«Kelishildi» Kollej uslubchisi G. K. Mannonova

As₄ → 2As2
800°C dan yuqorida mishyak bir atomli malekulalardan iborat. Mishyak bog’i sarimsoq hidini eslatadi.
Odatdagi sharoitda kulrang mishyakga havo ham ta’sir etmaydi. Lekin qizdirilganda u vadorod, bir qancha metal va metalmaslar bilan reaksiyaga kirishadi.
Mishyakning standart elektrot patensiali E°= 0,3 B.mishyak o’z birikmalarida +3,+5,-3 ga teng oksidlanish darajasini namoyyon qiladi .
Mishyak konsentrlangan nitrat kislota bilan xuddi metallmaslar kabi reaksiyaga kirishadi:
3As+5HNO3+2H2O →3H3AsO4 +5NO
Umuman , mishyakda amfoter xossa mavjud , lekin metallmaslik xossalari ustun turadi.
Mishyakning AsH3 va As2H4 tarkibligidritlari ma’lum.
Arsin AsH3 arsenitlari HCL ta’sir ettirib olinadi: Zn3As2+6HCL→AsH3 +3ZnCL2
Undan tashqari mishyal birikmalariga atomlar va vodorod ta’sir etganida ham AsH3 hosil bo’ladi:
As2O3 +6Zn+ 6H2SO4 → 2AsH3 +3H2O+6ZnSO4
Arsin rangsiz g’az, nihoyatda zaharli,-113,5°C da muzlaydi va -55° da qaynaydi. U230°C da parchalanadi. Arsin endotermik modda. U fosforga nisbatan beqaror . AsH3 kuchli qaytaruvchi. U suv va kislotalar bilan reaksiyaga kirishmaydi, NH3 vaPH3 bunday reaksiyalarga kirishardi.

Asinning oson hosil bo’lishi va tez parchalanishidan foydalanib , biror modda tarkibida mishyak borligini Marsh usulida aniqlash mumkin. Buning uchun ikki og’izli shisha kolbaga toza rux metali va mishyak borligin sinaladigan modda solinadi , kolbaga o’rnatilgan tomizg’ich voronkaga H2SO4 yoki HCL eritmasi quyiladi. Kolbaning ikkinchi og’ziga kalsiy xlorid to’ldirilgan idish so’poq nay bilan biriktiriladi; nayning uchi ochiq bo’ladi. Asbob yig’ilgach tomizg’ich voronkadan kolbaga kislota tushiriladi .

Kolbada hosil bo’lgan atomar vodorod mishyak birikmasini qaytaradi va AsH3 hosil qiladi . Bu g’az ortiqcha vodorod bilan birga kalsiy xloridli naydan o’tib so’poq nayga boradi. So’poq nayning uchidan chiqayotgan g’az yondiriladi . Agar g’azlar aralashmasi tarkibida AsH3 bo’lsa, alanga ko’kimtir tusda bo’lib, oq tutin hosil bo’ladi. Agar g’azlar aralashmasini so’poq nayning o’rtasida qizdirilasa, AsH3 parchalanadi, hosil bo’lgan mishyak so’poq nayning ichki devorining sovuq qismida qora rang (mishyak ko’zgusi)li dog’ shaklida yopishib qoladi.
Mishyakning vodorod bilan yana bir hosilasi- rangsiz g’az diorsin As2H4 ma’lum. Uni olish uchun arsin AsH3 ni qayta-qayta miltillagan elektr uchqunli naychadan o’tkazish lozim. Bu modda -100°C da qattiq halda bo’lganida ham (As2H)n (qizg’ich sariq rangli ) oddiy sharoitda vodorodga va AsH3 ga parchalanadi. Arsin suyultirilgan amiakda eritilga natriy bilan reaksiyaga kirishib natriy gidroarsenidni NaAsH2 hosil qiladi.
Arsinning qattiq holdagi tarkibi AsHx (0,51) bo’lgan gidritlari bor ekanligi haqida ma’lumotlar adabiyotda bor.
Mishyakning galagenli birikmalaridan eng muhimi oq rangli mishyak (III) xlorid mishyakning xlor atmasferasida yonishidan hosil bo’ladi.
Mishyakning galagenli birikmalarining ba’zi fizik xossalari quyidagi jadvalda keltirilgan:
AsCL3-gigroskopik, oson bug’lanuvchan , rangsiz zaxarli suyuqlik ; ba’zi anorganik moddalar uchun erituvchi sifatida ishlatiladi.
Mishyakning barcha galogenitlari suvda gidrolizlanadi , ular NH3, SiCL4 kabi moddalarni o’ziga qo’shib olish qobiliyatiga ega .
Ular uchta: As2O3 , As2O5 va As2O4