Prizma
P
R
pr
buz
2
a
Beton
polimerbeton
a 10;15;20
h 40;60;80
Prizma
3
P
l
R
eg
buz
2
2
bh
Sement
G‘isht
4x4x16
12x6,5x25
Zarbga qarshilik. Tabiiy va sun’iy tosh materiallarni (beton, asfaltbeton)
avtomobil yo‘llari, trotuar, aerodrom qoplamalari, pol va poydevorlarga
ishlatilganda ularni zarbga qarshiligi aniqlanadi. Tosh materiallarning zarbga
qarshiligini aniqlash uchun namunaning diametri va balandligi 25 mm bo‘lgan
silindr shaklidagi koper tagiga o‘rnatiladi. Zarbga qarshilik (J m
3
) namunani
buzish uchun sarf etilgan ish miqdori yoki hajm birligiga sarflangan solishtirma ish
bilan ifodalanadi. Materiallarning zarbga bo‘lgan mustahkamligi ayniqsa seysmik
aktivlik yuqori bo‘lgan Markaziy Osiyo sharoitida katta ahamiyatga egadir.
Qattiqlik. Materiallarga o‘zidan qattiq jism botirilganda qarshilik
ko‘rsatish xususiyati uning qattiqligi deyiladi. Materiallarning qattiqligi turli
usullar bilan aniqlanadi va o‘lchov birligi ham turlichadir.
Bir jinsli tosh materiallarning qattiqlik ko‘rsatkichi 2.4-jadvalda keltirilgan
Moos shkalasi yordamida topiladi.
Ishqalanishga qarshilik. Pol, zinapoya, yo‘l singari ishqalanish kuchi
ta’sirida bo‘lgan joylarda ishlatiladigan materiallar ishqalanishga sinab ko‘riladi.
Buning uchun kub plita yoki diametri 25 mm ga teng bo‘lgan silindr kabi
namunalar
tayyorlanadi.
Materiallarni
edirilish
doirasida
1000
marta
aylantirilganda namunaning 1 m2 yuzasidan (F)yo‘qotilgan massaga ishqalanishga
qarshiligi (I) deyiladi va quyidagicha aniqlanadi:
I (m
1
-m
2
) F, kg m
2
,
bu erda: m
1
va m
2
namunaning ishqalanishdan oldingi va keyingi massalari.
Dostları ilə paylaş: 
