bir-birlərinə qonaq gedər. Bu dəyərlər geniş mənada təkcə cəmiyyət daxilində deyil, eyni zaman- da ölkələr arasında anlaşmanı, sülhü təcəssüm etdirir. Bu baxımdan Novruz bayramını, onun milli özəllikləri ilə ya- naşı, sülh və barış kimi bəşəri dəyərlərin təcəssümü olaraq dünyaya tanıtmaq, təbliğ etmək çox əhəmiyyətlidir. Azərbaycan xalqının milli-mənəvi irsinin təcəssümü olan Novruz bay- ramının dövlət səviyyəsində təkcə ölkəmizdə deyil, dünyada soydaşla- rımız yaşadıqları ölkələrdə də qeyd edilməsi çox sevindiricidir. Dünyada Novruz təntənələrini keçirməklə bu bayramın timsalında xalqımızın tarixi dəyərləri, adət-ənənələri təbliğ edilir. Bu isə nəticə etibarilə Azərbaycanın təbliği deməkdir.
118 Tarixdə bu gün Milli Təhlükəsizlik Orqanları İşçilərinin Peşə Bayramı Günü 1997 MART 1918-ci ildə yaradılmış Azərbaycan Demokratik Respublikasında 1919-cu il martın 28-də müdafiə naziri Səməd bəy Mehmandarovun 157 saylı əmrinə əsasən kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat xidməti təşkil olunmuşdu. Bu təşkilatın vəzifəsi terrorizmə, casusluğa, təxribatlara qarşı mübarizə aparmaq idi. Lakin cümhuriyyətinin süqutu və 1920-ci ildə sovet ordusu tərəfindən Azərbaycanın işğalı nəticəsində təşkilatın üzvləri repressiyalara məruz qalmış, M.Şeyxzamanlı başda olmaqla əksər rəhbər heyət güllələnmişdi. Sovet dövründə qurum əvvəlcə Fövqəladə Komissiya (“ÇK”) adlan- mış, bir müddət Daxili İşlər Xalq Ko- missarlığının (“NKVD”) tərkibində fəaliyyət göstərmiş, sonra Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi təşkil olun- muşdur.
50-ci illərin sonlarından etibarən respublika təhlükəsizlik orqanların- da milliləşmə və tarixi ədalətin bərpa edilməsi, repressiyaya məruz qalmış bir çox insanların hüquqi və mənəvi bəraət alması istiqamətində xeyli işlər görüldü. Bu proses bilavasitə ömrü- nün böyük bir hissəsini təhlükəsizlik orqanlarına həsr etmiş görkəmli dövlət xadimi Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Onun Azərbaycan Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində əks-
kəşfiyyata rəhbərlik etdiyi illər ərzində, xüsusilə də komitə rəhbərliyinə irəli çəkildiyi 1964-ci ildən sonrakı dövrdə orqana milli kadrların cəlb olunma- sı, onların yetişdirilib, həlledici iş sahələrində rəhbər vəzifələrə təyin olunması nəzərəçarpacaq şəkildə geniş vüsət almağa başladı. 1967-ci ilədək respublikanın təhlükəsizlik orqanla- rına qeyri-azərbaycanlılar rəhbərlik ediblər. Həmin il general Heydər Əliyev Azərbaycan DTK-nın sədri təyin olunmuşdur. Azərbaycan müstəqilliyini bərpa etdikdən sonra, 1991-ci il noyabrın 1-də Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi ya- ranıb. Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin qarşısında duran vəzifələr Azərbaycan Respublikasının suverenliyinə, kons- titusiya quruluşuna, iqtisadi, müdafiə, elmi-texniki potensialına, digər həyati əhəmiyyətli maraqlarına qarşı xarici dövlətlərin xüsusi xidmətlərinin və təşkilatlarının, cinayətkar qrupların və ayrı-ayrı şəxslərin kəşfiyyat və digər təxribat-pozuculuq fəaliyyətinin qarşı- sını almaqdan ibarətdir. “Azərbaycan Respublikası Milli təhlükəsizlik orqanları əməkdaşlarının peşə bayramı gününün təsis edilməsi haqqında” Azərbaycan Respublikası- nın Prezidenti Heydər Əliyevin 1997- ci il 23 mart tarixli Fərmanı ilə 28 mart - Milli Təhlükəsizlik Orqanları İşçilərinin Peşə Bayramı Günü elan olunmuşdur. 28 28 Ə d ə b i y y a t Qasımov, C.Milli təhlükəsizliyin əsasları : dərslik /C. Qasımov, N. Nağıyev; Azərb. Resp. Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin Heydər Əliyev ad. Akad-sı. Bakı: [MTN-nin H. Əliyev ad. Akad.], 2015.-407 s. Fəaliyyətimiz informasiya əsrinin tələblərinə uyğun qurulub: Milli Təhlükəsizlik Orqanları-96 /S. Fərzəliyev// Xalq qəzeti .-2015.- 19 mart.- S.9. Xalqın və dövlətin ehtimadını doğrultmaq vəzifəsi Milli Təhlükəsizlik orqanları - 96 /F.Abasoğlu//Kaspi.-2015.- 17 mart.- S.10. Xüsusi tarix Milli təhlükəsizlik orqanları- 96 /H. Ağammədov//Azad Azərbaycan .-2015.- 11 mart.- S. 3. Milli təhlükəsizlik orqanları- 96 /C. Qasımov//Səs .-2015.- 11 mart.- S. 7. Təhlükəsizlik orqanlarının tarixi milli yaddaşın mühüm hissəsidir: Milli təhlükəsizlik orqanları-96 /R. Bağırov //İki sahil .-2015.- 10 fevral.- S.8. İ n t e r n e t d ə www.anl.az wwwmtn.gov.az www. ebooks.preslib.az MART 119 MART Azərbaycanlıların Sоyqırımı Günü 1918 MART 31 Azərbaycan xalqına qarşı dəfələrlə törədilmiş və uzun illərdən bəri öz siyasi-hüquqi qiymətini al- mamış soyqırımı tarixin açılmamış səhifələrindən biridir. 1813-cü və 1828-ci illərdə imzalanmış Gülüs- tan və Türkmənçay müqavilələri Azərbaycan xalqının parçalanmasının, tarixi torpaqlarımızın bölünməsinin əsasını qoymuşdu. Azərbaycan xalqı- nın bu milli faciəsinin davamı kimi onun torpaqla- rının zəbti başlandı. Qısa bir müddətdə bu siyasət gerçəkləşdirilərək ermənilərin kütləvi surətdə Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi həyata keçi- rildi. Soyqırımı Azərbaycan torpaqlarının işğalının ayrılmaz bir hissəsinə çevrildi. İrəvan, Naxçıvan və Qarabağ xanlıqlarının əra- zilərində məskunlaşdırılan ermənilər orada yaşa- yan azərbaycanlılarla müqayisədə azlıq təşkil et- mələrinə baxmayaraq öz havadarlarının himayəsi altında “Erməni vilayəti” adlandırılan inzibati böl- günün yaradılmasına nail oldular. Belə süni ərazi bölgüsü ilə, əslində, azərbaycanlıların öz torpaq- larından qovulması və məhv edilməsi siyasətinin bünövrəsi qoyulmuş, “Böyük Ermənistan” ideyaları təbliğ olunmağa başlanmışdı. “Böyük Ermənistan” yaratmaq xülyasından ruhlanan erməni qəsbkarları 1905-1907-ci illərdə azərbaycanlılara qarşı açıq şəkildə genişmiqyaslı qanlı aksiyalar həyata keçirmişdilər. Ermənilərin Bakıdan başlanan vəhşilikləri Azərbaycanı və indiki Ermənistan ərazisindəki Azərbaycan kəndlərini əhatə etmiş- di. Yüzlərlə yaşayış məntəqəsi dağıdılmış, yerlə yeksan edilmiş, minlərlə azərbaycanlı vəhşicəsinə qətlə yetirilmişdi. Birinci Dünya müharibəsi, eləcə də Rusiyada baş vermiş 1917-ci il fevral və oktyabr çevrilişlərindən məharətlə istifadə edən ermənilər öz iddialarını bolşevik bayrağı altında reallaşdırmağa nail ol- muşdular. 1918-ci ilin mart ayından etibarən əks- inqilabçı ünsürlərlə mübarizə şüarı altında Bakı Kommunası tərəfindən ümumən Bakı quberniyası- nı azərbaycanlılardan təmizləmək məqsədi güdən mənfur planın həyata keçirilməsinə başlanılmışdı. Həmin günlərdə ermənilərin törətdikləri cinayətlər Azərbaycan xalqının yaddaşına əbədi həkk olun- muşdur. Minlərlə dinc azərbaycanlı əhali yalnız mil- li mənsubiyyətinə görə məhv edilmişdi. Ermənilər evlərə od vurmuş, insanları diri-diri yandırmışlar. Milli memarlıq incilərini, məktəbləri, xəstəxanaları, məscid və digər abidələri dağıtmış, Bakının böyük bir hissəsini xarabalığa çevirmişlər. Azərbaycanlıların soyqırımı Bakı, Şamaxı, Quba qəzalarında, Qarabağda, Zəngəzurda, Nax- çıvanda, Lənkəranda və Azərbaycanın başqa böl- gələrində xüsusi qəddarlıqlarla həyata keçirilmiş- dir. Bu ərazilərdə dinc əhali kütləvi surətdə qətlə yetirilmiş, kəndlər yandırılmış, milli mədəniyyət abidələri dağıdılıb məhv edilmişdir. Zaqafqaziyanın sovetləşməsindən öz çirkin məqsədləri üçün istifadə edən ermənilər 1920-ci ildə Zəngəzuru və Azərbaycanın bir sıra digər torpaqla- rını Ermənistan SSR-in ərazisi elan etmişdilər. Son- rakı dövrdə bu ərazilərdəki azərbaycanlıların depor-
120 tasiya edilməsi siyasətini daha da genişləndirmək məqsədilə yeni vasitələrə əl atmışdılar. Bunun üçün onlar SSRİ Nazirlər Sovetinin 23 dekabr 1947-ci il “Ermənistan SSR-dən kolxozçuların və başqa azərbaycanlı əhalinin Azərbaycan SSR-in Kür-Araz ovalığına köçürülməsi haqqında” xüsusi qərarına və 1948-1953-cü illərdə azərbaycanlıların öz tarixi torpaqlarından kütləvi surətdə deportasi- yasına dövlət səviyyəsində nail olmuşdular. Erməni millətçiləri öz havadarlarının köməyi ilə 50-ci illərdən etibarən Azərbaycan xalqına qarşı kəskin mənəvi təcavüz kampaniyasına baş- lamışdılar. Keçmiş sovet məkanında müntəzəm şəkildə yayılan kitab, jurnal və qəzetlərdə milli mədəniyyətimizin, klassik irsimizin, memarlıq abidələrimizin ən nəfis nümunələrinin erməni xal- qına mənsub olduğunu sübut etməyə çalışırdılar. Eyni zamanda, onlar tərəfindən bütün dünyada azərbaycanlıların mənfi obrazını formalaşdırmaq cəhdləri də güclənmişdi. “Yazıq, məzlum erməni xalqı”nın surətini yaradaraq əsrin əvvəlində regi- onda baş verən hadisələr şüurlu surətdə təhrif olun- muş, azərbaycanlılara qarşı soyqırım törədənlər soyqırım qurbanları kimi qələmə verilmişdi. Əsrin əvvəlində əksər əhalisi azərbaycanlı olan İrəvan şəhərindən və Ermənistan SSR-in digər bölgələrindən soydaşlarımız təqiblərə məruz qala- raq kütləvi surətdə qovulmuşlar. Azərbaycanlıların hüquqları ermənilər tərəfindən kobudcasına pozu- lur, ana dilində təhsil almasına əngəllər törədilir, onlara qarşı repressiyalar həyata keçirilirdi. Azərbaycan kəndlərinin tarixi adları dəyişdirilmiş, toponimika tarixində misli görünməyən qədim toponimlərin müasir adlarla əvəzolunma prosesi baş vermişdir. 1918-ci il martın 30-u gecə saatlarında Bakıda başlanan kütləvi qırğınlar 20 minə yaxın günahsız insanın, o cümlədən çoxlu sayda qoca, qadın və uşaqların öldürülməsi ilə nəticələnmişdir. Martın 30-dan aprelin 2-dək davam edən kütləvi qırğınlarda Stepan Şaumyanın rəhbərlik etdiyi erməni bolşevik dəstələri Bakıda minlərlə insanı qətlə yetirmiş, müsəlman ziyarətgahlarını yandırmış, Bakı əhalisinin 400 milyon manatlıq əmlakını müsadirə etmişdir. Kütləvi qırğınlar za- manı şəhərin ən möhtəşəm məscidi sayılan Təzəpir məscidi aramsız top atəşinə tutulmuş, Bakının ən möhtəşəm memarlıq incilərindən olan “İsmailiyyə” binası yandırılmışdır. Azərbaycanlılara qarşı həyata keçirilən soyqırımı siyasəti, təkcə Bakı şəhəri ilə məhdudlaşmamışdır. Martın 31-də erməni daş- nakları Şamaxı qəzasının 53 kəndində 8027 azərbaycanlını, o cümlədən 2560 qadın və 1277 uşağı qətlə yetirmişlər. Qubanın 162 kəndində öldürülən günahsız azərbaycanlıların sayı isə 16 mindən artıq olmuşdur. Erməni daşnakları Lənkəran, Muğan bölgəsi və Dağlıq Qarabağ- da minlərlə kəndi yandırmış, on minlərlə insanı vəhşicəsinə qətlə yetirmişlər. 1918-ci il iyulun 15- də Azərbaycan Demokratik Respublikasının yarat- dığı Fövqəladə Təhqiqat Komissiyası bu qırğınlar- la bağlı çoxsaylı sənədləri toplayaraq hökumətə təqdim etmiş, 1919-cu ildə Azərbaycan Parlamen- ti 31 mart tarixinin - azərbaycanlıların soyqırımı günü kimi qeyd olunması barədə qərar qəbul et- mişdir. Sovet hakimiyyəti illərində bu tarix yad- daşlardan silinsə də, müstəqillik dövründə tarixi sənədlər əsasında 31 mart 1918-ci ildə Azərbaycan xalqının başına gətirilən faciəvi hadisələrlə bağlı çoxsaylı araşdırmalar aparılmış, kitablar dərc olun- muşdur. 1998-ci il martın 26-da Prezident Heydər Əliyev “Azərbaycanlıların soyqırımı haqqında” Fərman imzalamışdır. Həmin gündən başlayaraq 31 mart tarixi Azərbaycanlıların Soyqırımı Günü kimi qeyd olunur.
121 APREL
C. Ş. B. B.E.
Ç.A. Ç.
C.A. C.
Ş. B. B.E.
Ç.A. Ç.
C.A. C.
Ş. B. B.E.
Ç.A. Ç.
C.A. C.
Ş. B. B.E.
Ç.A. C.
C. Ş.
B. 1
3 4
6 7 8 9 10 11 12
13 14 15
16 17
18 19
20 21 22
23 24
25 26
27 28 29
® Ümumdünya Gülüş Günü (01.04.1564) • Kəlbəcər rayonunun işğalı günü (02.04.1993) • Beynəlxalq Mədəniyyət Günü (15.04.1935) • Tarixi Abidələrin Mühafizəsi Günü (18.04.1983) • Beynəlxalq Kitab və Müəllif Hüquqları Günü • (23.04.1996) Ulu Nizaminin qəbrinin üstündə tarixi keçmişdən xəbər verən memarlıq quruluşunda tikilmiş, xarici görkəmi səliqəli olan abidə olmamışdır. 1940-cı ildə milli memarlıq üslubun- da, əvvəlcədən işlənib hazırlanmış layihə əsasında Məqbərənin əsaslı inşasına başlanmışdır. Böyük Vətən müharibəsi bu işi bir qədər ləngitmiş, müharibədən sonra Məqbərənin tikintisi tamamlanmış və 1947-ci ildə Nizaminin anadan olmasının 800 illiyi münasibətilə hündürlü- yü 15,2 metr olan abidənin təntənəli açılışı olmuşdur. 1979-cu ildə ulu öndər Heydər Əliyev respublikaya rəhbərlik edərkən “Azərbaycanın böyük şair və mütəfəkkiri Nizami Gəncəvinin ədəbi irsinin öyrənilməsini, nəşrini və təbliğini yaxşılaşdırmaq tədbirləri haqqında” Azərbaycan KP MK-nın qəbul etdiyi 6 yanvar tarixli qərarında bu məsələ də öz əksini tapmışdır. Məqbərəni milli üslubda yenidən qurmaq və onun ətrafındakı ərazini abadlaşdırmaq haqqında konkret qərar 1981-ci ildə şairin 840 illik yubileyinin Azərbaycan Respublikasının rəhbəri Heydər Əliyevin diqqəti və cəsarətli mövqeyi sayəsində sovetlər birliyi məkanında böyük təntənə ilə qeyd olunduğu ərəfədə verilmişdir. 1991-ci ildə YUNESKO-nun təşəbbüsü ilə Nizami Gəncəvinin anadan olmasının 850 il- lik yubileyinin dünya miqyasında qeyd olunması ərəfəsində Heydər Əliyevin bilavasitə qərarı və təşəbbüsü ilə Nizami Məqbərəsinin yenidən qurulmasına xüsusi diqqət yetirilmişdir. Nizami dünyasının böyüklüyü ilə həmahəng olan möhtəşəm Məqbərə kompleksi 1991- ci ilin sonunadək tikilib qurtarmışdır. Məqbərə Azərbaycanın XII əsr memarlıq üslubunda tikilmiş və milli bədii cizgiləri özündə cəmləşdirmişdir. Abidənin silueti Gəncə şəhərinin embleması kimi qəbul edilmişdir. Gəncənin şərq istiqamətindəki girişində quraşdırılmış, şəhərin adını və simvolik rəmzlərini əks etdirən konstruksiyanın ümumi görünüşündə də Nizami Məqbərəsinin silueti təsvir edilmişdir. Məqbərənin ətrafı başdan-başa yenidən qurulmuş, abadlaşdırıla raq 6 hektar sahədə ya- şıllıqlar yaradılmış və ağaclar əkilmiş, “Xatirə” parkı salınmışdır. 1 aprel
Gün çıxır 07:26 Gün batır 20:21 30 aprel Gün çıxır 06:42 Gün batır 20:52 21 mart- 20 aprel Qoç bürcünün nişanəsi oddur. Marsın himayəsindədir. Günəşin Qoç bürcündən keçdiyi dövrdə doğulanlar qüvvətli və çevik olurlar.
122 Milli ədəbiyyat Şair Əlibəyli Ənvər Əliverdi oğlunun (01.04.1916-07.05.1968) anadan olmasının 100 illiyi Şair, publisist, tərcüməçi Qarayeva Xanım İsmayıl qızının (10.04.1956) anadan olmasının 60 illiyi Tənqidçi, ədəbiyyatşünas alim, nasir Eminov Allahverdi İsgəndər oğlunun (10.04.1941) anadan olmasının 75 illiyi Maarif xadimi, yazıçı Qənizadə Sultanməcid Hacı Murtuzəli oğlunun (24.04.1866-1937(1942)) anadan olmasının 150 illiyi
Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|