Kirish Pedagogik faol

faoliyatiga qo’yilgan talablar

Pedagoglarda biz albatta oliyjanoblik hissini tarbiyalashimiz shart. Oliyjanoblik qalbning o‟ziga hos holatidir. Bu holat insonda sokinlik, hurmat, mehr, g‟urur hislarining qo‟shilishidan hosil bo‟ladi. Oliyjanoblik hissi har bir insonda yoshligidan tarbiyalanib o‟ziga to‟g‟ri baho berishga yordam beradi. Bu hislat har bir inson uchun lozim, ammo pedagog uchun bu zaruratdir. CHunki faqat oliyjanob odamgina talablarda bu hislatni uyg‟otishi va rivojlantirishi mumkin. Qanday qilib o‟zini hurmat qilmagan inson boshqalarga o‟zini hurmat qilishni o‟rgatish mumkin.
Faqat ichki uyg‟onlikka ega bo‟lgan insongina boshqalar hayotga ham uyg‟unlak kiritishi mumkin. Oliyjanob inson boshqalarning muvafaqiyatidan hursand bo‟ladi va mag‟lubitidan aziyat chekadi. Pedagog esa talabalarning yutuqlarida hursand bo‟lib qolmasdan balki lazzat ham oladi. CHunki bu yutug‟da pedagogning ham kichkina ulushi bor. Mag‟lubiyat bu pedagogning ham mag‟lubiyatidir.
Pedagokka qo‟yiladigan birinchi ahloqiy talab, bu talabaga hurmat bilan, mehr bilan qarash. Ma‟naviy shakllanish talabadan ko‟p kuch vako‟p vaqt talab etadi. Ichki qrama – qarshiliklar talabani hulqida salbiy ko‟rinishlar vujudga kelishi mumkin. Bunday hollarda murabbiy eteket chegarasi doirasida ish olib borishi mehr va toqat Bilan ish yuritishi shart. Murabbiy har bir shaxsni baholashda uning jamoadagi o‟rniga, o‟qishdagi muvafaqiyatlariga, ota – onasining nasl nasabiga qarab emas, balki shu talabaning ichki dunyosini shakllanishi darajasiga, odamiyligiga qarab baho berishi lozim. Bu kamsitmaslik ularning tarbiyasi ustida ish olib borayotgan davrda nuqsonlarni yo‟qotishga harakat qilish va hurmat Bilan qarashi zarur.
Pedagogning talabalarga bo‟lgan nisbatan bo‟lgan munosabati mehr, hayri ho hlik va yordamida iborat bo‟lishi kerak. Ma‟lumki rivojlanish uchun yordam berish murakkab jarayon bo‟lib, talabalar olidag qo‟yib o‟zi chetda qarab turishi va
faqat shu talablar qanday bajarilayotganligini kuzatib borishi yetarli degan

^hulosaga kelgan pedagoglar katta hatoga yo‟l qo‟yadilar. Talabni qo‟yish qiyin emas, lekin uni bajararilishiga erishish qiyin shuning uchun talablariga to‟liq javob olgan pedagoggina o‟z kasbining ustasidir deb tan olish kerak. Yaxshi pedagog har bir talabga individual yondoshib, uning talablariga javob berishida qanday qiyinchiliklar vujudga kelayotganini, uni nima qiynayotganini sinchiklab o‟rganishi lozim. Talabaga bu jarayonda hayri ho hlik bilan yordam qo‟lini cho‟zishi kerak.¹
Pedagogning ishida muomalaning turli bosqichlarida uning emotsional kayfiyati: faoliyatga hozirlik ko‟rish jarayonida, uni amalga oshirish davrida, munosabat amalga oshgandan keyingi his qilanadigan sezgilarda va kechinmalarda muhim rolь o‟ynaydi. SHu tariqa biz kasbiy pedagogik munosabatni amalga oshirish uchun juda muhim bo‟lgan pedagogning psi hik holatlari va ularni faoliyati hamda munosabati jarayonida boshqarish muommasiga yaqinlashib kelayapmiz.
Kasbiy pedagogik munosabat jarayonida ijobiy kayfiyatni boshqarish muammolari nihoyatda muhimdir. Darsaga bo‟lgan psi hologik rag‟bat, guruh bilan bo‟ladigan munosabatga rag‟bat, o‟zaro fikr almashish ilhomi degan ilhomning vujudga kelishi va amalga oishirilishi murakkab jarayondir. Dastlab pedagogning mustaqil psi hologik yo‟l tutishi asosida, uning pedagogik ishga munosabati uni jalb qiladigan bo‟lajak faoliyati materialiga munosabati natijasida, talabalar bilan bo‟ladigan munosabatidan qoniqishini oldindan his qilish asosida vujudga keladigan ilhom guruh Bilan bevosita o‟zaro hamkorlik qilish paytida huddi ana shu bevosita aloqaga muhtoj bo‟ladi, bevosita muomala asosida rivojlanadi va mustahkamlanadi.
Pedagogning talabalar bilan munosabati ijodiy kayfiyati pedagogning ijodiy individualligining o‟ziga hosligi, talabalar jamoasining hususiyatlari, faoliyat sharoitlari va shu kabilar bilan bog‟liq bo‟lgan ko‟p qirrali jarayondir.

¹ Маҳкамов М. «Бўлажак тарбиячиларнинг педагогик мулоқат маданиятини шакллантириш” номзодлик диссертацияси. Т., 2005.
Pedagogning munosabatidagi kayfiyati pedagogik ta‟sir ko‟rastishning ob‟ektlari –

sub‟ektlari bo‟lgan talabalarning ijodiy kayfiyati bilan ko‟p jihatdan bog‟liqdir. Buning ustiga pedagogchining mustaqil psi hologik yo‟l tutishi asosida vujudga keladigan ijodiy kayfiyat uning guruh Bilan o‟zviy hamkorligi paytida aynan talabalar bilan bo‟ladigan munosabatga bog‟liqdir.
Talabalar bilan bo‟ladigan munosabat oldidan pedagogning ijodiy kayfiyatini hosil qilishda uning o‟quv materialiga o‟z hissiy munosabatini ifodalashning tashqi shakllarini oldindan topishga intilishi muhim rolь o‟ynaydi: bular tegishli imo – ishoralar, yuz harakatlari, gapirish ohangidir. O‟quv materialiga o‟z munosabatini ifodalashning tashqi shakllarini o‟ylab olish, tabiiyki, darsga, tadbirga shunday psi hologik tayyorgarlik ko‟rishga tayanadiki, uning tarkibiy qisimlari sanab o‟tilgan. Darsda tadbirlarda o‟z fikrlari, his – tuyg‟ularini qanday qilib ya hshiroq va yorqinroq gavdalantirish ustida mulohaza yuritar ekan, pedagog bo‟lajak faoliyat vaziyatga kirib boradi, unga chog‟lanadi, uning shakllarini his qiladi, faoliyatga bo‟lgan o‟zining hissiy munosabatini yetkazish vositalarini izlaydi.
Tarbiyalanuvchilar bilan muomalada kishi o‟zini boshqara bilishi nihoyatda zarurdir. Pedagogning darsdagi yomon, noijodiy kayfiyati darhol umuman guruhning ijodiy kayfiyatiga ta‟sir qiladi, biragalikdagi faoliyatining samaradorligini pasaytiradi. Ijodiy kayfiyatini boshqarishining taklif etilgan tizimi individual o‟zlashtirishni, o‟z ustida muntazam o‟ynaltirlgan ish olib borishni talab qiladi.
Tarbiyalanuvchilar bilan muomala jarayonida va bevosita undan oldin ijodiy kayfiyatni boshqarish – pedagog mehnatining eng muhim kasbkorlik talabi bo‟lib, u pedagogning guruhda, tarbiyalanuvchilar Bilan muomalada va shu kabilarda erkin bo‟lishni, xulq – atvorning samarli bo‟lishni ta‟minlaydi. Pedagogik ijodkorlikning asosiy bosqichlariga nisbatan pedagogning ijodiy kayfiyatiga muomala ta‟sirining qo‟ydagi jixatlarini ajratib ko‟rsatish mumkin:
Pedagogning guruhdagi muomalasini oldindan payqashi uning ijodiy kayfiyatini safarbar qiluvchi omil ekanligi;
guruh bilan dastlabki aloqa bevosita muomala paytida pedagog ijodiy

kayfiyatining rag‟batlantiruvchi omili sifatida;

pedagogning guruh bilan muomalasi tizimi: u faoliyat jarayonida pedagogning ijodiy kayfiyatini rivojlantirishni qo‟llab – quvvatlaydi va rag‟batlantiradi;

muomaladan qanoat hosil qilish shundan keyingi faoliyatda pedagogning ijodiy kayfiyatini rag‟batlantiruvchi omil sifatida.
^Pedagog muomala jarayoni o‟zida kechadigan bir qancha shart –sharoitlar bilan murakkablashad. Muomala shart – sharoitlari muomala harakteriga ancha ta‟sir qiladi, aslida ular muomalaning kasbiy yo‟nalishini ko‟p jihatidan belgilab beradi. Muomalaning oshkoralik vaziyat ko‟pgina qiyinchiliklar tro‟g‟diradi. Tadqiqotchilar qayd etib o‟tganlaridek, kishilar oldida, katta auditoriya oldida muomala qilish auditoriyaning gapiruvchiga diqqat qilishga muljallanganbo‟lib boshlovchilar uchun nihoyatda murakkbdir va maxsustayyorgarlik ko‟rmasdan o‟tkazilishi mumkin emas. Faqat o‟zaro fikr almashish malaka va usullarini egallashgina muomala jarayonida pedagogning hissiy kayfiyatini ta‟minlaydi.²
Pedagogning ijodiy kayfiyatini boshqarishning alohida muhim muomalasi bunday kayfiyatni bevosita faoliyat oldidan chiqarish va safarbar qilish noijodiy kayfiyatni yengish hisoblanadi va hakozo.
Pedagogning ijodgorligida «jismoniy harakatlar” usulini ro‟yobga chiqarishning o‟ziga xosligi shundan iboratki, u pedagogga faqat bevosita ijodkorlik boshlanishidan oldin o‟zining ijodiy tabiyaatini safarbar qilishning vositasi sifatidagina zarurdir, keyin esa «bordi – yu” holatidagi “jismoniy harakatlar” mantiqni ijodkorlik vaziyati bilan chinakkamiga ma‟naviy moyillikka sekin – asta o‟sib o‟tadi, endi “bordi – yu” holatida emas, balki guruh bilan haqiqiy muomalada bo‟ladi.
Muomalada ijodiy kayfiyatni shakllantirish murakkab jarayondir. Bu yerda ko‟pincha pedagog zo‟riqish tuyg‟usini boshidan kechiradi, buni pedagog

² А.Алиева «Бўлажак педагогда муомала маданиятини шакллантиришнинг ўзига хос хусусиятлари» Т., 2001, магистирлик диссертацияси
ijodkorligining omma o‟rtasidagi faoliyat, o‟zgarib boruvchi ijodkorlik holati,

o‟zining psixik holatlarini operativ ravishda boshqarish zarurligi, mehnatning o‟zaro fikr almashish jihatdan boyligi kabi xususiyatlari taqozo qiladi.
Pedagog talabalr bilan hamkorlikda yashar ekan o‟qituvchining eteketiga qat‟iy rioya qilishi kerak. Unga ishonib aytilgan talabaning (sekeretini) sirini hech kimga aytmasligi, uning ustidan kulmasligi va albatta u bilan samimiy bo‟lishi shart.
Xulosa

Pedagoglarda biz albatta oliyjanoblik hissini tarbiyalashimish shart. Oliyjanoblik qalbning o‟ziga hos holatidir. Bu holat insonda sokinlik, hurmat, mehr, g‟urur hislarining qo‟shilishidan hosil bo‟ladi.
Pedagogning talabalarga bo‟lgan nisbatan bo‟lgan munosabati mehr, hayri ho hlik va yordamida iborat bo‟lishi kerak. Ma‟lumki rivojlanish uchun yordam berish murakkab jarayon bo‟lib, talabalar olidag qo‟yib o‟zi chetda qarab turishi va faqat shu talablar qanday bajarilayotganligini kuzatib borishi yetarli degan hulosaga kelgan pedagoglar katta hatoga yo‟l qo‟yadilar.
Tarbiyaviy ishlarning hozirgi kundagi ahamiyati, maqsadi va vazifalari uning tarmoqlar kabi mavzularini qisqacha bo‟lsada yoritib berishga harakat qildik. SHunday qilib,
Tarbiyaning bosh maqsadi – yosh avlodni ma‟naviy-axloqiy tarbiyalashda xalqning boy milliy, ma‟naviy-tarixiy an‟analarga, urf-odatlari hamda umumbashariy qadriyatlarga asoslangan samarali tashkiliy, pedagogik shakl va vositalarni ishlab chiqib amalga joriy etish,
Tarbiyaning asosiy vazifasi – shaxsning aqliy, axloqiy, erkin fikrlovchi va jismoniy rivojlanishi, uning qobiliyatlarini har tomonlama ochish uchun imkoniyat yaratish, ekanligi haqida oz bo‟lsada o‟z tushuncha va fikrlarimizni bayon qildik
Demak bu kurs ishimizda talabalarimizga ta‟lim – tarbiyaga davr talablaridan kelib chiqqan holda yangicha yondoshishni, ishni sifat, mazmun jihatdan to‟g‟ri tashkil etishni o‟rgatishdan iboratdir.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

1. Ozbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. T., O„zbekiston, 1992, 46b.


2. O„zbekiston Respublikasining “Ta'lim to„g„risida”gi qonuni. Barkamol avlod – O„zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., 1997, 2029b.
3. O„zbekiston Respublikasining “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi”. Barkamol avlod – O„zbekiston taraqqiyotining poydevori. T., 1997, 3160b.
4. “O„zbekiston Respublikasi davlat tili haqida” qonun. – T.: O„zbekiston, 1989. 5. Umumiy o„rta ta'limning davlat ta'lim standarti va o„quv dasturi.
Boshlang„ich ta'lim // Ta'lim taraqqiyoti. 7maxsus son, T., “Sharq” NMK, 1999, 480b
6. Karimov I.A. O„zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. 1tom. T., O„zbekiston, 1996, 364b.
7. Karimov I.A. O„zbekistonning o„z istiqlol va taraqqiyot yo„li. T., O„zbekiston, 1998, 686b.
8. Karimov I.A. Kamolot yoshlarimizning chinakam suyanchi va tayanchi „bo„lsin. T., O„zbekiston, 2001,30b.
9. Karimov I.A. Adolatli jamiyat sari. T., O„zbekiston, 1998, 2526 b.

10. Karimov I.A. O„zbekiston buyuk kelajak sari. T., O„zbekiston, 1998, 686-b.
11. Karimov I.A. O„zbekiston XXI asrga intilmoqda. T., O„zbekiston, 1999, 48b.
12. Jo„raev A. Ta'lim texnologiyalari. – Buxoro: Universitet, 2005. – 76 b. 13. Ziyodova T.U, Xolmatova U., Jumaniyozova T. O„qituvchi kitobi.
T.,2002 yil 136 bet.

14. Mirtojiev M., Mahmudov N. Til va madaniyat. – T. 1992. .

15. Ochilov M. Yangi pedagogik texnologiyalar. – +arshi: Nasaf, 2000. – 13 b. 16. Roziqov O., Og„aev S., Mahmudova M., Adizov B. Didaktika.
T., Fan, 1997, 256b.


17. Roziqov O., Og„aev S., Mahmudov M., Adizov B. Ta'lim texnologiyasi.
– T.: O„qituvchi, 1999. –

18. Saidahmedov N., Abdurahmonov O. Yangi pedagogik texnologiya mohiyati va zamonaviy loyihasi. – T.: RTM, 1999. – 27 b.
19. Tolipov O„.Q., Usmonboeva M. Pedagogik texnologiya: nazariya va amaliyot. T.: “Fan”, 2005 . 206 b.