Kimyoviy texnologiya

Neftni haydash. Tabiiy neft tarkibida hamma vaqt suv, mineral tuzlar va turli hil
mexanik aralashmalar bo’ladi. Shuning uchun neftni haydashdan oldin suv, tuz va boshqa 
aralashmalardan tozalash maqsadga muvofiq bo’ladi.
Laboratoriyada neftni haydash yo’li bilan birin-ketin fraksiyalarga ajratib, neft 
mahsulotlari olinadi. Bu usulni sanoatda tadbiq etib bo’lmaydi. Bu usul juda unumsiz,
ko’p mablag’ sarflanadi va uglevodorodlarni molekulyar massasiga mos holda 
fraksiyalarga aniq ajratib berolmaydi.
Neftni uzluksiz ishlaydigan naysimon asboblarda haydash usulida haydaladi. 
Qurilma ikkita asosiy qurilmadan – neft qizdiriladigan naysimon pech va

---

dektifikastiyalash kolannasidan iborat; bu kolonnada neft fraksiyalarga (distillyatlarga) – 

qaynash haroratlariga qarab, ayrim uglevodorodlar aralashmasiga benzin, ligroin, kerosin
va boshqalarga ajraladi. Naysimon pechning ichida U shaklidagi uzun turboprovod 
joylashgan. Pech mazut yoki gaz yoqib qizdiriladi. Turboprovoddan neft to’xtovsiz o’tab
turadi. Turboprovodda neft 320–350 
0
S ga gacha isib, bug’ va suyuqlik aralashmasi holida 

rektifikastiyalash kollonasiga tushadi.

1.2–jadval 

Neftni haydash natijasida olinadigan asosiy fraksiyalar 
Fraksiyalar 
Fraksiyalarning
qaynash chegarasi 
0
S

Uglevodorodlar 

molekulasidagi uglerod

atomlarining soni 
Benzin
20 – 200 

4 –12
Kerosin

175 – 275
9 –16

Gazoyl
200 – 400 

15 – 25
Surkov moylari 
300 dan yukori
(vakuumda haydaladi) 
20 – 70

1.3–jadval 

Termik kreking gazlarining tarkibi (massa foizlarda) 
Modda

%
Metan

14
Etan

15
Propan

20
Butanlar 
10
Etilen

4
Propilen 

11
Butilenlar 

10
Yukori uglevodorodlar 

16
Jami

100

1.4–jadval 

Katalitik kreking gazlarining o’rtacha tarkibi (massa foizlarda)
Modda

%
Modda

%
Vodorod

1,2
n–butilenlar 

13
Metan

6,5
izobutilen 

13
Etilen

1,7
n– butan 

6,5
Etan

5,5
n–aminlar 

5,75
Propilen 

11
izoaminlar 

1,2
Propan

12
pentanlar 

23
Izobutilen 

1,3

---