Kirish. 1-bob. Bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi

U butun 
iqtisodiyotga tatbiq etilib, quyidagilami o‘z ichiga oladi: 
-
xо'jalik faoliyatini amalga oshirishda davlat monopoliyasini bekor qilish; 

---

20 
-
resurslarning markazlashgan holdagi taqsimotini tugatish; 
-
narxlaming asosan, talab va taklif nisbati asosida shakllantirilishiga o'tish; 
-
ichki va tashqi bozorlarda transaksion bitimlar ustidan davlat nazoratini pasaytirish. 
2.
Iqtisodiyotni monopoliyadan chiqarish va raqobat muhitini yaratish, 
Bu yo‘nalish 
quyidagi jarayonlaming amalga oshirilishini taqozo etadi: 
-
barcha iqtisodiy agentlarning ish faolligi uchun teng imkoniyat va sharoitlar 
yaratilishi; 
-
bozorga xorijiy raqobatchilaming ham kirishi uchun imkon berilishi; 
-
kichik biznesning rivojlanishiga halaqit beruvchi ma’muriy to’siqlarni olib 
tashlash, imtiyozli kreditlar berish orqali qo’llab-quvvatlash va tarmoqqa kirishidagi 
to‘siqlami pasaytirish; 
-
tabiiy monopoliyalaming narx va mahsulot sotish siyosatini tartibga solish va 
boshqalar. 
3.
Institutsional o‘zgarishlar. Mazkur o‘zgarishlar quyidagi sohalami qamrab oladi: 
-
mulkchilik munosabatlarini o'zgartirish, jumladan, xususiy sektorni yaratish; 
-
bozor infratuzilmasini (tijorat banklari, tovar va fond birjalari, investitsiya fondlari 
va h.k.) shakllantirish; 
-
iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga solishning yangi tizimini yaratish; 
-
bozor sharoitlariga mos tushuvchi xo‘jalik qonunchiligini qabul qilish va boshqalar. 
4.
Tarkibiy o‘zgarishIar. Tarkibiy o‘zgarishlar birinchi navbatda iqtisodiyot va uning 
alohida tarmoqlari tarkibida oldingi tizimdan qolgan nomutanosibliklarni yumshatish 
yoki bartaraf etishga yo‘naltirilgan. Iqtisodiyot tarkibiy tuzilishini qayta qurishdan 
asosiy maqsad - ichki va tashqi bozorlarda to’lovga qodir talabga mos bo‘lgan 
mahsulotlar ishlab chiqarilishini rivojlantirishdan iborat. 
5.
Iqtisodiyotni 
modemizatsiyalash, 
diversifikatsiyalash. 
Ishlab 
chiqarishni 
modernizatsiyalash - ishlab chiqarishni zamonaviy texnologiyalar bilan jihozlash, uni 
ma’naviy jihatdan yangilash, tarkibiy jihatdan texnik va texnologik qayta tuzish kabi 
chora-tadbirlarni o‘z ichiga oluvchi jarayon. Diversifikatsiya - ishlab chiqarishning 
samaradorligini oshirish, mahsulot va xizmatlami sotish bozorlarini kengaytirish 
maqsadida tarmoq va korxonalar faoliyat sohalarini kengaytirish, mahsulot va xizmatlar 
assortimentlarini ko‘paytirish, ulaming sifatini takomillashtirish. 
6.
Makroiqtisodiy, asosan, moliyaviy barqarorlashtirish. Aslini olganda bu jarayon 
tizimiy islohotlar qatoriga kirmaydi, chunki u bozor iqtisodiyoti barqaror amal 
qilayotgan mamlakatlarda ham tez-tez o‘tkazilib turadi. Bu yo‘nalishning muhim 
ahamiyati shundan kelib chiqadiki, ma’muriy-buyruqbozlik tizimining inqirozi eng 
avvalo va kuchli ravishda moliyaviy sohada, ayniqsa yuqori inflyatsiya shaklida 
namoyon boiadi. Inflyatsiyaning uzoq vaqt mavjud boiishi bozor munosabatlarining 
me’yorda qaror topishiga to‘sqinlik qiladi, shuning uchun uni bartaraf etish o‘tish davri 
iqtisodiyoti uchun o‘ta muhim hisoblanadi. Makroiqtisodiy barqarorlashtirish chora-
tadbirlari tizimiga pul emissiyasini cheklash, davlat byudjeti taqchilligini qisqartirish, 
ijobiy foiz stavkasini ta’minlash va boshqalar kiradi. 
7.
Aholini ijtimoiy himoyalashning bozor xo‘jaligiga mos bo’lgan tizimini 
shakllantirish. Bu tizim aholining nisbatan muhtoj qatlamini aniq ijtimoiy qoilab-
quvvatlashga o’tishga yo‘naltirilgan. 
Bozor tizimining ko‘rsatib o’tilgan asosiy unsurlari shakllanishining yakuniga yetishi 
o‘tish davri tugaganligidan darak beradi.