Kirisiw Temanın aktuallıǵı

Juwmaqlaw

Házirgi qaraqalpaq poeziyası rawajlanıwdıń ózinshe jolına iye boldı. Shayırlardıń mazmun hám forma salasında alıp barǵan izlenisleri óziniń unamlı nátiyjelerin berip atır. Usi kózqarastan belgili shayır T.Qabulov poeziyası tematikalıq, ideyalıq, janrlıq hám kórkemlik jaqtan izertlendi. Usi magistrlik dissertaciya jumısımızda talantlı lirik shayır T.Qabulovtıń házirgi dawir qaraqalpaq poeziyasındaǵı ornına, lirik qaharmannıń jasaw sheberligine búgingi kúnniniń kóz qarasınan baha berip óttik. Magistrlik disssertaciya jumısı kirisiw, juwmaq, paydalanılǵan ádebiyatlar diziminen tısqarı arnawlı úsh bapqa bolip úyrenildi.

T.Qabulovtiń poeziyasının ideyalıq, tematikalıq baǵdarları watan, tuwǵan jer, muhabbat, adamgershilik temasındaǵı shıǵarmaları misalında uyrenilgen bolsa, shayırdın lirikasın janrlıq hám formalıq jaqtan bayıtıwshı tort qatarlı, dástúriy qosıq úlgileri, házil - dálkek qosıqları, tariyp arnaw qosıqları h.t.b. izertlenip ótildi. Ásirese shayır poeziyasınıń baslı problemasi ruwxiy jańariw, adamgershilik, watanǵa suyiwshilik maselelerdi aship bergen. Onıń poeziyasında lirikalıq qabarmanlar jańalıqqa umtilıwshı insanlardan ibarat. Bunday sıpattaǵı lirikalıq qaharmanlar ekologiya, muhabbat, xalıq tágdiri, watan qusaǵan temalarǵa arnalǵan shıǵarmalarında kórindi. Onıń lirikalıq qaharmanlarında keleshekke isenim, kóterińkilik ruwx, jaqsılıqqa shaǵınıw sezimlerin anıqlawǵa boladı.
T.Qabulov lirikasında publicistikalıq sıpat, ruwx tán qubilis. Bul Onıń shıǵarmalarının kórkemligine ziyan tiygizbesten dáwir, zaman ruwxin beriwde qolaylı usıllardın biri ekenligi kórinip tur. Biz usi arqali shayır sezimine tasir etiwshi nárse, hádiyse haqqında óz pikirimzdi bildirdik.
Shayır poeziyasın tematikalıq jaqtan bóliw biraz qızıǵıwshılıq tuwdiratuǵın másele. Onıń kóplegen shıǵarmalarında hádiyse, waqıyalarǵa oy súriw, sezim menen almastı. Bul qubılıs qosıqtıń kóleminin biraz qısqarıwına alıp kelgen. T.Qabulov poeziyasında óz oy sezimin qisqa qosıq qatarları menen beriw sheberligi izertlew barısında aniqlandı. Lirikanın en tiykargi kózge taslanatuǵın sapalıq belgisi – lirikaǵa forma tanlawda da T.Qabulovtiń sheberligi artıp baratırǵanı kórinedi. Sonday-aq onıń lirikasında oy-pikirlerdi quramalı formada beriw, ne aytajaq ekenligin sır saqlaw, onń tereǵnen jumbaqlastiriw - bul pikirdi jetkeriwdiń forması sipatında keńnen rawajlanıwın taptı. Lirikada pikir oy sezimdi jetkeriwge forma tańlaw maselesi kóp talas-tartis tuwdiratuǵın baslı kriteriyalarınıń anıqlanıwı qiyin teoriyalıq masele. Bul masele boyinsha pikir júritiwde M.Hámraev, S.Axmetov, Q.Muratbaev, S.Axmetov, Q.Jarimbetov, Q.Orazimbetov h.t.b. alımlardıń pikirlerin basshılıqqa alıp, olardıń miynetlerinen siltemeler alıp pikirlerimizdi rawajlandırıp bardıq.
T.Qabulovtıń poeziyasınıń kórkemlik ózgeshelikleri, kórkem tili, kórkemlew quralları bolǵan teńew, metonimiya, simvol, epitet, metaforalıq súwretlerden paydalanıw sheberligine arnawli turde toqtap óttik. T.Qabulovtıń poeziyasın úyreniw dáslepki izertlewlerdiń biri bolıp esaplanadi. Biraq usı jumıstıń kólemi hám kótergen máselesine qaray otırıp, shayır poeziyasın tutası menen qamtip úyreniw mumkinshiligine iye bolmadıq. Keleshekte shayır poeziyasına arnalǵan birneshe ilimiy miynetlerdiń jazılıw mumkinshiligi bar ekenligin ańladıq. Solay etip bul jumıstı jaziw barısında qaraqalpaq ádebiyattaniw iliminde payda bolgan teoriyalıq miynetler menen qosa shayır poeziyasına arnalǵan ayırım ilimiy miynetlerge súyengen halda óz pikirlerimizdi ortaga tasladıq.
T.Qabulov qaraqalpaq poeziyasın ózinin lirikalıq qosıqlan menen rawajlandırıwga ádewir úles qosqan talantlı shayır ekenligi kórindi. Solay etip, shayırdıń poeziyası janrlıq jaqtan rán-báren ekenligi aniqlandı. Shayır forma hám mazmun salalarında da poetikalıq izleniwshiligi arqali adewir tabisqa eristi hám kórkemligi tereń shıǵarmalar doretti. T.Qabulovtıń lirikası ideyalıq, tematikalıq hám kórkemlik ózgeshelikleri menen búgingi poeziyada tereń orin iyeleydi. Shayır poeziyasınıń ózgeshelikleri sonnan ibarat: ol óz qosıq qatarları menen ómirdi, ómirdegi bolatugin hádiyselerdi ápiwayı xalıq tili menen jetkere alǵan. Onıń poeziyasında kóp qollanılǵan teńewler, metaforalar, metonimiya, simvollardan paydalanıwı basqa shayırlar menen salıstırsaq ózine tán ózgesheligi menen de kózge túsedi. Sózlerdin awıspalı mánileri onıń shıǵarmalarında apiwayılaştırılıp qollanılǵan. Bulardıń barlıǵı da korkem ádebiyatqa obrazlılıqti jasaw ushın tiykargı qurallar sipatında paydaniladi. Sonliqtan T.Qabulov bul kórkemlew quralların óziniń qosıq qatarlarında sheber paydalana bilgen. Shayır qosıqlarında qollanılǵan sózleri, hár bir gaptegi pikir, rán-báren boyawlar menen súwretlegen. Shıǵarmalarını tili kórkem ózgeshelikleri usinday kórkemlew quralları arqalı qáliplesken, Onıń poeziyasınıń ideyası bayıtıw ushın úlken xizmet etedi. Sonıń ushın T.Qabulovtıń poeziyasında kórkemlew qurallarınıń başlı xizmeti jay bayanlaw emes, al kórkemlep suwretlew, kestelep poetikalıq obraz jasaw bolıp tabıladı. Bul sheberlik shayırdıń poeziyasında teren mazmun hám gózzallıq baǵıshlaydı.

1^ Кабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Каракалпакстан», 2006.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 3-бет.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 3-бет.

2^ Сонда: 4-б.

1^Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 5-бет.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 5-бет.

2^ Сонда:6-б.

3^ Cонда: 7-б.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 7-бет.

2^ Сонда: 8-б.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 13-бет.

2^ Cонда: 14-б.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 14-бет.

2^ Cонда:16-б.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 16-бет.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 40-бет.

2^ Cонда:45-б.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 45-бет.

2^ Cонда:47-б.

1^ Қабулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 47-бет.

2^ Сонда: 55-б.

1^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 29-бет.

1^ Юсупов И. Ўатанласлар кеуилин хошлаўшы косыклар. (Т.Кабулов. «Ен жаксы намага жаным садаға топламында) Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 2-бет

2^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 7-бет

3^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 21-бет

1^ Cонда:21-б.

1^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 21-бет

2^ Сонда: 25-б.

1^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 27-бет

2^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 63-бет

1^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 64-бет

2^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 94-бет

1^ Бобров А.А. Лирический субект и характерные процессы в лирике 80-х годов. Москва, 1989.

2^ Байниязов Қ. Аяпберген Мусаевтың шайырлық стилиниң өзгешеликлери. Нөкис.«Қарақалпақстан» 1972.

3^ Муратбаев Қ. Қарақалпақ поэзиясының қосық қурылысы. Нөкис, «Қарақалпақстан, 1977.

4^ Оразымбетов Қ. Хәзирги қарақалпақ лирикасында көркемлик излениўшилик. Нөкис, «Билим», 1992.

5^ Оразымбетов К. Хәзирги қарақалпақ лирикасында көркем формалардың эволюциясы ҳәм типологиясы Нөкис, «Билим», 2004. 69-бет.

1^ Жаримбетов Ж. XІX әсир қарақалпақ лирикасының жанрлық қәсийстлери ҳәм раўажланыў тарийхы
Нөкис, «Билим», 2004. 63- бет.

1^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 251-бет

1^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 252-бет

2^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 255-бет

1^ Сонда: 256-б.

2^ Сонда: 257-б.

3^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 259-бет

1^ Сонда: 263-б.

2^ Қабулов Т. Ең жақсы намаға жаным садаға. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2006, 264-бет

1^ Қaбулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 9-бет.

1^ Сонда: 9-б.

2^ Cонда: 10-б.

3^ Қaбулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 11-бет.

1^ Сонда: 11-б.

1^ Ахметов С. Қарақалпақ совет поэзиясы. Нөкис, «Қарақалпақстан», 1988.

2^ Жапақов Н. Шығармаларының еки томлығы (илимий мийнетлери). Нөкис, «Қарақалпақстан», 1980.

3^ Султанов Қ. Заманлас жаным менен.... Нөкис, «Қарақалпақстан», 1972.

4^ Пахратдинов А. Аббаз шайырдың көркемлик дуньясы. Нөкис, «Қаракалпақстан», 2009. 256 бет.

5^ Худайбергенов К. Дәўир ҳәм парыз. Нөкис, «Қарақалпақстан», 1987.

6^ Муратбаев Қ. Қарақалпақ поэзиясының қосык қурылысы. Нөкис, «Қарақалпақстан», 1977.

7^ Жаримбетов Қ. XIX әсир қарақалпақ лирикасының жанрлық кәсийетлери ҳәм раўажланыў тарийхы Нөкис. «Билим», 2004. 188 бет.

8^ Оразымбетов Қ. Ҳәзирги қарақалпақ лирикасында көркем формалардың эволюциясы ҳәм типологиясы. Нөкис. «Билим», 2004. 188 бет.

1^ Jarimbetov Q. Ádebiyattanıwdan sabaqlar. Nókis, "Qaraqalpaqstan", 2012 .52-65-betler.

2^ Генжемуратов Б. Әжинияз лирикасының поэтикасы. Нөкис. «Билим», 1997, 12-бет.

1^Қaбулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 232-бет.

2^ Қaбулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 262-бет.

1^ Cонда: 258-б.

2^ Cонда: 259-б.

1^ Қaбулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 234-бет.

1^ Қaбулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 7-бет.

1^ Cонда: 135-б.

2^ Қaбулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 136-бет.

1^ Тимофеев Л.И. Основы теории литературы. Москва, «Просвещение, 1986. стр.

2^ Қaбулов Т. Таңламалы қосықлары. Нөкис, «Қарақалпақстан», 2009, 180-бет.