Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

12.3-rasm. Beton qorishmasining qulay joylanuvchanligini aniqlash
a) beton qorishmasining harakatchanligini aniqlash asbobi (konus); 1-
bikr qorishma; 2-harakatchan qorishma; 3-konus cho‘kishi; b) beton
qorishmasining bikrligini aniqlash asbobi; 4-sinash sxemasi.

---

---

Beton qorishmasining bikrligi quyidagicha aniqlanadi: balandligi 200 va

ichki diametri 240 mm bo‘lgan silindr shaklidagi halqa laboratoriya vibratsiya
stoliga mahkam o‘rnatiladi: halqaga standart konus o‘rnatiladi, yuqorida
ko‘rsatilgan usulda beton qorishmasi bilan to‘ldiriladi va qolip olinadi; asbob diski
shtativ yordamida beton qorishmasi yuzasiga tekkuncha pastga tushiriladi; bir
vaqtning o‘zida vibrostol va sekundomer ishga tushiriladi va beton qorishmasi
zichlashib tekislanadi; beton qorishmasining zichlashishi natijasida ajralib chiqqan
sement xamiri diskning diametrdagi teshiklaridan suzib chiqishi bilan vibratsiya
to‘xtatiladi. Beton qorishmasini vibratsiya qilib zichlashtirish uchun sarf bo‘lgan
vaqt (sek) uning bikrligini ifodalaydi.
Beton qorishmasining bikrlik ko‘rsatkichi ikki marta o‘tkazilgan tajribalar
natijalarining o‘rtacha arifmetik miqdori bilan belgilanadi.
Beton qorishmasining qulay joylanuvchanlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha
klassifikatsiyasi 6.2 jadvalda berilgan.
12.2-jadval
Beton qorishmasining klassifikatsiyasi
Qulay joylanuvchanlik
bo‘yicha
markalar
Qulay joylanuvchanlik meyorlari
Bikrlik, sek
Harakatchanlik, sm
Konus cho‘kishi Konus oqishi
O‘ta bikr qorishmalar
Sj 3
Sj 2
Sj 1
100dan ko‘pi 51-
100
50 va kami
-
-
-
-
-
-
Bikr qorishmalar
J 4
J 3
J 2
J 1
31-60
21-30
11-20
5-10
-
-
-
-
-
-
-
-
Harakatchan qorishmalar
P 1
P 2
P 3
P 4
P 5
4 va kami
-
-
-
-
1-4
5-9
10-15
16-20
21 va ko‘pi
-
-
-
26-30
31 va ko‘pi
Ushbu jadvalda ko‘rsatilgan beton qorishmasi markalari beton va
temirbeton ishlatilish sohalari orqali belgilanadi. Masalan, yuqori kuch ko‘tarishga

---

---

mo‘ljallangan, tashqi tabiiy omillar ta’siriga chidamli temirbeton konstruksiyalar

tayyorlashda bikr yoki o‘ta bikr beton qorishmalarni ishlatish maqsadga muvofiq.
Kuch kam tushadigan bino va inshootlarning buyum, konstruksiyalarini tayyorlash
uchun esa, harakatchan yoki bikr qorishmalarning pastroq markalarini ham ishlatsa
bo‘ladi. CHunki beton qorishmasi muayyan darajada qancha bikr bo‘lsa, undan
tayyorlangan
konstruksiyalar
shunchalik
zich,
mustahkam,
kam
deformatsiyalanuvchan, turli muhitlarga bardoshli bo‘ladi.