Kbt я25 uot (059) Baş redaktor

İ n t e r n e t d ə

www..anl.az

www.az.wikipedia.org

www.alacs.biz

Şair

---

378

Milli ədəbiyyat

520 

illiyi

                                                         

Məhəmməd Füzuli

1494-1556   

2014

Məhəmməd  Süleyman  oğlu  Füzuli 

1494-cü  ildə  İraqın  Kərbəla  şəhərində 

anadan olmuşdur.

O, ilk təhsilini Kərbəlada almış, Bağ-

dadda  davam  etdirmişdir.  Bir  müddət 

İraqın Nəcəf və Hüllə şəhərlərində  ya-

şamışdır. Şəxsi mütaliəsi sayəsində orta 

əsr  elmləri  (məntiq,  tibb,  nücum,  riya-

ziyyat  və  humanitar  elmlər),  xüsusən 

dini-fəlsəfi  cərəyanlar,  ərəb  tərcümələri 

əsasında  yunan  fəlsəfəsi  ilə  yaxından 

tanış  olmuş,  klassik  türk,  ərəb,  fars  və 

hind  ədəbiyyatını  öyrənmişdir.  Füzuli 

hələ  yeniyetmə  yaşlarından,  mədrəsədə 

oxuyarkən yazdığı aşiqanə qəzəlləri ilə li-

rik şair kimi şöhrətlənmişdi. Şair üç dildə 

qəzəl,  qəsidə,  müsəddəs,  tərkibbənd, 

tərcibənd,  rübai,  qitə,  mürəbbe  və  s. 

yazmışdır. Fəlsəfi mahiyyətli qəsidələri, 

“Yeddi  cam”,  “Ənisül-qəlb”,  “Səhhət 

və  mərəz”  əsərləri  qocalıq  dövrünün 

məhsullarıdır.  O,  qəsidələrini  ayrı-

ca  bir  əsər  kimi  toplayıb  kitab  şəklinə 

salmış,  türk,  fars  və  ərəb  dillərində  di-

vanlar  tərtib  etmişdir.  Onun  lirikasında 

məhəbbət, eyni zamanda, dərin ictimai-

fəlsəfi məzmuna malikdir. Füzuliyə görə 

məhəbbət  insana,  onun  gözəlliyinə  və 

kamalına pərəstiş, həyat eşqi, dostluq və 

sədaqət deməkdir. 

Yaradıcılığının  zirvəsi  olan  “Leyli 

və Məcnun” poeması Azərbaycan, eləcə 

də  Şərq  və  dünya  poeziyasının  nadir 

incilərindəndir.  Nizami  Gəncəvinin  ilk 

dəfə yazılı ədəbiyyata gətirdiyi “Leyli və 

Məcnun” mövzusunun bir çox türk, fars, 

hind,  özbək  və  tacik  şairləri  tərəfindən 

qələmə alınmasına baxmayaraq, Füzuli-

nin ana dilində yaratdığı əsər orijinallığı 

ilə bu mövzuda əvvəllər yazılmış poema-

lardan seçilir.

Füzuli alleqorik əsərlər də yazmışdır. 

Hələ gənc yaşlarında ana dilində qələmə 

aldığı  “Bəngü  badə”  poemasında  döv-

rünün  mühüm  siyasi  məsələlərinə  to-

xunmuş, lovğa, təkəbbürlü, şöhrətpərəst 

hökmdarların, şah və sultanların surətlə-

rini yaratmışdır.

Füzulinin fəlsəfi görüşləri əsasən ərəb 

dilində  nəsrlə  yazdığı  “Mətləül-etiqad” 

əsərində əksini tapmışdır. 

Füzuli  Azərbaycan  ədəbi-bədii  dili-

nin  yaradıcılarındandır.  Onun  əsərləri 

Təbrizdə, 

İstanbulda, 

Ankarada, 

Misirdə,  Daşkənddə,  Buxarada,  Aşqa-

badda,  Bakıda  dəfələrlə  çap  olunmuş, 

şeirləri  bir  çox  dillərə  tərcümə  edilmiş, 

dünya  şərqşünasları  tərəfindən  yüksək 

qiymətləndirilmişdir.

Füzulinin  yaradıcılığı  Azərbaycan 

incəsənətinin  inkişafına  da  güclü  təsir 

göstərmişdir. 

Ayrı-ayrı 

əsərlərinə 

görkəmli  rəssamlar  miniatürlər,  illüst-

rasiyalar çəkmiş, Ü.Hacıbəyli “Leyli və 

Məcnun”  poeması  əsasında  eyniadlı  ilk 

Azərbaycan operasını yazmışdır. 

Məhəmməd  Füzuli  qəməri  tarixlə 

963-cü,  miladi  təqvimlə  1556-cı  ildə 

Kərbəlada  taun  xəstəliyindən  vəfat  et-

miş, orada da dəfn olunmuşdur.

Məhəmməd  Füzulinin  anadan  ol-

masının  500  illik  yubileyi  1997-ci  ildə 

YUNESKO  səviyyəsində  qeyd  edil-

miş, həmin il Füzuli ili elan edilmişdir. 

Əsərləri  toplanaraq  ən  qədim  nüsxələr 

əsasında  Azərbaycanda  altı  cilddə  nəşr 

olunmuşdur.  Onun  adına  şəhər,  rayon, 

küçə,  mədəni-maarif  müəssisələri  və  s. 

var. Bakıda abidəsi qoyulmuşdur.