Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences VOLUME 1 | ISSUE 10 ISSN 2181-1784 Scientific Journal Impact Factor SJIF 2021: 5.423 326
w www.oriens.uz November 2021 davrida kuzatiladi. Ya’ni har qanday qiyin vaziyatda bolaning yosh krizisi
muommolarga to’la bo’ladi. Hozirgi kunda amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar
tarkibida kichik maktab yoshi o’quvchilarining ta’lim jarayonidagi faolligini oshirish,
shaxslararo munosabatlarini yaxshilash, axloqiy ko’nikmalar shakllantirilishining
psixologik mexanizmlarini takomillashtirish muhim masalalardan hisoblanadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODLAR Psixologiya va bir qator sohalarda bolalardagi agressiv xulq-atvor va
agressiyani tadqiq qilgan tadqiqotchilar A.Bass, L.Berkovitz, E. Frоmm,
А.Bandura va R.Uolters, R.Beron, D.Richardson, L.M.Semenyuk, G.E.Breslav,
I.A.Furmanov,
K.S.Shalaginova,
Yu.S.Bashkatova,
I.F.Nurmuxametova,
E.L.Golenisheva, E.I.Berejkova, S.A.Travina, T.P.Smirnova va O’zbekistonlik
olimlardan E.G’.G’oziev, N.G’.Kamilova, G.Q.To’laganova, F.F.Rasulova kabi
tadqiqotchilarning bu boradagi ilmiy qarashlari alohida etiborni tortadi.
Ish jarayonida ilmiy adabiyotlarni fanlararo nazariy tahlil qilish, eksperimental
ma'lumotlarni statistik qayta ishlash usullari kabi ilmiy tadqiqot usullari qo'llanildi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR Agar biz g'arb kontseptsiyalarining xilma-xilligini tahlil qiladigan bo’lsak,
ulardan eng muhimlaridan uchtasini ajratishimiz mumkin. Birinchisiga, agressivlik
shaxsning tug'ma, instinktiv mulki sifatida qaraladigan nazariyalar kiradi (bunga
psixoanalitik nazariyalar kiradi). Ikkinchisi, agressiyani frustratsiyaga bo'lgan xatti-
harakat sifatida tasvirlaydi. Uchinchisi, agressivlikni o'rganish natijasida
shakllanadigan xulq-atvorning xususiyati deb hisoblaydigan tushunchalardan iborat
(xulq -atvor nazariyalari).
L.Berkovitz "frustratsiya-agressiya" kontseptual sxemasiga uchta muhim
o'zgartirish kiritadi: a) frustratsiya agressiv harakatlarda amalga oshmaydi, lekin
unga tayyorgarlikni rag'batlantiradi; b) hattoki tayyor holda bo'lsa ham, agressiya
tegishli shartlarsiz sodir bo'lmaydi; v) frustratsion vaziyatlardan agressiv harakatlar
yordamida chiqib ketish individda bunday harakatlarning odatlanishiga tarbiyalaydi.
[8] (Семенюк Л.М.)
Agressiv reaktsiyalarning namoyon bo'lish kuchida ham gender farqlari mavjud.
O'g'il bolalar jismoniy tajovuz reaktsiyalarining ustunligi bilan ajralib turadi, yoshi
kattaroq qizlar esa tajovuzni ifodalashning bilvosita usullariga ko'proq murojaat
qilishadi: og'zaki, bilvosita va negativizm. Ehtimol, bu o'g'il bolalarning
tajovuzkorligi "tashqi tomonga", qizlar esa "ichkariga" qaratilganligi bilan
bog'liqdir.[2] (Бютнер К.)