Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Yüklə 6,03 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.elibrary.az www.kitabxana.net 17
- İ n t e r n e t d ə www.az.wikipedia.org www.anl.az www.adam.az www.kitabxana.net 27
- Cek London 1876-1916 YANV AR
- İ n t e r n e t d ə www.az.wikipedia.org www.anl.az www.kitabxana.net 12 140
- Mixail Saltıkov-Şedrin 1826-1889 YANV AR
- İ n t e r n e t d ə www.az.wikipedia.org www.anl.az www.elibrary.azlib.net www.kitab.biz 26
- Tahir Əkbər 1946 YANV AR
- İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.president.az 20 70 illiyi
|
Ə d ə b i y y a t Seçilmiş əsərləri /Mədinə Gülgün; ön söz. müəl. Elçin.- Bakı: Şərq-Qərb, 2004.-224 s. Mən bu ömrü yaşadım /Mədinə Gülgün.- Bakı: Nurlan, 2010.- 208 s. Yora bilməz yollar məni /Mədinə Gülgün.- Təbriz, 1991.- 96 s. Əhməd, V. Artıq demə laylay ki, yatan ellər oyanmış… Həbib Sahi- rin, Hökümə Billurinin, Mədinə Gülgünün şeirləri haqqında /V.Əhməd //Xalq cəbhəsi.- 2015.- 6 yanvar.- S.14. Əliyev, F. Mədinə Gülgün yaradıcılığında Vətən /F.Əliyev //Kredo.- 2014.- 22 noyabr.- S.15. İsmayıl. Mədinə Gülgünün Azərbaycan “davası” ... /İsmayıl //Şərq.- 2014.- 18 iyul.- S.11. İ n t e r n e t d ə www.anl.az www.az.wikipedia.org www.elibrary.az www.kitabxana.net 17 Şairə 10 Milli ədəbiyyat İsmayıl bəy Qutqaşınlı 1806-1869 YANV AR İsmayıl bəy Nəsrulla Sultan oğlu Qutqaşınlı 1806-cı il (bəzi mənbələrdə 1809) yanvar ayının 27-də keçmiş Qut- qaşın mahalında (indiki Qəbələ) anadan olmuşdur. Dini təhsil almış, ərəb, fars dillərini öyrənmiş, klassik Azərbaycan və Şərq ədəbiyyatı ilə yaxından tanış ol- muşdur. 1822-ci ildə rus ordusunda xidmətə başlamış, Peterburqda 4 il kadet məktəbində oxumuşdur. 1822-ci ildə bu məktəbi bitirib, Əlahiddə Qafqaz Kor- pusu tərkibindəki Gürcüstan qrenadyor alayında sıravi əsgər kimi hərbi xidmətə başlamışdır. Rusiya-İran (1826-1828) və Rusiya- Türkiyə (1827-1829) müharibələrində iştirak etmişdir. Müharibələr qurtardıq- dan sonra o, hərbi xidmətini davam et- dirmiş, vəzifəsi ilə əlaqədar bir müddət Varşavada yaşamışdır. Hərbi işi dərindən öyrənmiş, sıravi əsgərlikdən general- mayor rütbəsinə qədər yüksəlmişdir. Çar hökuməti zamanı hərbi qulluqda qüsur- suz fəaliyyətinə görə 10-dan yuxarı ən yüksək və müxtəlif dərəcəli ordenlərə, böyük həcmdə pul mükafatlarına, qiymətli hədiyyələrə, fərqlənmə nişan- larına, qızıl və gümüş qılınclara layiq görülmüşdür. Xidmət illərində bir sıra mütərəqqi rus ziyalıları ilə dostluq əlaqəsi yaratmış, rus və Qərbi Avropa mədəniyyətlərinin nailiyyətlərinə yiyələnmiş, dövrünün ən savadlı Azərbaycan ziyalıların- dan biri olmuşdur. Eyni zamanda o, Azərbaycanın böyük maarifçi alimləri - M.F.Axundzadə, Q.Zakir, A.Bakıxanov və başqaları ilə yaxından dostluq etmiş- dir. 1841-ci ildə istefaya çıxaraq Vətənə qayıtmış, Qutqaşın və Şama- xıda müəllimlik etmişdir. 1852-ci ildə həyat yoldaşı ilə Yaxın Şərq ölkələrinə səyahətə getmiş, 1854-cü ildə Türkiyə Anadolu ordusunun baş komandanlığı ilə əlaqə saxlamaqda günahlandırılaraq həyatının sonuna qədər nəzarət altın- da qalmışdır. Böyük ədib iki dəfə həcc ziyarətində olmuş, 1967-ci ildə çap olun- muş “Səfərnamə” adlı yol qeydlərini yazmışdır. Burada, təkcə şəxsi həyatı barədə deyil, Azərbaycan haqqında və Osmanlı imperiyasına daxil olan ərəb ölkələri haqqında orijinal məlumatlar istənilən qədərdir. İsmayıl bəy Qutqaşınlı Azərbaycan ədəbiyyatına müasir nəsr, hekayə janrını gətirən yazıçıdır. Onun 1835-ci ildə Var- şavada hərbi qulluqda olarkən fransız dilində buraxılan “Rəşid bəy və Səadət xanım” hekayəsi, bu dildə nəşr edilmiş ilk Azərbaycan bədii əsəridir. Yazıçının “Tutu” adlı əsəri də ol- muş, ancaq bu əsər günümüzə gəlib çat- mamışdır. Uzun illər nasir kimi təhlil edilmiş İsmayıl bəy Qutqaşınlının “İki quşun söhbəti” adlı şeiri onun poetik dünyasından xəbər verir. Qutqaşınlının şeirlərini “Miskin” təxəllüsü ilə yazdı- ğı məlumdur. Şeir 2004-cü ildə ilk dəfə “Azərbaycan” qəzetində çap edilərək oxucuların diqqətinə çatdırılmışdır. İsmayıl bəy Qutqaşınlı 1869-cu ildə (bəzi mənbələrdə 1861) vəfat etmiş, Qəbələdəki Soltanbaba qəbiristanlığında dəfn edilmişdir. Qəbələ də və Bakıda adına küçə var. Qəbələdə ədibin heykəli ucaldılmış, ev-muzeyi yaradılmışdır. Ə d ə b i y y a t Əsərləri /H.İ.Qutqaşınlı; ön söz. müəl. C.Qəhrəmanov; tərt. ed. və elmi red. Ə.Tahirzadə.- Bakı: Lider, 2005.- 224 s. Məmmədov, X. İsma- yıl bəy Qutqaşınlının xatirə ev-muzeyi /Xalis Məmmədov; red. Anar İsabəyli.- Bakı: Şirvannəşr, 2004.- 44 s. Azərbaycanın ən məşhur general yazıçısı /D.Əhməd //Kaspi.- 2012.- 1-3 sentyabr.- S.15. İsmayıl bəy Qutqaşınlı xatirələrdə: Ürəkdən qələmə, qələmdən kağıza... //Mədəniyyət.- 2015.- 30 yanvar.- S.12. Qəbələ səhnəsində “Rəşid bəy və Səadət xanım” //Mədəniyyət.- 2014.- 25 iyul.- S.7. İ n t e r n e t d ə www.az.wikipedia.org www.anl.az www.adam.az www.kitabxana.net 27 210 illiyi Yazıçı 11 Dünya ədəbiyyatı Cek London 1876-1916 YANV AR Con Qriffit Çeyni (Cek London) 1876-cı il yanvar ayının 12-də San- Fransisko şəhərində anadan olmuşdur. Yazıçının anası Flora Vellman musiqi müəllimi idi. Doğma atası U.Çeyni on- dan imtina etmişdir. Cek London dün- yaya gəldikdən sonra anası elə həmin il Con London adlı əlil və müharibə vete- ranı ilə ailə qurmuş, uşaq atalığının so- yadını - Con London soyadını daşımağa başlamışdır. 14 yaşında konserv fabrikində işləmiş, lakin çox ağır olduğundan işi tərk etməli olmuş, qadağan edilməsinə baxma- yaraq San-Fransisko limanında dəniz ilbizləri ovu ilə məşğul olmuşdur. 1893- cü ildə Yaponiya sahillərinə və Berinqə dəniz pişiyi ovuna çıxan gəmiyə matros düzəlmişdir. İlk dəniz səfəri onda olduq- ca böyük təəssüratlar oyatmaqla gələcək yaradıcılığına böyük təsir göstərmişdir. Cek London XX əsrin ilk onilliyində ən məhsuldar işləyən və ən çox nəşr edilən Amerika yazıçısı olmuşdur. O dünya ədəbi proseslərini diqqətlə izləmiş, ədəbiyyat sahəsində xidmətləri ilə ən böyük korifeylər cərgəsində da- yanmışdır. Yaradıcılığa 1893-cü il no- yabr ayının 12-də dərc edilən “Yaponi- ya sahillərində tayfun” adlı oçerki ilə gəlmiş və bu onun ədəbiyyat karyerası- nın başlanğıcı olmuşdur. 1896-cı ildə Berkeley Universitetinə daxil olmuş, 1897-ci ildə maddi problem- lər səbəbindən universiteti tərk edərək, Alyaskaya qızıl axtarı-şına getmişdir. Bu səfəri 1898-ci ildə San-Fransiskoya qayıdan yazıçıya qızıl əvəzinə gələcək əsərlərinin qəhrəmanlarını bəxş etmiş- dir. İlk Şimal hekayələri 1899-cu ildə dərc edilmiş, 1900-cü ildə isə onun ilk kitabı “Canavar oğlu” – hekayələr top- lusu nəşr edilmişdir. Sonralar “Ataları- nın tanrısı” (Çikaqo, 1901), “Şaxtanın övladları” (Nyu-York, 1902), “İnsana inam” (Nyu-York, 1904), “Ayüzlü” (Nyu-York, 1906), “İtirilmiş sima” (Nyu-York, 1910) hekayələrindən ibarət toplu, “Həyat eşqi”, “Qarlar qızı” (1902), “Dəniz canavarı” (1904) “Martin İden” (1908/09-cu ildə) yazıçıya böyük şöhrət gətirmişdir. Əsərlərinin motivləri əsasında 50-dən artıq film çəkilmişdir. Onun əsərlərini dilimizə ilk dəfə hələ XIX-XX əsrlərdə X.Əzizbəyli və A.Əliyev tərcümə etmiş, “İtirilmiş səma”, “Ağ diş” və “Belyu qoxusu” ki- tabları ərəb əlifbası ilə çapdan çıxmış- dır. XX əsrin altmışıncı illərindən onun yaradıcılığına maraq daha da artmışdır. Xüsusilə “Martin İden” avtobioqrafik romanı tərcümə ədəbiyyatımız tarixində ciddi hadisə sayıla bilər. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan dilində la- tın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” 12 yanvar 2004- cü il tarixli Sərəncamı ilə yazıçının “Se- çilmiş əsərləri” 2005-ci ildə nəşr edil- mişdir.
Cek London 1916-cı il noyabr ayı- nın 22-də Kaliforniyanın Qlen-Ellen şəhərciyində vəfat etmişdir.
12 Dünya ədəbiyyatı Mixail Saltıkov-Şedrin 1826-1889 YANV AR Mixail Yevqrafoviç Saltıkov-Şedrin (əsl soyadı Saltıkov, təxəllüsü Nikolay Şedrin) 1826-cı il yanvar ayının 26-da (bəzi mənbələrdə 15-də) Tver quberni- yasının Spas-Uqol kəndində anadan ol- muşdur. 10 yaşında Moskva Dvoryan İns- titutuna daxil olmuş, 2 ildən sonra isə nümunəvi tələbə kimi Sarkoselski liseyə keçirilmişdir. Elə orada da yazıçılıq fəaliyyətinə başlamışdır. Balaca Mixail uşaqlıq illərindən mütaliəni çox sevmiş, Moskva Dvoryan İnstitutunda təhsil alarkən V.A.Jukovski, A.S.Qriboyedov, M.Y.Lermontov kimi sənətkarların ya- radıcılığından bəhrələnmişdir. Bir çox yaşıdları kimi yaradıcılı- ğa şeirlə başlamış və ilk yaradıcılıq nümunələri ara-sıra “Библиотека для чтения”, “Современник” jurnalların- da dərc edilmişdir. Şedrinin yaradıcılı- ğı təhkimçi mütləqiyyət üsuli-idarəsinə qarşı yönəldilmişdi (“Quberniya oçerk- ləri”, 1856-1857, “Pompadurlar və pom- padurşalar” və s.). Onun satirik obrazları xalqın ictimai şüuruna daxil olmuşdur. “Bir şəhərin ta- rixi” (1869-1870) əsərində rəsmi tarix- çiliyi təqlid edərək, şəhərin böyüklərinin gülməli satirik obrazlar qalereyasını yaratmışdır. Sosial-psixoloji “Cənab Qolovlyovlar” (1875-1880) romanında zadəganların mənəvi və fiziki iflasını təsvir etmişdir. 1858-1868-ci illərdə dövlət xid- mətində çalışan Şedrin sonralar “Современник” jurnalının redaksi- ya heyətinə daxil olmuş, senzura təqiblərinə məruz qalmasına baxmaya- raq, redaksiyadaxili çəkişmələrdə jurna- lın redaktoru N.A.Nekrasovla birlikdə N.Q.Çernışevski və N.A.Dobrolyubov kimi inqilabçı demokratların siyasi ba- xışlarını müdafiə etmişdir. Şedrin 1857-1863-cü illərdə yazdı- ğı “Nəsrlə satira”, “Günahsız nağıllar” kimi silsilə hekayə və məqalələrində Rusiyada çürüməkdə olan rejimi ilkin göstərənlərdən idi. “Zamanın xüsusiy- yətləri”, “Əyalət haqqında məktublar” satirik oçerklər silsi-ləsində Şedrin Ru- siyanın mütərəqqi fikirli adamlarını xal- qın siyasi tərbiyəsi ilə məşğul olmağa səsləyirdi. “Современник” jurnalı bağlan- dıqdan sonra N.A.Nekrasov kimi o da “Отечественные записки” jurnalına keçərək, taleyini axıra kimi bu jurnala bağlamış, jurnalın redaktoru olmuşdur. Bədii yаrаdıcılığının zirvəsi оlаn “Bir şəhərin tаriхi” (1869-1870), “Nəcib nitqlər” (1872-1876), “Müаsir idilliyа” (1877-1881), “Хаlаcığаzа məktublаr” (1881-1882) əsərlərində mütləqiyyət və təhkimçilik quruluşu kəskin sаtirа аtəşinə tutulmuş, о dövr rus cəmiyyətinin sоsiаl ziddiyyətləri, kаpitаlist münаsibətlərinin yаrаnmаsı göstərilmişdir. Sаltıkоv öm- rünün sоn illərində “Nаğıllаr” (1882- 1886), “Həyаtın təfərrüаtı” (1886-1887) və s. kimi bədii sənət inciləri yаrаtmışdır. Оnun bədii və publisistik əsərləri rus ədəbiyyаtındа tənqidi rеаlizmi dаhа dа inkişаf еtdirmişdir. Dаhi rus yаzıçısı Mixail Sаltıkоv- Şеdrin 1889-cu il mаy аyının 10- dа Sankt-Pеtеrburq şəhərində vəfаt еtmişdir.
13 Musiqi.Opera Tahir Əkbər 1946 YANV AR Tahir İsmayıl oğlu Əkbərov (Tahir Əkbər) 1946-cı il yanvar ayının 20- də Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 1960-cı ildə F.Dzerjinski adına musiqi məktəbinin fortepiano şöbəsinə daxil olmuş, 1965-ci ildə oranı bitirmişdir. Həmin ildə indiki Həmzə Həkimzadə Niyazi adına Daşkənd Musiqi Kolleci- nin musiqi nəzəriyyəsi şöbəsinə daxil olmuş, 1969-cu ildə təhsilini musiqişü- nas kimi başa vurmuşdur. 1970-ci ildə Muxtar Əşrəfi adına Daşkənd Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq şöbəsinə daxil olmuş, bu- rada tanınmış bəstəkar, professor Bo- ris Zeydmanın sonuncu azərbaycanlı tələbəsi olmuşdur. 1985-ci ildən Azərbaycan Bəstəkarlıq İttifaqının üzvüdür. Tahir Əkbər müxtəlif janrlarda - xor musiqisi, simfonik və kamera əsərləri yaratmışdır. “Simfonik rənglər”, ilahiyyat mövzusunda yazdığı “Amin” əsəri Azərbaycan professional musiqisində yeni janrlar hesab olunur. Bəstəkarın bəstələdiyi onlarca mah- nı, o cümlədən “Dərdin alım”, “Heç küsməyin yeridirmi?”, “Azərbaycan”, “Əzizim”, “Heyfim gəldi”, “Qalardım”, “Bir qız bir oğlanındır”, “Xəzəllərin rəqsi” və başqa mahnılar görkəmli ifa- çılarımız Şövkət Ələkbərova, Mirzə Babayev, Zeynəb Xanlarova və digər müğənnilər tərəfindən uğurla ifa olun- muşdur. Onun mahnıları nəinki Azərbaycan, hətta qardaş Türkiyə müğənnilərinin də ifalarında sevilə-sevilə səslənmişdir. Nəşə Karaböcək bəstəkarın “Heç küsməyin yeridirmi?“ mahnısını reper- tuarına daxil etmiş, müntəzəm olaraq ifa etmişdir. Tahir müəllimin “Amin” mahnısı müğənni Brilliant Dadaşovanın ifasında Norveçdə Nobel mükafatının 100 illiyi ilə əlaqədar olaraq diskə salın- mış və dünya xalqlarını sülhə çağıran bu disk Avropada geniş yayılmışdır. Şanxayda keçirilən VIII Beynəlxalq Asiya müsabiqəsində Tahir Əkbərin “El oğlu, hay ver...” əsəri 26 ölkədən finala çıxan qaliblərdən biri olmuşdur. Bu mahnı dünya azərbaycanlılarına ün- vanlanan və onları həmrəyliyə çağıran əzəmətli bir əsərdir. Bunun davamı kimi Dünya Azərbaycanlılarının II qurultayı ərəfəsində ulu öndər Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr etdiyi “Həmrəylik” him- ni xor və simfonik orkestrin ifasında səslənmişdir. Bəstəkarın yaradıcılığı dövlət tərəfin- dən qiymətləndirilmiş, 2006-cı il noyabr ayının 9-da filarmoniyada Bəstəkarlar Birliyinin təqdimatı və Azərbaycan Res- publikası Mədəniyyət və Turizm Nazir- liyinin sərəncamı ilə Tahir Əkbərin 60 illik yubileyi təntənəli surətdə qeyd edil- mişdir. 2012-ci il 18 sentyabr tarixində Milli Musiqi Günü ilə əlaqədar olaraq dövlət başçısının Sərəncamı ilə Tahir Əkbər “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına layiq görülmüşdür.
14 Teatr.Kino Rafael Dadaşov 1946 YANV AR Rafael Məlik oğlu Dadaşov 1946-cı il yanvar ayının 4-də Naxçıvanda ana- dan olmuşdur. Naxçıvandakı Aleksandr Puşkin adına 3 saylı rus orta məktəbini bitirmişdir. 1966-1972-ci illərdə M.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun mədəni-maarif fakültəsində təhsil al- mışdır. 1967-1974-cü illər ərzində Bakı Dövlət Sirkində işıqçı, Dəbli Geyimlər Evində maniken, Naxçıvan MR Mahnı və Rəqs Ansamblında aparıcı konfrans- ye, SSRİ Ümumittifaq Dövlət Sirkində rejissor-inspektor işləmişdir. 1974-cü il oktyabr ayının 10-dan 1976-cı il iyul ayının 1-dək Naxçıvan MR-nın Xalq Yaradıcılığı Evində təlimatçı, eyni za- manda oranın Televiziya və Radio Komitəsində diktor olmuşdur. 1976-cı ildən Akademik Milli Dram Teatrının aktyor truppasının üzvüdür. İlk dəfə Tofiq Kazımovun quruluş ver- diyi Maqsud İbrahimbəyovun “Ümid” (“Mezazoy əhvalatı”) psixoloji dra- mının tamaşasında Zaur rolunu oyna- mışdır. Əsərin ilk tamaşası 27 noyabr 1976-cı ildə göstərilmişdir. Rafael Dadaşov bu möhtəşəm sənət ocağının səhnəsində Don Juan (“Bəşərin kome- diyası, yaxud Don Juan” M.İbrahimov), Klavdi (“Hamlet” U.Şekspir), Bəhram (“Fitnə” A.Şaiq), Rövşən (“Əliqulu evlənir” S.Rəhman), müstəntiq (“İstin- taq” R.İbrahimbəyov), Knyaz Xasay (“Xurşidbanu Natəvan” İ.Əfəndiyev), Qədim (“Büllur sarayda” İ.Əfəndiyev), Fikrət və Rəşad (“Kimdir haqlı?” B.Vahabzadə), Mirzə Fətəli (“Mirzə Şəfi” N.Xəzri), Vasif (“İblis” H.Cavid), Qiyas (“Şəhərin yay günləri” Anar), Ca- mal (“Nişanlı qız” S.Rəhman), Həsən Soltan (“Şeyx Xiyabani” İ.Əfəndiyev), Mayis (“Sevgililərin cəhənnəmdə vü- salı” İ.Əfəndiyev), Ədhəm Tağıyev (“Dəlilər və ağıllılar” İ.Əfəndiyev), Te- sey (“Fedra” J.Rasin), Şeyx Nəsrullah (“Ölülər” C.Məmmədquluzadə) və s. maraqlı obrazlar yaratmışdır. Azərbaycan Dövlət Televiziyasın- da hazırlanmış çoxlu teletamaşaların iştirakçısı olmuşdur. Onlardan: Ana- rın “Ötən ilin son gecəsi” (Rüstəm), K.Haldoninin “Mehmanxana sahibəsi” (Sinyor Kavaler), A.Qəhrəmanovun “Səni axtarıram” və “Bağışla” (Vasif müəllim), H.Cavidin “Topal Teymur” (Orxan), Ü.Hacıbəylinin felyetonla- rı əsasında “Ordan-burdan” (Həmid), İ.Əfəndiyevin “Mənim günahım” (Sa- hib), “Sarıköynəklə Valehin nağılı” (Müstəntiq), İ.Səfərlinin “Göz həkimi” (Rauf), A.Laurinçyukasın “Qapalı or- bit” (Kostas), Arturo Rafin “İblis qadın” (Şef) pyeslərinin, U.Şekspirin sonetləri əsasında kompozisiyanın (Sevgili qəhrəman) və b. teletamaşalarında oy- nadığı obrazlar yaddaqalan və uğurlu- dur. Aktyor “Var olun, qızlar”, “Yarım- çıq qalmış serenada”, “Yay vaxtı xəzan yarpaqları”, “Bəxt üzüyü”, “Mənim ağ şəhərim”, “Xüsusi vəziyyət” bədii, “Qaçaq Süleyman” televiziya filmlərinə çəkilmişdir. Rafael Dadaşov aktyorluq sənətində qazandığı nailiyyətlərə görə 20 mart 1987-ci ildə “Azərbaycan Respublika- sının Əməkdar artisti”, 15 may 2006-cı ildə isə “Xalq artisti” fəxri adlarına la- yiq görülmüşdür. Yüklə 6,03 Mb. Dostları ilə paylaş:
|