MODDALAR VA ENERGIYA ALMASHINUVI
1. Assimilatsiya uchun hos xususiyatni aniqlang.
1-energiya ajralib chiqadi; 2-oddiy birikmalardan murakkab birikmalar hosil bo’ladi; 3-yirik organik moddalarning fermentlar ishtirokida parchalanishi;
4-aminokislatalardan oqsillarning sintezlanishi; 5-adinozintrifosfat kislota sintezlanishi; 6-energiya almashinuvi;
7-plastik almashinuv;
A) 1, 2, 5; B) 2, 4, 7;
C) 4, 5, 7; D) 3, 5, 6;
2. Organizmda sodir bo’ladigan moddalar va energiya almashinuvining bosqichlarini va ularning ketma-ketligini to’g’ri juftlab yozing.
1-ovqatning hazm bo’lishi, ya’ni fermentlar ishtirokida ichakda quyi molekulali moddalarni yuqori molekulali moddalarga aylanishi;
2-ovqatning hazm bo’lishi, ya’ni fermentlar ishtirokida ichakda yuqori molekulali birikmalarni quyi molekulali moddalargacha parchalanishi; 3-moddalar almashinuvi oxirgi mahsuloti organizmdan chiqarilishi;
4-moddalar parchalanib, almashinuv mahsulotlari hosil bo’lishi; 5-oziq moddalar so’rilib, to’qima va hujayralarga yetkazib berilishi; 6-so’rilgan mahsulotlardan organizm uchun zarur moddalarning sintezlanishi;
A) 2, 5, 6, 4, 3; B) 1, 5, 6, 4, 3;
C) 2, 6, 5, 4, 3; D) 2, 5, 4, 6, 3;
3. Chaqaloq tana massasining (I) va o’rta yoshdagi odamlar tana massasining (II) necha foizini suv tashkil etadi.
A) I –80; II –60-75; B) I –80; II –60-70;
C) I –70-80; II –90; D) I –60-70; II –80;
4. To’qimalardagi suvni tutib turish uchun quyidagi qaysi modda zarur.
A) kalsiy; B) kaliy;
C) osh tuzi; D) organik modda;
5. Tirik materiyani notirik materiyadan farq qiladigan asosiy belgisi nima hisoblanadi.
A) hujayralardan tuzilganligi;
B) moddalar almashinuvi;
C) yangi sifat belgisini hosil qilishi;
D) nafas olishi;
6. Moddalarning qonga o‘tishidan boshlab oxirgi parchalanish mahsulotlari hosil bo‘lishigacha sodir bo‘ladigan kimyoviy jarayonlar, asosan qayerda kechadi
A) hujayralararo suyuqlikda;
B) hujayra ichida;
C) ichki organlarda;
D) yadroda;
7. Moddalar va energiya almashinuvi asosini o‘zaro chambarchas bog‘langan, biri ikkinchisisiz sodir bo‘lmaydigan, lekin bir-biriga qarama-qarshi yo‘nalgan nimalar tashkil etadi.
A) kimyoviy jarayonlar;
B) fiziologik jarayonlar;
C) fermentativ jarayonlar;
D) biofizik jarayonlar;
8. Dissimilatsiya yirik organik molekulalarning nimalar ta'sirida parchalanib, ko‘p miqdorda kimyoviy energiyaning ajralib chiqishidan iborat.
A) kislorod ta'sirida;
B) fermentlar ta'sirida;
C) kislorodsiz sharoitda;
D) fizik va mexanik parchalanish;
9. Immunitet hosil bo‘lishi, muskullaming qisqarishi va fermentli jarayonlar qaysi modda bilan bog‘liq.
A) oqsil va uglevod; B) oqsil va lipid;
C) oqsil; D) uglevod;
10. Organizmda vitamin yetishmaganida nimalar kuzatiladi?
1- moddalar almashinuvi izdan chiqadi;
2-odamning mehnat qobiliyati pasayadi;
3-yuqumli kasalliklarga chidamliligi pasayadi.
A) 1; B) 2; C) 3; D) barchasi;
11. Dissimilatsiya jarayonida ajralib chiqadigan energiya hisobidan ATF va boshqa katta energiyali birikmalar sintez bo'ladi. Bu energiya nima uchun sarf qilinadi
A) mexanik, kimyoviy, issiqlik energiyasi shaklida barcha jarayonlarda sarf qilinadi;
B) termik, issiqlik elektrik energiyasi shaklida barcha jarayonlarda sarf qilinadi;
C) mexanik, elektrik, issiqlik energiyasi shaklida barcha jarayonlarda sarf qilinadi;
D) termik, kimyoviy, issiqlik energiyasi shaklida barcha jarayonlarda sarf qilinadi;
12. O‘rta yoshli aqliy va yengil jismoniy mehnat bilan shug‘ullanadigan kishilar sutkalik ovqat ratsionining (a) % ini ertalabki nonushtada, (b) % ini tushlikda, (c) % ini ikkinchi tushlikda va (d) % ini kechki ovqatlanishda yeydi.
A) a- 25-30; b-35-40; c-15; d-20-25;
B) a- 20-30; b-35-40; c-15; d-10-25;
C) a- 25-30; b-25-40; c-15; d-20-25;
D) a- 15-30; b-35-40; c-15; d-20-25;
13. Odam organizmi vitaminlarni, asosan, nimadan oladi?
A) o`zi sintezlaydi;
B) imunitet orqali oladi;
C) o‘simlik va hayvon mahsulotlaridan;
D) barchasi;
14. Nima sababdan ovqatda hayvon yog'lari bilan bir qatorda, o‘simlik moylari ham bo'lishi lozim.
A) hayvon yog'lari va o'simlik moylari bir birini vazifasini bajara olmaydi;
B) o'simlik moylari va hayvon yog'lari bir birini to'ldirib turadi;
C) o‘simlik moylarida hayvon yog‘larida uchramaydigan, ya’ni; almashinib bo‘ladigan yog‘lar mavjud;
D) o‘simlik moylarida hayvon yog‘larida uchramaydigan, ya’ni almashinib bo‘lmaydigan yog‘lar mavjud;
15. Hozir diabet bilan og‘rigan bemor ovqatida qamday mahsulotlarning kam bo‘lishi tavsiya etiladi.
A) karbonsuvli mahsulotlarni;
B) yog'li mahsulotlarni;
C) oqilli mahsulotlarni;
D) vitaminli mahsulotlarni;
16. So‘rilgan mahsulotlardan organizm uchun zarur moddalarning sintezlangandan keyin qaysi bosqich amalga oshadi.
A) moddalar parchalanib, almashinuv mahsulotlari hosil bolishi;
B) ovqat hazm bolishi, ya’ni fermentlar ishtirokida ichakda yuqori molekulali birikmalarni quyi molekulali moddalargacha parchalanishi;
C) oziq mahsulotlari so‘rilib, to‘qima va hujayralarga yetkazib berilishi;
D) moddalar almashinuvi oxirgi mahsulotlarining organizmdan chiqarilishi;
17. Singa kasalligida qanday holat bo`lmaydi
A) odamning tish milklari qonaydi, og‘zining shilliq pardasiga mayda yaralar toshadi;
B) tishlari tushib ketadi va bo‘g‘imlari og‘riydi;
C) Kamqonlik paydo bo'ladi hamda immuniteti keskin pasayib ketadi;
D) o‘sishi va rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatadi;
18. Qaysi holat, moddalar almashinuvi, yurak-qon tomirlari va harakat organlari ishining buzilishi bilan bog‘liq.
A) ozish; B) Semirish;
C) kamqonlik; D) yurak o`ynashi;
19. Qaysi vitamini metall idishlarda ham tez parchalanadi.
A) A; B) B; C) C; D) D;
20. Miya, muskul va boshqa hujayralar uchun qaysi modda energiya manbai hisoblanadi.
A) oqsil; B) uglevod;
C) lipid; D) oqsil va lipid;
21. Moddalar va energiya almashinuvi natijasida ovqat bilan organizmga tushadigan oziq moddalar organizmning o‘zi uchun zarur bo’lgan moddalarga aylanadi, so‘ngra bu moddalar qurilish materiali sifatida foydalaniladi yoki . . .
A) zaxira sifatida to'planadi;
B) energiya sifatida tarqaladi;
C) ferment vazifasini bajaradi;
D) yangi modda hosil qiladi;
22. Provitaminlar nima?
A) O'simliklarda vitamin hosil qiluvchi moddalar;
B) hayvonlarda vitamin hosil qiluvchi moddalar;
C) odamda vitamin hosil qiluvchi moddalar;
D) barchasi;
23. Pishirilgan go'shtda qaysi guruh vitaminlari 15-60 %, o‘simlik mahsulotlarida to‘rtdan bir qismi saqlanib qoladi.
A) A; B) B; C) C; D) D;
24. Teri ostidagi yog‘ qatlami qanday ahamiyatga ega?
A) issiqlikni yaxshi o'tkazish;
B) tana haroratini bir xil saqlash;
C) energiya hosil qilish;
D) suv hosil qilish;
25. Dissimilatsiya uchun hos xususiyatni aniqlang.
1-energiya ajralib chiqadi; 2-oddiy birikmalardan murakkab birikmalar hosil bo’ladi; 3-yirik organik moddalarning fermentlar ishtirokida parchalanishi;
4-aminokislatalardan oqsillarning sintezlanishi; 5-adinozintrifosfat kislota sintezlanishi; 6-energiya almashinuvi;
7-plastik almashinuv;
A) 1, 2, 5; B) 2, 4, 7; C) 4, 5, 7; D) 3, 5, 6;
26. Vitaminlarni o‘rganishga asos solgan olim kim?
A) rus olimi N.I. Lunin;
B) polyak olimi N.I. Lunin;
C) polyak olimi K. Funk;
D) rus olimi K. Funk;
27. Organik birikmalar parchalanganida ulardagi kimyoviy energiya qanday energiyaga aylanadi?
A) elektr; B) mexanik;
C) issiqlik; D) barchasi;
28. Nima ta’sirida organizm ichki muhiti tarkibining turg'unligini saqlaydi.
A) qondagi gormonlar konsentratsiyasi;
B) mineral tuzlar;
C) hujayralar aro suyuqlik;
D) suv;
29. O‘sayotgan yosh organizm uchun qaysi tuz zarur bo‘ladi?
A) kaliy tuzlari; B) kalsiy tuzlari;
C) fosfor tuzlari; D) karbonat tuzlari;
30. Qandli diabedda qonda glukoza miqdori ko'payadi va…….?
A) organizmda glikogen miqdori pasayadi;
B) qonda glikogen miqdori ko'payadi;
C) glukoza siydik bilan tashqariga chiqariladi;
D) glikogen siydik bilan tashqariga chiqariladi;
31. Bolalar ovqatida A vitamini yetishmaganida ……..?
A) ularning bo'yi va sochlari yaxshi o'smaydi;
B) tishlarining shakllanishi buziladi;
C) o‘pka va ichakning jarohatlanishi kuzatiladi;
D) barchasi;
32. Qaysi energiya skelet muskullari, yurak, diafragmaning qisqarishini ta’minlaydi.
A) mexanik; B) elektr;
C) kimyoviy; D) yorug`lik;
33. Qaysi vitamin biologik o‘ta faol modda. Metionin aminokislotasi, nuklein kislotalar sintezi, qon hosil bo‘lishida ishtirok etadi.
A) B6; B) B 12; C) B1; D) PP;
34. Biriktiruvchi to‘qimada to‘planadigan yog‘larning vazifasi nimadan iborat?
A) organlarni mexanik ta’sirdan himoya qiladi;
B) issiqlikni yaxshi o'tkazish;
C) tana haroratini bir xil saqlash;
D) energiya hosil qilish;
35. C vitamin ………….. da ko`p bo`ladi.
1- na’matak, 2- qora smorodina, 3- limon,4- apelsin. 5- piyoz, 6-sarimsoq, 7-ko‘pchilik o‘simliklar mevasi 8- o‘simliklarning yashil qismi, 9-novdasida 10- ko‘katlarda mavjud. 11- qizil garmdorida
A) 1.2.3.5.11; B) 11.10.9.8;
C) 1.2.3.4.5.6; D) 1.3.5.7.8.9.11;
36. Bir kecha-kunduzda tana massasi 70 kg bo‘lgan odam taxminan qancha kkal energiya sarflaydi.
A) 2600; B) 2500; C) 2300; B) 3000;
37. Organizmda ayrim vitaminlaming hosil bo`lishida ichakda yashovchi ……… katta ahamiyatga ega.
A) parazitlar; B) infuzoriyalar;
C) mikroorganizmlar; D) gijjalar;
38. Moddalar almashinuvi mahsulotlari nima orqali tashiladi.
A) qon orqali; B) limfa orqali;
C) suv orqali; D) ferment orqali;
39. Qonda glukoza yetishmaganida glikogen nima ta’sirida glukozagacha parchalanadi.
A) glikokortikoid; B) insulin;
C) mineralakortikoid; D) glukagon;
40. A vitamini organizmning ……..
A) o‘sishi va rivojlanishiga ta’sir ko‘rsatadi;
B) oqsillar va karbonsuvlar almashinuviga ta’sir qiladi;
C) singa kasalligi paydo bo'ladi;
D) uglevodlar almashinuviga ta’sir qiladi;
TERI
1. Terining funksiyalarini aniqlang
1. qoplab turadi; 2.himoya; 3.termoregulatsiya; 4.nafas olish; 5.ayirish; 6.tuyg‘u; 7.tana haroratining doimiyligini taminlash; 8.oziqlanish;
A) 1, 2, 3, 8; B) 1, 2, 4, 8;
C) 3, 5, 6, 8; D) 1, 2, 3, 4;
2. Mo'tadil sharoitda ter bezlari orqali bir sutkada qancha suv va unda erigan almashinuv mahsulotlari - mineral tuzlar ajraladi.
A) 400 ml; B) 500 ml;
C) 600 ml; D) 700 ml;
3. Teri ………… nurlar ta’sirida D vitaminini sintezlaydi.
A) ultrabinafsha; B) ko`rinadigan;
C) infraqizil; D) infrabinafsha;
4. Terining derma qavatiga xos xususiyatlarni aniqlang.
1) biriktiruvchi to'qimadan tashkil topgan;
2) ko'p qavatli yassi hujayralardan tashkil topgan; 3) ustki qavati har 7-11 kunda butunlay yangilanadi; 4) juda ko'p mayda qon va limfa tomirlari, nerv tolalarining uchlari, retseptorlar bo'ladi; 5) soch va yog' bezlari, mayda muskul tolalari bo'ladi; 6) asl teri qavatining tagida joylashgan; 7) epiteliy to'qimasidan tashkil topgan;
8) epidermisning tagida joylashgan;
A) 2,3,6,7; B) 1,4,5,8;
C) 1,4,5,7; D) 2,3,5,8;
5. Moddalar almashinuvida hosil bo‘ladigan karbonat angidridning necha % i teri orqali chiqib ketadi(I) va Organizm uchun zarur bo'lgan kislorodning necha % i teri orqali qabul qilinadi(II).
A) I –1; II –2; B) I –2; II –1;
C) I –2; II –2; D) I –1; II –1;
6. Katta yoshdagi odam terisining umumiy sathi ………. ga yetadi.
A) 1,5—3 m2; B) 1,5—2,5 m2;
C) 1,5—2 m2; D) 1—2 m2;
7. ….. ustki so‘rg‘ichli va ostki to'rsimon qavatlardan iborat.
A) gipo derma; B) epidermis;
C)asl teri qavati; D) A va C;
8. Teri odam tanasining ustki qismini qoplab turadi va uning ostida joylashgan barcha to'qimalarni ... himoya qiladi.
A)kimyoviy ta'sirlardan; B)fizik ta'sirlardan;
C)mexanik ta'sirlardan; D) barchasi;
9. Terida qanday retseptor xillari bor?
1)og'riqni sezuvchi; 2)issiqni sezuvchi; 3)sovuqni sezuvchi; 4)taktil (bosimni sezuvchi); 5) tam sezuvchi;
A)1,2,3,4; B)2,3,5;
C)1,2,5; D)barchasi;
10.Teri bezlari ... funksiyasini bajaradi.
A) tana haroratini bir xil saqlash;
B) himoya;
C) ayirish;
D) A va C;
11. Terining gipoderma qavatiga xos xususiyatlarni aniqlang.
1) biriktiruvchi to'qimadan va yog' moddasidan tashkil topgan; 2) ko'p qavatli yassi hujayralardan tashkil topgan; 3) ustki qavati har 7-11 kunda butunlay yangilanadi; 4) juda ko'p mayda qon va limfa tomirlari, nerv tolalarining uchlari, retseptorlar bo'ladi; 5) soch va yog' bezlari, mayda muskul tolalari bo'ladi; 6) asl teri qavatining tagida joylashgan; 7) epiteliy to'qimasidan tashkil topgan; 8) epidermisning tagida joylashgan;
A) 3,7; B) 2,8; C) 1,6; D) 4,5;
12. Qaysi qavat termoregulatsiyada katta ahamiyatga ega va u organizmning yog‘ deposi ham hisoblanadi.
A)gipo derma; B)epidermis;
C)asl teri qavati; D)yog` qavat;
13. Teri ... qavatlardan iborat.
1)epidermis; 2)derma; 3)mezoderma; 4)gipoderma;
A) 1,2,3; B) 2,3,4;
C) 1,2,4; D) barchasi;
14. Teri qavatlarini va ularga xos ma'lumotlarni juftlab ko'rsating. a)derma; b)epidermis; d)gipoderma;
1)teriosti yog' qavati; 2)asl teri qavati; 3)terining eng ustki qavati;
A) a-2; b-1; d-3; B) a-2; b-3; d-1;
C) a-3; b-2; d-1; D) a-1; b-3; d-2;
15. Qaysi qavat ayollarda nisbatan qalinroq rivojlangan.
A) gipo derma; B) epidermis;
C) asl teri qavati; D) to`rsimon;
16. Terining epidermis qavatiga xos xususiyatlarni aniqlang.
1) ko'p qavatli yassi hujayralardan tashkil topgan; 2) ustki qavati har 7-11 kunda butunlay yangilanadi; 3) juda ko'p mayda qon va limfa tomirlari, nerv tolalarining uchlari, retseptorlar, soch va yog' bezlari, mayda muskul tolalari bo'ladi; 4) asl teri qavatining tagida joylashgan; 5) epiteliy to'qimasidan tashkil topgan;
A)1,2,5; B)3,4,5;
C)1,3,4; D) barchasi;
17. Nima ayniqsa kaft, tovon, peshanada ko‘p bo‘ladi,
A)gipo derma; B)epidermis;
C)ter bezlari; D)to`rsimon;
18. Ular nayga o‘xshash bo‘lib, derma qavatida joylashgan qismi kalavasimon chigalni hosil qiladi, uchki qismi teri yuzasiga ochiladi.
A) gipo derma; B) epidermis;
C) ter bezlari; D) to`rsimon;
19. Derma qavat uchun umumiy bo’lgan hususiyatlarni aniqlang?
1-epidermisning tagida joylashgan; 2-yumshoq biriktiruvchi to’qimadan iborat; 3-retseptorlar, soch va tuk ildizlari joylashgan; 4-ter va yog’ bezlari bo’ladi; 5-asl teri qavati; 6-mayda muskul tolalari bo’ladi; 7-biriktiruvchi to’qimadan iborat; 8-uning usti ko’p qavatli yassi hujayralardan iborat; 9-qon tomirlar va limfa tomirlari, nerv tolalarining uchlari joylashgan;
A)1,2,3,4,5,6,7,9; B)1,2,3,4,5,6;
C)1,3,4,5,6,7,8,9; D)1,3,4,5,6,7,9;
20. Nima tana harorati bir me’yorda saqlanishining boshqarilishida katta ahamiyatga ega.
A) gipo derma; B) epidermis;
C) ter bezlari; D) to`rsimon;
21. ….. terining o‘rta qavatida joylashgan, ular faqat qo‘l va oyoq kaftida bo‘lmaydi. Bosh, peshana, chakka, ko‘krak va tana orqasida ko‘p bo‘ladi.
A) yog` bezlari; B) epidermis;
C) ter bezlari; D) kollagen tolalar;
22. Teri osti yog’ qavati qanday to’qimadan iborat ?
A) biriktiruvchi to’qimadan;
B) yassi epiteliy to’qimasidan;
C) epiteliy to’qimasidan;
D) yumshoq biriktiruvchi to’qimadan;
23. Bu bezlar alveolalar va kalta chiqarish nayidan iborat. Nay soch xaltasiga yoki teri sirtiga ochiladi. Bezlar sekreti soch va terini yog'lab, elastik qiladi, terini shilinishdan saqlaydi.
A)gipo derma; B)epidermis;
C)ter bezlari; D)yog` bezlari;
24. Qaysi qavatida qon va limfa tomirlari, nerv tolalari, yog‘ va ter bezlari, soch va tirnoqlarning ildizi joylashgan.
A) gipo derma; B) epidermis;
C) asl teri qavati; D) A va C;
25. Yog‘ bezlari sekreti tarkibini aniqlang.
1.xolesterin efirlari; 2.yog' kislotalari; 3.oqsil; 4.gormonlar; 5.uglevod; 6.ishqor;
7. muguz moddalar;
A) 1, 5, 6, 7; B) 2, 4, 6, 7;
C) 3, 4, 5, 7; D) 1, 2, 3, 4;
26. Teri hosilalarini aniqlang.
A) tirniqlar; B) o`simtalar;
C) soch va tirnoqlar; D) sochlar;
27. ………… qo‘l, oyoq kafti, lablarda bo‘lmaydi, bosh va yuzda qalin o'sadi.
A) tirniqlar; B) o`simtalar;
C) soch va tirnoqlar; D) sochlar;
28. Qaysi qavatda kollagen tolalar to‘r hosil qiladi. Bu qavatda soch ildizlari, ter va yog‘ bezlari joylashgan.
A) gipo derma; B) to`rsimon;
C) epidermis; D) С va B;
29. Uning bo‘lishi hamda qalinligi jins va yoshga bog'liq ikkilamchi jinsiy belgi hisoblanadi.
A) tirniqlar; B) o`simtalar;
C) soch va tirnoqlar; D) sochlar;
30. Noto’g’ri fikrni aniqlang.
A) katta odamda teri sathi 1,5-2 m2;
B) teri uch qavatdan tashkil topgan;
C) tirnoq va tuklar teri hosilalari hisoblanadi;
D) tirnoq bir sutkada 0,1-0,2 mm o’sadi;
Dostları ilə paylaş: |